Σπάνια εμφανίζεστε στη σκηνή ως ηθοποιός. Τελευταία φορά ήταν το 2000 με τον Άμλετ. Γιατί επιλέξατε την Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ για την επιστροφή σας στο σανίδι;
Χρόνια ήθελα να ανεβάσω έργο του Σάμιουελ Μπέκετ. Το 2008 σκηνοθέτησα τις Ευτυχισμένες Μέρες του με την Ιταλίδα ηθοποιό Αντριάνα Άστι. Η παράσταση έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Grand Theatre του Λουξεμβούργου. Γνώρισε τέτοια επιτυχία που ο καλλιτεχνικός διευθυντής του θεάτρου, ο σκηνοθέτης Φρανκ Φάιτλερ, μου ζήτησε αμέσως ν' ανεβάσω την Τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ. Συμφώνησα μαζί του γιατί σκέφτηκα πως ήταν η καταλληλότερη στιγμή να παίξω αυτόν το ρόλο.
Τι σημαίνει αυτό το έργο για σας;
Τόσα πολλά πράγματα, που μου είναι αδύνατο να τα συνοψίσω. Είναι ένα προσωπικό ταξίδι που μου αποκαλύπτεται και αποκαλύπτει την πορεία του μέρα τη μέρα. Φροντίζω μόνο να παραμένω ανοιχτός σε κάθε μέσο που αφορά την ερμηνεία του, γιατί κάθε παράσταση υπόσχεται και μια διαφορετική εμπειρία.
Έχετε κοινά με τον χαρακτήρα που υποδύεστε;
Θα 'λεγα πως η σκέψη μου είναι πιο αφηρημένη...
Ο Κραπ είναι άνθρωπος του καιρού μας;
Δεν έχω προκατειλημμένη άποψη για το έργο. Ούτε μ' αρέσει να βάζω ετικέτες. Πιο πολύ σκέφτομαι τον εαυτό μου και τη συγκεκριμένη κατάσταση που εκφράζω στη σκηνή μέσα από μια σειρά κινήσεων και συμπεριφορών, έχοντας υπόψη μου το κείμενο του Μπέκετ. Κάθε πειραματισμός βασισμένος στην «άκαμπτη» φόρμα ενός έργου οδηγεί σε απανωτές ανακαλύψεις. Οπότε δεν προσπαθώ να ερμηνεύσω το έργο. Πολύ απλά, προσπαθώ να είμαι το έργο...
Ο 70χρονος Κραπ ακούει και ξανακούει τον εαυτό του και τις σκέψεις του μέσα από μια μαγνητοταινία που είχε γράψει πριν από 30 χρόνια, τη μέρα των γενεθλίων του. «Επιστρέφει» στο παρελθόν του για να ανακαλύψει το νόημα της ζωής του. Προσωπικά, νιώθετε την ανάγκη να κάνετε απολογισμούς; Υπάρχουν στιγμές στη ζωή σας που θα αποκαλούσατε «πιο σημαντικές»;
Κάθε στιγμή στη ζωή μου είναι σημαντική. Η στιγμή δεν κρατάει αιώνια, αλλά είναι κομμάτι της ύπαρξής μας. Κομμάτι από το χθες, το σήμερα, το αύριο. Η ζωή μας αλλάζει με τον χρόνο. Το μόνο πράγμα που παραμένει σταθερό είναι η αλλαγή. Έτσι αντιμετωπίζω και το συγκεκριμένο έργο. Είναι κάτι που ζω στο παρόν. Μια καινούργια εμπειρία...
Η πρόσφατη εμμονή σας με τον Μπέκετ πώς ερμηνεύεται;
Από σας εξαρτάται. Το θέατρο δεν είναι όργανο ψυχανάλυσης. Είναι κι αυτό μια εμπειρία. Μια ζωώδης συμπεριφορά. Βλέπεις τον ηθοποιό να σηκώνει το χέρι του στη σκηνή. Κάτι αισθάνεται. Αυτό είναι μια πραγματική σκέψη. Ο τρόπος που βλέπουμε ένα ηλιοβασίλεμα, το φεγγάρι, τα χρώματα στη φύση δεν χρειάζεται να σημαίνουν κάτι. Η εμπειρία είναι κι αυτός ένας τρόπος σκέψης. Η εμπειρία προκαλεί τα συναισθήματα, όχι εγώ...
Συχνά σας συγκρίνουν με τον Μπέκετ, μιλώντας για ένα εικαστικό θέατρο με σουρεαλιστικές καταβολές. Ένα θέατρο που δεν διαθέτει ευθύγραμμη πλοκή ή καθαρούς διαλόγους, αλλά μάλλον μια «λογική» που θυμίζει εκείνη της φροϊδικής ψυχανάλυσης. Αναρωτιέμαι πόσο κοντά αισθάνεστε στο πνεύμα των έργων του Ιρλανδού δραματουργού...
Η αλήθεια είναι πως δεν ξέρω ποιο είναι το πνεύμα του, παρότι πάντα ένιωθα οικεία με τα έργα του. Όταν ανέβασα το πρώτο μου μεγάλο έργο στο Παρίσι το 1971, το Deafman Glance (Το βλέμμα του κωφού), μια «σιωπηλή όπερα» με πρωταγωνιστή τον Ρέιμοντ Άντριους (σ.σ. τον κωφάλαλο Αφροαμερικανό έφηβο που ο Γουίλσον είχε υιοθετήσει λίγο καιρό νωρίτερα), πολλοί άνθρωποι ήρθαν και μου είπαν πως ήμουν επηρεασμένος από τον Μπέκετ. Όμως δεν ήξερα τίποτα γι' αυτόν. Τέσσερα χρόνια μετά, ο ίδιος ο Μπέκετ ήρθε να παρακολουθήσει πρόβα από την παράστασή μου A letter to Queen Victoria («Γράμμα στη Βασίλισσα Βικτόρια»). Με βρήκε στα παρασκήνια και μου είπε πως του άρεσε το κείμενο, η απλότητα και η σαφήνεια στη χρήση, στη σύνταξη των λέξεων μα πιο πολύ απ' όλα η σιωπή...
Τα έργα σας στηρίζονται σ' έναν απαιτητικό συνδυασμό κίνησης με τη χρήση του φωτός και του ήχου. Πώς καταφέρνετε εν προκειμένω να παντρέψετε το προσωπικό σας στυλ με το ύφος της Τελευταίας μαγνητοταινίας του Κραπ; Πόσο ελεύθερα κινείστε μέσα στη μπεκετική δομή του έργου;
Εφόσον η δομή του, στο μεγαλύτερο μέρος της, είναι δεδομένη, προσπαθώ να την αναπτύξω. Καταρχάς τη μαθαίνω. Απ' τη στιγμή που θα τη μάθω, νιώθω ελεύθερος να λειτουργήσω με τον δικό μου τρόπο. Γενικά, μου παίρνει πολύ χρόνο να μάθω το κείμενο, τις κινήσεις σε σχέση με το φως - επιμένω στο φως, που θεωρώ το πιο σημαντικό στοιχείο του θεάτρου γιατί σε βοηθά ν' ακούσεις και να δεις καλύτερα... Απ' τη στιγμή που θα φτάσω σε κάποιο συγκεκριμένο επίπεδο, δεν χρειάζεται να σκέφτομαι τίποτα απ' όλα αυτά...
Οι μεγάλες προσωπικότητες που επιλέξατε να παρουσιάσετε στη σκηνή μέσα από έργα-σταθμούς της 40χρονης καριέρας σας («Life and times of Sigmund Freud», «Einstein on the beach» κ.ο.κ.) είναι εκείνες που καθόρισαν ή επηρέασαν τη ζωή και το έργο σας;
Σαφέστατα.
Σήμερα, στην αντιποιητική εποχή μας, υπάρχει κάποια μεγάλη φυσιογνωμία που σας εμπνέει;
Κάθε άνθρωπος, σε κάθε μέρος του πλανήτη, μπορεί να είναι για μένα πηγή έμπνευσης...
Το θέατρο σάς έχει βοηθήσει να γίνετε πιο ολοκληρωμένη προσωπικότητα;
Από κάθε άποψη...
Στόχους βάζετε;
Πιστέψτε με, δεν έχω κανέναν απολύτως σκοπό.
Τι θα πει «θεατρική πρωτοπορία» στις μέρες μας;
Νομίζω, το να ανακαλύπτεις ξανά τους κλασικούς. Όπως είπε ο Σωκράτης, το παιδί που γεννιέται γνωρίζει τα πάντα. Όλο το θέμα είναι να «ξεσκεπάσεις» τη γνώση που ήδη έχεις. Και οι «κλασικοί» αυτό ήταν πάντα.
Στη χώρα μας έχουμε δει στο παρελθόν αρκετές δουλειές σας, με τελευταία την αριστουργηματικά εικονοκλαστική βερσιόν της Όπερας της πεντάρας από το Berliner Ensemble. Ποια είναι, αλήθεια, η γνώμη σας για το ελληνικό κοινό;
Έχω την αίσθηση πως κατανοεί βαθιά την ουσία και τις ρίζες του θεάτρου. Απ' αυτή την άποψη είναι μοναδικό και πολύ ιδιαίτερο.
Τα άμεσα σχέδιά σας;
Ανάμεσα στ' άλλα, μια ηχητική εγκατάσταση στη φύση σ' ένα νησί της Βόρειας Θάλασσας, κοντά στις ακτές της Ολλανδίας. Ένα συνέδριο με τη συμμετοχή επιστημόνων και καλλιτεχνών στο Watermill Center (σ.σ. το θεατρικό του εργαστήριο στο Λονγκ Άιλαντ, έναν «επίγειο παράδεισο» για νέους δημιουργούς που ασχολούνται με τις σκηνικές τέχνες) κι ένα δεύτερο σε συνεργασία με το Ίδρυμα του Μάικλ Όττο. Προγραμματίζεται ένα event για 100.000 ανθρώπους που θα γιορτάσουν την 30ή επέτειο του Κινήματος Αλληλεγγύης στο Γκντανσκ. Και μια σειρά από βίντεο-πορτρέτα του Ιταλού χορευτή Ρομπέρτο Μπόλε για μια έκθεση που θα παρουσιαστεί στο Armony Show της Ν. Υόρκης τον Δεκέμβρη...
Υπάρχουν λόγια που να συνοψίζουν τη φιλοσοφία της ζωής σας;
Πάντα να αναρωτιέσαι για ό,τι κάνεις. Να ρωτάς τι είναι αυτό και ποτέ να μην είσαι σίγουρος γι' αυτό. Γιατί εάν γνωρίζεις τι κάνεις, δεν υπάρχει λόγος να το κάνεις.
σχόλια