Το 1989 συμπληρώθηκαν 40 χρόνια από την έκδοση του κλασικού βιβλίου του Τζορτζ Όργουελ που κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 8 Ιουνίου του 1949, αλλά δεν θυμάμαι –ως «δευτεροετής» της Αγγλικής Φιλολογίας μάλιστα– επετειακές εκδηλώσεις ή βαρυσήμαντες αναφορές στο διαχρονικό / προφητικό / δυστοπικό πνεύμα του «1984».
Μπορεί και να υπήρξαν ενώ εγώ χάζευα, δεν είχε όμως καταγραφεί τότε ακόμα η εμμονή με τις πάσης φύσεως επετείους και κυρίως δεν φαινόταν καθόλου «προφητικό» πλέον (αλλά μάλλον ευφάνταστο και παρωχημένο) το βιβλίο, καθώς κατέρρεε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα η ολοκληρωτική αντίληψη του υπαρκτού σοσιαλισμού στο ανατολικό μπλοκ, όπως και το απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, σηματοδοτώντας την αυγή της πιο ανέμελης δεκαετίας στη σύγχρονη ιστορία της Δύσης.
Στα '90s, o «Μεγάλος Αδελφός» ήταν απλώς η τενεκεδένια φωνή του από μηχανής θεού που είχε στήσει η παραγωγή του πρώτου τηλεοπτικού reality που έφερε την ονομασία «Big Brother». Η Ιστορία (της λογοτεχνίας) ως φάρσα (της μαζικής κουλτούρας). Ένα κακό όνειρο ήταν τελικά το βιβλίο που είχαμε υποχρεωθεί να διαβάσουμε στην ύστερη εφηβεία ως πιο «ενήλικη» και πιο «πολιτική» συνέχεια της αλληγορίας που είχαμε διδαχτεί (επίσης υποχρεωτικά και συνήθως ως κείμενο προπαρασκευής για τις εξετάσεις του Lower) από τη Φάρμα των ζώων του ίδιου συγγραφέα.
Έχουμε πήξει στα «εναλλακτικά γεγονότα», στις «ψευδείς ειδήσεις», στη στημένη επικαιρότητα, στα «deep fakes» και σε έναν κυκεώνα άγριας χειραγώγησης της πραγματικότητας και της αλήθειας που μοιάζει να προέρχεται κατευθείαν από το βιβλίο του Όργουελ.
Τριάντα χρόνια μετά, το μυθοπλαστικό σύμπαν και ο φουτουριστικός τρόμος του βιβλίου όχι μόνο δεν έχουν ακυρωθεί από τη σύγχρονη πραγματικότητα αλλά, αντιθέτως, μοιάζει πιο ενισχυμένη από ποτέ η διάστασή του ως «αποκαλυπτικού κώδικα των χειρότερων φόβων μας», όπως το είχε περιγράψει κάποτε ο Άντονι Μπέρτζες, ένας άλλος συγγραφέας διάσημος για το δυστοπικό του όραμα, ειδικά όπως παρουσιάστηκε στο βιβλίο του Το κουρδιστό πορτοκάλι.
Ήμασταν που ήμασταν σαν έτοιμοι από καιρό –από την 11η Σεπτεμβρίου και μετά– να επανέλθουμε σε πιο δυσοίωνες προβολές και παραστάσεις, συνεπικουρούμενοι από τη ραγδαία εξέλιξη και αμφιλεγόμενη χρήση της τεχνολογίας, έγινε «πλανητάρχης» και ο Τραμπ, αποκαθιστώντας το βιβλίο του Όργουελ στη θέση του πιο προφητικού βιβλίου όλων των εποχών.
Τον Ιανουάριο του 2017 ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος των ΗΠΑ ορκίστηκε στην Ουάσινγκτον ενώπιον συγκεντρωμένου πλήθους που δεν ήταν τόσο μεγάλο όσο θα επιθυμούσε. Παρ' όλα αυτά, η επίσημη ανακοίνωση από το γραφείο Τύπου του έκανε λόγο για το μεγαλύτερο πλήθος που έχει παρευρεθεί ποτέ σε αντίστοιχη τελετή. Όταν ζητήθηκαν εξηγήσεις για το προφανέστατο και εξωφρενικό αυτό ψέμα από τη σύμβουλο του Τραμπ, Κέλιαν Κόνγουεϊ, εκείνη είπε ότι δεν ήταν ψευδής η ανακοίνωση, απλώς ανήκε στο πεδίο των «εναλλακτικών γεγονότων». Τις επόμενες τέσσερις μέρες οι πωλήσεις του 1984αυξήθηκαν κατά 10.000 % στην Αμερική, εκτοξεύοντας το βιβλίο στην κορυφή των best sellers.
Έκτοτε, έχουμε πήξει στα «εναλλακτικά γεγονότα», στις «ψευδείς ειδήσεις», στη στημένη επικαιρότητα, στα «deep fakes» και σε έναν κυκεώνα άγριας χειραγώγησης της πραγματικότητας και της αλήθειας που μοιάζει να προέρχεται κατευθείαν από το βιβλίο του Όργουελ, ο οποίος το έγραψε με την υγεία του σε δραματικά φθίνουσα πορεία και πρόλαβε να ζήσει γύρω στις διακόσιες μέρες μόνο μετά την πρώτη έκδοσή του.
Μοιάζει ίσως κοινότοπη και κλισέ η διαρκής αναφορά στις προφητικές ιδιότητες του διάσημου βιβλίου, γεγονός όμως (πραγματικό, όχι «εναλλακτικό») είναι ότι η συμβολική του ισχύς παραμένει τεράστια, ασχέτως της λογοτεχνικής του αξίας, ασχέτως του τι ακριβώς σημαίνει για τον καθένα, ασχέτως ακόμα και του αν το έχει διαβάσει κάποιος ή απλώς το γυροφέρνει περιοδικά στο μυαλό του σαν ακαθόριστη προμνησία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO
