Η «Οδύσσεια» του Μέντελσον: Ένα μεγάλο μάθημα αυτογνωσίας

Η «Οδύσσεια» του Μέντελσον: Ένα μεγάλο μάθημα αυτογνωσίας Facebook Twitter
Ο Οδυσσέας επιστρέφει στην Πηνελόπη. Εδώ τον βλέπουμε να πλησιάζει την απαρηγόρητη Πηνελόπη, καθώς τα πιστά μέλη του οίκου του - ο πατέρας του Λαέρτης, ο γιος του τηλέμαχος και ο χοιροβοσκός του Εύμαιος- παρακολουθούν. Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης.
0

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

 

Τον πατέρα μου ένιωσα πως τον γνώρισα πραγματικά μόνο όταν άρχισα να διαβάζω στα σοβαρά τους κλασικούς» ομολογεί ο γνωστός πανεπιστημιακός φιλόλογος και επιδέξιος αφηγητής Ντάνιελ Μέντελσον, στήνοντας Μια Οδύσσεια (Ένας πατέρας, ένας γιος, ένα έπος), όπως είναι και ο τίτλος του βιβλίου του που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, σε μια θαυμαστά ισορροπημένη μετάφραση ανάμεσα στο εσκεμμένα έντονα προφορικό και ταυτόχρονα το λόγιο στοιχείο του πρωτοτύπου από τη Μαργαρίτα Ζαχαριάδου.

Η Οδύσσεια του Μέντελσον έχει ως κεντρικό άξονα το γνωστό έπος του Ομήρου, γύρω από το οποίο ξετυλίγονται οι παράλληλες αφηγήσεις, οι παρεκτροπές και οι ζωές των ανθρώπων που αγαπήθηκαν και που μέσα από το ταξίδι πήραν το δικό τους μάθημα ζωής. Φτωχική Ιθάκη, προφανώς, δεν υπάρχει, στον βαθμό που τα δώρα της παραμένουν πλούσια για όλους όσοι θέλουν να τα δουν και να τα ανακαλύψουν. Αυτό το μάθημα πήρε ως καλός μαθητής ο Μέντελσον, καθώς, μελετώντας ενδελεχώς την Οδύσσεια, αναζήτησε την terra incognita του εαυτού του (τη δική του Ιθάκη) μέσα από τη σχέση με τον πατέρα του, αποκαλύπτοντας παράλληλα στους αναγνώστες τη βαθύτερη και ουσιαστική πτυχή του ομηρικού έπους: αυτή της αυτογνωσίας.


Αυτό, τελικά, είναι το ηρωικό μάθημα που δίνει ο πατέρας Τζέι Μέντελσον στον γιο Νταν Μέντελσον: του μαθαίνει να μην επιζητά τις δυσκολίες και αυτό που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, το κρυφό, τον γρίφο, το παράξενο και το άλλο.


Γι' αυτό και ο ίδιος επιμένει, ακολουθώντας, με τη σειρά του, τη δασκάλα του, ότι η Οδύσσεια είναι το πρώτο και τελειότερο Bildungsroman, ένα ολοκληρωμένο αφήγημα μαθητείας, αφού κανείς από τους ήρωες, όταν το έπος τελειώνει, δεν είναι πλέον ίδιος: ούτε ο Οδυσσέας, ο οποίος γίνεται από παράφορος νεαρός που σκοτώνει ελάφια ή ένας πολυμήχανος ήρωας ένας ουσιαστικός βασιλιάς, ούτε ο ώριμος πια και όχι αφελής Τηλέμαχος, ούτε καν οι αναγνώστες –και αλλοτινοί ακροατές–, οι οποίοι μαθαίνουν ότι ολόκληρη η ζωή δεν είναι παρά μια διαρκής άσκηση αυτοπροσδιορισμού και γνώσης.

Όλοι πάντα κάτι μαθαίνουμε: από τον μαθηματικό πατέρα του ο Μέντελσον έμαθε πόσο σημαντικές είναι η περιέργεια και η δίψα για τη γνώση, ενώ από τους μέντορές του –Μέντωρ, άλλο ένα πρόσωπο της Οδύσσειας!– και τους δασκάλους του συνειδητοποίησε ότι κανένα κείμενο δεν γίνεται δικό σου αν δεν μάθεις να το απολαμβάνεις.

«Η αυτοπεποίθηση με την οποία απολαμβάνουμε όσα προσφέρει ο κόσμος, τη μουσική κάντρι και την οινογνωσία, τα είδη ροδόδεντρων και τα πορσελάνινα φλιτζάνια Shelley, την εβραϊκή γενεαλογία και το συντακτικό της αρχαίας ελληνικής, τις συλλεκτικές αφίσες και τον Ζακ Ντεμί, όλα αυτά καταλαβαίνω πια πως είναι κάτι σαν πατρογονική κληρονομιά με μια δόση ειρωνείας, επειδή εκείνος μας έδειξε ότι τα πράγματα μπορούν να είναι έτσι, κάτι που δεν έκανε ο δικός μου πατέρας».


Αλλά ακόμα και αυτά που δεν του δίδαξε ο πατέρας του ανάγονται σε συστατικά στοιχεία της αφήγησης, αφού ό,τι παραμένει κρυφό είναι το πιο φανερό απ' όλα – κινήσεις, τάσεις, έξεις, συμβολισμοί. «Το όλο ζήτημα είναι ποιο τμήμα του κύκλου μπορείς να δεις από εκεί που στέκεσαι» γράφει με νόημα ο Μέντελσον, παρασύροντας τον αναγνώστη με ιδιαίτερη μαεστρία σε όλα όσα ο ίδιος, κατά το παράδειγμα του Ομήρου, κρατάει κρυφά, προκαλώντας τον να τα αποκαλύψει.

Δεν είναι τυχαίο ότι και ο ίδιος ο Οδυσσέας, όντας, όπως δηλώνει το όνομά του, αυτός που διώχτηκε από τους θεούς αλλά που αντιστάθηκε με την ευφυΐα του, παρεμβαίνοντας σε έναν κόσμο ταυτόχρονα υπόγειο και φανερό –ο μόνος θνητός που επισκέπτεται με άνεση τον Κάτω Κόσμο–, είναι κάτι παραπάνω από ένας ήρωας: είναι ένας εξερευνητής και δεινός αφηγητής.

Αντίστοιχα και ο Μέντελσον είναι αυτός που, ψάχνοντας το παρελθόν του πατέρα του απ' όλα όσα του κράτησε κρυφά ή θεώρησε αυτονόητα μέσα από το λακωνικό των λόγων του, ανακαλύπτει κομμάτια του δικού του εαυτού.

Η αντιστροφή, βέβαια, του δασκάλου που γίνεται μαθητής και του μαθητή που είναι δάσκαλος είναι διαρκής στο βιβλίο, αφού ο αγέρωχος και σκληρός πατέρας γίνεται ο μαθητής του γιου του, αποφασίζοντας να συμμετάσχει στα σεμινάριά του για την Οδύσσεια στο Κολέγιο Μπαρντ.

Αμφισβητώντας τον ηρωικό ρόλο του Οδυσσέα, μάλιστα, αντιτίθεται στις κρίσεις του καθηγητή και γιου του, ενώ, φτάνοντας την εξερεύνηση μέχρι τέλους, αποφασίζει να τον ακολουθήσει σε μια κρουαζιέρα στη Μεσόγειο, αναζητώντας συμβολικά ίχνη του Οδυσσέα. Πατέρας και γιος έχουν πια ένα κοινό στοιχείο, το ταξίδι και τη σημασία του.


Αν το ταξίδι είναι σημαντικό, το ίδιο είναι και οι κύκλοι της Οδύσσειας που επαναφέρουν προηγούμενες σκηνές ή κρύβουν, σαν δούρειος ίππος, τη μια ιστορία μέσα στην άλλη και μοιάζουν να μην κλείνουν ποτέ. Κατ' ουσίαν, μεταφέρονται στην πραγματική ζωή με τους κύκλους αναγνώρισης των σημείων που για εμάς είναι σπουδαία και για τους άλλους παραμένουν αθέατα.

Η «Οδύσσεια» του Μέντελσον: Ένα μεγάλο μάθημα αυτογνωσίας Facebook Twitter
O Μέντελσον, μελετώντας ενδελεχώς την Οδύσσεια, αναζήτησε την terra incognita του εαυτού του (τη δική του Ιθάκη) μέσα από τη σχέση με τον πατέρα του, αποκαλύπτοντας παράλληλα στους αναγνώστες τη βαθύτερη και ουσιαστική πτυχή του ομηρικού έπους: αυτή της αυτογνωσίας.

Η δύναμη της λεπτομέρειας που αναδεικνύει η Οδύσσεια, δίνοντας έμφαση στο σήμα –δηλαδή το κρυφό σημάδι, όπως η ουλή, το μυστικό του κρεβατιού ή οι φράσεις-κλειδιά που επαλαμβάνονται–, είναι αυτή που σε κάνει να διακρίνεις, σχεδόν αισθαντικά, τους δικούς σου ανθρώπους και τον δικό σου κόσμο. Είναι συγκλονιστική, για παράδειγμα, η περιγραφή του τελετουργικού του ξυρίσματος από τον πατέρα στον γιο Μέντελσον, της κολόνιας Οld Spice που αφήνει στο πέρασμά του αλλά και της συνωμοτικής επιλογής του φτιαγμένου από τον πατέρα μικρού κρεβατιού που μετέφερε ο καθηγητής πια Μέντελσον από το παιδικό δωμάτιο του σπιτιού του στο πανεπιστημιακό του γραφείο, κατ' αναλογία προς το κρεβάτι του Οδυσσέα και της Πηνελόπης.

«Τα μικρά πράγματα μπορούν να γίνουν θεμέλιο για τη μεγαλύτερη οικειότητα ανάμεσα στους ανθρώπους» υπογραμμίζει εμφατικά στην Οδύσσεια ο Μέντελσον, κλείνοντας το μάτι στον αναγνώστη, αναφερόμενος στη μεταμορφωτική ικανότητα του κειμένου. Οι μεταμορφώσεις του Οδυσσέα γίνονται έτσι σύμφυτες με τις μεταμορφώσεις των λόγων που δείχνουν πιο σημαίνοντες τη στιγμή που παρεκτρέπονται προς το πιο φαινομενικά δευτερεύον ή επείσακτο.

Αντίστοιχα, πάλι, οι Απόλογοι στην Οδύσσεια δεν είναι μικρότερης σημασίας, κατά τον Μέντελσον, από τα κύρια μέρη του έπους. Για παράδειγμα, το άσμα του Άρη και της Αφροδίτης μας αποκαλύπτουν συγκεκριμένες εξηγήσεις για τις σχέσεις των ανθρώπων, για την προδοσία ή τη συζυγική πίστη.

Ακόμα και ο ψυχρός τρόπος με τον οποίο προσεγγίζονται ύστερα από τόσα χρόνια ο Οδυσσέας και η Πηνελόπη, σε αντίθεση με τα ένθερμα λόγια του ποιητή, δεν είναι παρά απόδειξη της ομοφροσύνης, δηλαδή της πνευματικής συνωμοσίας ενός ζευγαριού πέρα από την επιφανειακή παραφορά του έρωτα.

