Αρμαντέιλ: Ο φθόνος τούς πάει πολύ

Αρμαντέιλ: Ο φθόνος τούς πάει πολύ Facebook Twitter
Το σίγουρο είναι ότι οι ακρότητες που περιγράφει ο Ουίλιαμ Ουίλκι Κόλινς στο Αρμαντέιλ δεν άφησαν κανέναν αδιάφορο από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του μέχρι σήμερα...
1

Πολλοί το μίσησαν, άλλοι το λάτρεψαν, κάποιοι έσπευσαν να το περιγράψουν ως το πιο αποτρόπαιο μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Το σίγουρο είναι ότι οι ακρότητες που περιγράφει ο Ουίλιαμ Ουίλκι Κόλινς στο Αρμαντέιλ δεν άφησαν κανέναν αδιάφορο από την πρώτη μέρα της κυκλοφορίας του μέχρι σήμερα (είχε πρωτοδημοσιευτεί σε συνέχειες το διάστημα 1864-1866 στο περιοδικό «Cornhill», αποφέροντας στον Ουίλκι Κόλινς ποσό-ρεκόρ για τα δεδομένα της εποχής). Ωστόσο κανείς δεν περίμενε ότι το Αρμαντέιλ θα γεννούσε τέτοιες αντιδράσεις: οι Φιλισταίοι της εποχής του δεν μπόρεσαν να ασπαστούν τη βαθιά απέχθεια του κλασικού πλέον συγγραφέα για τον καθωσπρεπισμό και τη χριστιανική καλοσύνη, ούτε το γεγονός ότι τόλμησε να ποτίσει τις σελίδες του με αίμα, φθόνο και φανατικές αντεκδικήσεις. Αν σκοπός κάθε βικτωριανού λογοτέχνη ήταν έως τότε να πείθει ότι ο ρομαντικός έρως μπορεί να κάνει τον πραγματικό κόσμο κάπως πιο ανεκτό, ο Κόλινς υποστηρίζει μάλλον το αντίθετο: το μόνο που κάνουν οι κοινωνικές συμβάσεις, στις οποίες τελικά αποσκοπούν οι ρομαντικές ιστορίες, είναι να συγκαλύπτουν τις ορμές της ανθρώπινης φύσης, να ρίχνουν μια τεράστια ταφόπλακα στη σκοτεινή πτυχή που διατηρούν τα ανθρώπινα πάθη και εν τέλει να παρασύρουν τον αναγνώστη σε εύκολες συγκινήσεις. Στην πραγματικότητα, η ψυχή είναι διάστικτη από καρφιά και στην ψυχή του καθενός φωλιάζουν βίσωνες και χιλιάδες απωθημένα. Το μόνο που μπορεί να τη σώσει δεν είναι ένας ψευδεπίγραφος έρως αλλά η βαθιά, ουσιαστική αγάπη.

Με περίτεχνο τρόπο, όμως, εδώ ο Κολινς, αυτός ο μανιακός καταναλωτής ουσιών και οπίου, αποδίδει στο όνομα «Αρμαντέιλ» προλήψεις και εμμονές, το αποσυνδέει από την ευλογία που έδινε ο Χριστός στο όνομα με τη βάπτιση και το χρησιμοποιεί ως περίτεχνο τέχνασμα για ένα διαρκές παιχνίδι εξαπάτησης.


Και κάπως έτσι ο διάσημος Βρετανός συγγραφέας, συνομιλητής και στενός φίλος του Ντίκενς, έφτασε να κατακρημνίσει όλο το σαθρό οικοδόμημα των κοινωνικών συμβάσεων και των επιφανειακών συναισθημάτων, μεταμορφώνοντας τους τίμιους πλην βασανισμένους ήρωες σε ανοίκειους και εξωφρενικούς αγύρτες. Επιπλέον, μέσα από τις παράλληλες ιστορίες του, τις διαρκείς εξαπατήσεις και μεταμορφώσεις, φαίνεται να καθιερώνει ένα απόλυτα μοντέρνο μυθιστόρημα που επανεξετάζει το θέμα της ταυτότητας, της ομοιότητας και των ονομάτων. Ήταν τέτοια η ικανότητα του Κόλινς να ακροβατεί ανάμεσα στο πραγματικό και στο φαινομενικό και να αναδεικνύει την καθοριστική σημασία που έχουν για τη ζωή οι ρόλοι, ώστε θεωρήθηκε ο πρώτος εισηγητής του μοντερνισμού, αφού κανείς δεν είχε ξεχαρβαλώσει με τον ίδιο τρόπο τις ταυτότητες προηγουμένως. Σήμερα οι θεατρικοί δημιουργοί τον χρησιμοποιούν για να ανεβάσουν τις δικές τους πολυσήμαντες εκδοχές γύρω από αυτό το ανυπέρβλητο αριστούργημά του –ενδεικτικό είναι ότι αυτές τις μέρες το Αρμαντέιλ παίζεται στην Αθήνα, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ασπιώτη–, ενώ τα πανεπιστήμια όλου του κόσμου επαναλάνσαραν πρόσφατα το όνομα του Κόλινς στις πολιτισμικές σπουδές και στις σπουδές του φύλου. Άλλωστε, το όνομα «Αρμαντέιλ» στο ομώνυμο μυθιστόρημα αντιστοιχεί σε ανθρώπους με διαφορετική ιστορία και επαναλαμβάνεται ειρωνικά ως τραγωδία, καταργώντας ίσως την παντοδυναμία του ονόματος που επικρατούσε στον βικτωριανό κόσμο. Είναι γνωστό ότι τα μυθιστορήματα, ειδικά οι δημοφιλέστατες τότε σάγκες, καθιερώνονταν στη βάση ενός ονόματος που επιβαλλόταν συνειρμικά στο μυαλό του αναγνώστη και το οποίο χάριζε τους σχετικούς τίτλους. Το όνομα του ήρωα ή της οικογένειας, απ' όπου και ο τίτλος, γινόταν έτσι σημείο αναφοράς, όχι το τραγικό σημείο αποφυγής και εξαπάτησης, όπως συμβαίνει στο ανατρεπτικό Αρμαντέιλ.


