Κάθε φορά που εκτυλίσσεταιάλλο ένα εκρηκτικό και βίαιο επεισόδιοτου «παλαιστινιακού» ζητήματος, όλοκαι κάποιοι θα βρεθούν να μνημονεύσουντον Πρίμο Λέβι, τον Ιταλοεβραίο χημικόκαι συγγραφέα που κατάφερε να επιζήσειστην κόλαση του Άουσβιτς για να γράψειόχι μόνο την πιο νηφάλια μετριοπαθή καικαθαρή καταγραφή όσων έζησε εκεί αλλάκαι ένα από τα σημαντικότερα κείμενατου περασμένου αιώνα: το Ifthis is aman («Εάν αυτό είναι οάνθρωπος»). «Ο καθένας είναι ο Εβραίοςκάποιου άλλου και σήμερα οι Παλαιστίνιοιείναι οι Εβραίοι του Ισραήλ» είχε γράψειτο 1982 -πέντε χρόνια πριν τον τραγικόθάνατό του- ο Λέβι, ο οποίος θεωρούσεμέχρι το τέλος ότι η τερατώδης καιολοκληρωτικά απάνθρωπη εμπειρία τουΟλοκαυτώματος σε καμιά περίπτωση δενθα έπρεπε να αποτελέσει ποτέ κανενόςείδους άλλοθι για οποιαδήποτε επιθετικότηταεκ μέρους των Εβραίων. Ο χρόνος πουπέρασε στο στρατόπεδο θανάτου υπήρξεγι' αυτόν, όπως είχε πει κάποτε, ηπροσωπική του περιπέτεια, ο χρόνος τουσε Technicolor, το Πανεπιστήμιότου. Το βιβλίο του Λέβι δεν είναι απλάτο χρονικό μιας ασύλληπτα απάνθρωπηςιεροτελεστίας αλλά και η πιο καλογραμμένηδιατριβή για την επιμονή της ανθρώπινηςαξιοπρέπειας - αυτής της τόσο πολύταλαιπωρημένης και παρεξηγημένηςέννοιας.
«Δυστυχώς δεν είμαιγκουρού. Πολύ ευχαρίστως θα γινόμουν,αλλά μου λείπει αυτή η ουσιαστικήσιγουριά (sicurezza), αυτή ηαυτοπεποίθηση που απαιτεί ο ρόλος»τόνιζε πάντα στις συνεντεύξεις του,θέλοντας να αφοπλίσει προληπτικά όσουςαναζητούσαν στο πρόσωπό του «φωτισμένουςμάρτυρες». Ο Λέβι προτιμούσε να θέτειαμφιβολίες και ερωτηματικά: πώς μπορείένας άνθρωπος να χτυπά έναν άλλο χωρίςοργή; Αυτό είναι μια από τις πρώτεςαπορίες που του γεννά η ψυχρή, βίαιηαλλά μεθοδική, ρομποτική σχεδόνσυμπεριφορά των Ναζί προς τουςκρατούμενους, οι οποίοι θεωρούνται μετην είσοδό τους στο Άουσβιτς αυτομάτωςτελειωμένοι ως ανθρώπινες οντότητες...«Αυτή είναι η κόλαση. Σήμερα, στην εποχήμας, έτσι πρέπει να είναι η κόλαση. Ένατεράστιο, άδειο δωμάτιο: είμαστεκουρασμένοι, όρθιοι αναγκαστικά, με μιαβρύση που στάζει, ενώ εμείς δεν μπορούμενα πιούμε νερό, και περιμένουμε κάτιπου σίγουρα θα είναι τρομακτικό, καιτίποτα δεν συμβαίνει, τίποτα συνεχίζεινα μη συμβαίνει. Τι μπορεί να σκεφτείκάποιος; Δεν μπορεί να σκεφτεί τίποτα,είναι σαν να είσαι ήδη νεκρός. Ο χρόνοςπερνάει σταγόνα με τη σταγόνα.
... Γύρω μας, όλα είναιεχθρικά. Πάνω μας, τα δυσοίωνα σύννεφακυνηγάνε το ένα το άλλο για να μαςχωρίσουν από τον ήλιο. Απ' όλες τιςπλευρές η εξαθλίωση του καταπιεστικούατσαλιού μας κυκλώνει. Δεν έχουμε δειακόμα τα όριά του, αλλά νιώθουμε τριγύρωμας την κακόβουλη παρουσία του αγκαθωτούσυρματοπλέγματος που μας ξεχωρίζει απότον κόσμο. Και στο ικρίωμα, στα τρέναπου έρχονται, στους δρόμους, στα γραφεία,άνθρωποι και πιο πολλοί άνθρωποι, δούλοικαι αφέντες, οι αφέντες δούλοι και οιίδιοι. Ο φόβος είναι το κίνητρο τωνπρώτων, το μίσος των δεύτερων, όλες οιάλλες δυνάμεις σιωπούν. Όλοι είναιεχθροί ή ανταγωνιστές.
... Αν ήμαστε λογικοί,θα είχαμε υποκύψει στις ενδείξεις πουολοφάνερα μαρτυρούν ότι η μοίρα μαςείναι πέρα από τη γνώση, ότι κάθε εικασίαείναι αυθαίρετη και χωρίς κανένα θεμέλιο.Αλλά οι άνθρωποι σπανίως είναι λογικοίόταν διακυβεύεται η μοίρα τους. Σε κάθεπερίπτωση προτιμούν τις ακραίες θέσεις.Ανάλογα με το χαρακτήρα μας, κάποιοιαπό μας είναι αυτομάτως πεπεισμένοιότι όλα έχουν χαθεί, ότι κανείς δενμπορεί να ζήσει εδώ, ότι το τέλος είναιβέβαιο και είναι κοντά. Άλλοι έχουνπειστεί ότι όσο σκληρή κι αν είναι ητωρινή ζωή, η σωτηρία είναι πιθανή καιόχι μακριά, και αν έχουμε πίστη καιδύναμη, θα ξαναδούμε σύντομα τα σπίτιακαι τους αγαπημένους μας. Οι δύο αυτέςτάξεις όμως, των πεσιμιστών και τωναισιόδοξων, δεν είναι ξεκάθαρακαθορισμένες, όχι επειδή υπάρχουν πολλοίαγνωστικιστές, αλλά επειδή η πλειοψηφία,χωρίς μνήμη και συνοχή, βολοδέρνειανάμεσα στα δύο άκρα, ανάλογα με τηστιγμή και τη διάθεση του ατόμου πουτυχαίνει να συναντούν εκείνη τη στιγμή...».
Ο διάσημος (Εβραίος)Αμερικανός συγγραφέας Φίλιπ Ροθ θαύμαζειδιαιτέρως τον Λέβι και πίστευε ότιήταν μια λαμπερή προσωπικότητα, έναςάνθρωπος βαθιά εξοικειωμένος με τουςμηχανισμούς τόσο των πλέον αξιαγάπητωνανθρώπινων χαρακτηριστικών όσο και τωνπιο κατακριτέων, «ο πιο διακριτικάισχυρός γητευτής που έχω γνωρίσει ποτέ»,όπως είχε πει χαρακτηριστικά. Παρ' όλααυτά, ο Λέβι επέλεξε να δώσει ο ίδιοςτέλος στη ζωή του (αυτή τουλάχιστονυπήρξε η επίσημη εκδοχή τόσο τηςαστυνομίας όσο και των βιογράφων του),βουτώντας στο κενό από το παράθυρο τουσπιτιού του, του ίδιου σπιτιού στο οποίοείχε γεννηθεί πριν 67 χρόνια.
Κάποιοι είχαν πει τότεότι δεν κατάφερε να γλιτώσει τελικά απότα φαντάσματα του Άουσβιτς. Κανείς δενμπορεί να ξέρει με σιγουριά. Ίσως είχενα κάνει μ' αυτό που είχε γράψει ο Ροθσ' ένα κείμενό του: «Τα γηρατειά δενείναι μάχη, είναι μακελειό»...
σχόλια