Εδώ ακριβώς έγκειται το πρωτείο της πνευματικότητας που χαρακτηρίζει και την ανάγνωση του Μέντελσον: στο ότι ο πολύτροπος χαρακτήρας τελικά κατατροπώνει την ισχύ του σώματος, καταφέρνοντας να εξοβελίσει τους Κύκλωπες και τα εμπόδια. Αν στη ζωή δεν είσαι ενισχυμένος με την πνευματική αυτή αρματωσιά, όπως ο Οδυσσέας, ενδεχομένως να μην μπορείς να λέγεσαι ήρωας.


Αυτό, τελικά, είναι το ηρωικό μάθημα που δίνει ο πατέρας Τζέι Μέντελσον στον γιο Νταν Μέντελσον: του μαθαίνει να μην επιζητά τις δυσκολίες και αυτό που δεν φαίνεται με την πρώτη ματιά, το κρυφό, τον γρίφο, το παράξενο και το άλλο.

«Εκεί όπου κάποιοι βλέπουν χάος και ανακολουθία, άλλοι ανακαλύπτουν λογική, συμμετρία και πληρότητα» γράφει ο φιλόλογος γιος, αποκαλύπτοντας το ουσιαστικό δίδαγμα που αποκομίζουμε από το ομηρικό έπος, με την προϋπόθεση ότι είναι δοσμένο με ένα «λαμπρό μέχρι πυρακτώσεως» επιχείρημα.

Η γνώση είναι αυτή που θα χαρίσει την πεποίθηση ότι η αλήθεια του εαυτού δεν μπορεί παρά να λάμψει –και πάλι μέχρι πυρακτώσεως– στο τέλος. Συγκλονιστική, λοιπόν, η σκηνή όπου ο γιος Μέντελσον προχωράει, κατά την ομηρική αναγνώριση, και αποκαλύπτει στους γονείς του ότι είναι ομοφυλόφιλος. Αυτή ήταν η προσωπική του Επιφάνεια και η διαπίστωση ότι το σήμα μπορεί να γίνει φανερό εκεί όπου κανείς βλέπει κάτι άλλο. Γιατί, όπως καταλήγει: «Το καλό βιβλίο σ' αφήνει να θες κι άλλο» – και σε αυτή την περίπτωση ισχύει με το παραπάνω.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

 

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ντάνιελ Μέντελσον: Ο φιλέλληνας διανοούμενος σε μια χειμαρρώδη συζήτηση με το LIFO.gr

Βιβλίο / Ντάνιελ Μέντελσον: Ο φιλέλληνας διανοούμενος σε μια χειμαρρώδη συζήτηση με το LIFO.gr

Mιλά για την ποπ κουλτούρα του Ομήρου και του Αριστοφάνη, για τον Τραμπ που δεν θα υπήρχε χωρίς το διαδίκτυο και για τη λεπτή γραμμή που συνδέει τις αρχαίες τραγωδίες με κινηματογραφικά αριστουργήματα όπως το "Brokeback Mountain".
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η ακαταμάχητη μαγεία της Κλαρίσε Λισπέκτορ

Βιβλίο / Η ακαταμάχητη μαγεία της Κλαρίσε Λισπέκτορ

Μετά την «Ώρα του Αστεριού» οι εκδόσεις Αντίποδες μας συστήνουν τα «Κατά Α.Γ. Πάθη» της Βραζιλιάνας συγγραφέως, τα οποία, σύμφωνα με τον κατάλογο της Ουνέσκο, συγκαταλέγονται στα μεγάλα αριστουργήματα του λατινοαμερικανικού πολιτισμού.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η «Συνείδηση του Ζήνωνα», ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα του μοντερνισμού

Βιβλίο / Η «Συνείδηση του Ζήνωνα», ένα από τα σπουδαιότερα κείμενα του μοντερνισμού

Το βιβλίο του Ίταλο Σβέβο που μόλις κυκλοφόρησε από τους Αντίποδες σε μετάφραση Έφης Καλλιφατίδη βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο μαζί με τον «Οδυσσέα» του Τζόις και το «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Προυστ
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