Με περίτεχνο τρόπο, όμως, εδώ ο Κολινς, αυτός ο μανιακός καταναλωτής ουσιών και οπίου, αποδίδει στο όνομα «Αρμαντέιλ» προλήψεις και εμμονές, το αποσυνδέει από την ευλογία που έδινε ο Χριστός στο όνομα με τη βάπτιση και το χρησιμοποιεί ως περίτεχνο τέχνασμα για ένα διαρκές παιχνίδι εξαπάτησης. Ο Αρμαντέιλ εξαφανίζεται από τον ορίζοντα –για την ακρίβεια θανατώνεται– όταν ο άλλος, ο αντίζηλος με το ίδιο όνομα, τον πνίγει «σαν το σκυλί» στην καμπίνα του πλοίου που φέρει, ειρωνικώ τω τρόπω, το όνομα «Χάρη του Θεού». Αλλά ούτε και ο πνιγμένος που έφερε το ονοματεπώνυμο Φέργκιους Ίνγκλμπι ήταν απόλυτα αθώος, αφού είχε παντρευτεί τον μεγάλο έρωτα του δολοφόνου κι αυτός ήταν ο λόγος που είχε υποκλέψει το όνομα του αντίζηλού του. Ο δολοφόνος, που πλέον φέρεται όπως ο πραγματικός Αρμαντέιλ, ζώντας μια ζωή με τις τύψεις για τον φόνο, εξομολογείται την αλήθεια στον γιο του, που επίσης έχει το όνομά του, λίγο πριν πεθάνει. Τα χρόνια περνούν και ο γιος του, θέλοντας να καθαρίσει το μίασμα των φόνων, αποφασίζει να συναναστραφεί τον γιο του αδικοχαμένου –και ουσιαστικά ξάδελφό του– επίσης Αρμαντέιλ προς εξιλέωσή του. Αποκτά το όνομα Οζίας Μιντγουίντερ και κάνει ό,τι μπορεί για να κερδίσει τη συμπάθεια του γιου, ο οποίος δείχνει να αγνοεί την πραγματικότητα. Οι ενοχές όμως επιστρέφουν πάντα, όπως συμβαίνει στις αρχαίες τραγωδίες και όπως επιβάλλει με σθένος το ασυνείδητο, γεγονός που έκανε το βιβλίο του Κόλινς να θεωρείται πρόδρομος της σύγχρονης ψυχανάλυσης. Επομένως, όταν τα δύο ξαδέλφια, ο Άλαν και ο Οζίας, βρίσκονται στον ίδιο τόπο όπου είχε τελεστεί το έγκλημα, οι ενοχές με τα γεγονότα περιπλέκονται σε ένα περίτεχνο αφηγηματικό παιχνίδι φαντασίας και πραγματικότητας, ρεαλισμού και ονείρου. Τα γεγονότα γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκα, όταν Άλαν γίνεται κληρονόμος μιας τεράστιας περιουσίας, την οποία εποφθαλμιά η φθονερή Λίντια Γκουίλτ –τα ονόματα έχουν πάντα τεράστια σημασία στον Κόλινς, αφού η Γκουίλτ-Γκιλτ παραπέμπει τεχνηέντως στην ενοχή–, η οποία δολοπλοκεί με κάθε τρόπο για να την αποκτήσει. Το αρχικό της πλάνο να προσεγγίσει την οικογένεια νυμφευόμενη τον Οζίας πετυχαίνει και μια σειρά από δολοπλοκίες και ίντριγκες την καθιστούν έναν από τους πιο ενδιαφέροντες χαρακτήρες στην ιστορία της λογοτεχνίας. Ο χαρακτήρας της είχε σοκάρει τότε τους Βρετανούς, που είχαν σπεύσει να καταδικάσουν τις μεθόδους της, ωστόσο ο Κόλινς είχε βάλει ήδη τον θεμέλιο λίθο για την εξέλιξη όχι μόνο των μυθιστορημάτων μυστηρίου αλλά και του μυθιστορήματος per se. Ο Χένρι Τζέιμς έγραφε ότι «στον Κόλινς πρέπει να πιστωθεί η εισαγωγή στη μυθιστοριογραφία των πλέον απίστευτων μυστηρίων, αυτών που καραδοκούν έξω από τις πόρτες μας», ενώ ο Τ.Σ. Έλιοτ επέμενε ότι έχει καταθέσει στην ανθρωπότητα ένα «υποδειγματικό μελόδραμα». Όπως και να 'χει, πρόκειται για ένα κορυφαίο έργο που ανέστρεψε –αλλά και αντέστρεψε– τη βικτωριανή ματιά, επανεφηύρε την τέχνη της αφήγησης και εισήγαγε τις αρχές του μοντερνισμού (με το παιχνίδι ονείρου και πραγματικότητας, την παράθεση επιστολών, την εναλλαγή ρόλων, τη σχετικότητα είναι και φαίνεσθαι), μετατρέποντας παράλληλα τον συγγραφέα του Ουίλιαμ Ουίλκι Κόλινς σε έναν από τους πιο εμβληματικούς συγγραφείς στην ιστορία της λογοτεχνίας. Όχι τυχαία το Αρμαντέιλ κυκλοφορεί στη σειρά των αριστουργημάτων «Orbis Literae» της παγκόσμιας λογοτεχνίας από τον εκδοτικό οίκο Gutenberg, σε μετάφραση Σάντυς Παπαϊωάννου, σε 1.200 σελίδες.

1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια