Στη Βραζιλία ένας απίθανος τύπος, πρώην αλεξιπτωτιστής, πήρε 47% στον πρώτο γύρο των εκλογών. Ο Μπολσονάρου δεν είναι soft ακροδεξιός: χαρακτηρίζει «παράσιτα» τους ιθαγενείς, προτιμά να τον συγκρίνουν με τον Χίτλερ παρά να τον πουν ομοφυλόφιλο, προτιμά να δει το παιδί του νεκρό παρά γκέι. Ζητά να τουφεκιστούν οι κομμουνιστές αντίπαλοί του. Κλείνει το μάτι στον στρατό, δηλώνοντας πως δεν θα αναγνωρίσει νίκη άλλη εκτός από τη δική του.
Έφτασε εδώ με μια μεγάλη καμπάνια «μετα-αλήθειας»: η Βραζιλία της διαφθοράς και της εγκληματικότητας πρέπει να γυρίσει στην αίγλη της στρατιωτικής δικτατορίας. Τον είπαν «Τραμπ των τροπικών». Η σύγκριση αδικεί ακόμα και τον Τραμπ. Όμως είναι γεγονός ότι η εκλογή Τραμπ επέδρασε απενοχοποιητικά και απελευθερωτικά, με έναν τρόπο που είναι ακόμα δύσκολο να διαγνωστεί. Τώρα πια τίποτα δεν είναι απίθανο, όλα μπορούν να συμβούν.
Παρά τις διαφορές ανά χώρα, το υπόβαθρο είναι κοινό. Ένα μείγμα από «λευκή υπεροχή», απομονωτισμό, αντισημιτισμό, ξενοφοβία, ισλαμοφοβία, σεξισμό, ομοφοβία, δεξιό λαϊκισμό, διάχυτη μνησικακία, αντι-διαφωτισμό, ιστορικό αναθεωρητισμό. Χωράνε εκεί εθνικιστές, παλαιοσυντηρητικοί, «αναρχοκαπιταλιστές», χριστιανοί φονταμενταλιστές, νεομοναρχικοί, νεοναζί και καθαρόαιμοι φασίστες.
H alt-right, η νέα δεξιά, εξαπλώνεται. Παρά τις διαφορές ανά χώρα, το υπόβαθρο είναι κοινό. Ένα μείγμα από «λευκή υπεροχή», απομονωτισμό, αντισημιτισμό, ξενοφοβία, ισλαμοφοβία, σεξισμό, ομοφοβία, δεξιό λαϊκισμό, διάχυτη μνησικακία, αντι-διαφωτισμό, ιστορικό αναθεωρητισμό. Χωράνε εκεί εθνικιστές, παλαιοσυντηρητικοί, «αναρχοκαπιταλιστές», χριστιανοί φονταμενταλιστές, νεομοναρχικοί, νεοναζί και καθαρόαιμοι φασίστες. Ο Τραβέρσο κάνει λόγο για «μεταφασισμό», ένα εν εξελίξει φαινόμενο με συνέχειες (παρακαταθήκες του κλασικού φασισμού) και ρήξεις (χαλαρή ιδεολογία, μείγμα λαϊκισμού και ξενοφοβίας).
Άλλοτε μοιάζει με τυχαιότητα λόγω συγκυρίας, άλλοτε με ντόμινο, οργανωμένο κύμα. Σε εμβληματική μορφή του επιδιώκει να αναδειχτεί ο Στίβεν Μπάνον, πρώην υπεύθυνος πολιτικής στρατηγικής του Τραμπ. Αναμείχθηκε στις εκλογές της Βραζιλίας, ήρθε στην Ευρώπη και δημιούργησε το Κίνημα/The Movement. Σκοπός του να ρίξει λεφτά και fake news, να μοχλεύσει τον πολτό, την ακροδεξιά λάσπη, εν όψει ευρωεκλογών.
Παρακολουθούμε ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή πολιτικά πρότζεκτ, τη δημιουργία της Διεθνούς της ακροδεξιάς. Σε αυτό το παιχνίδι δεν είναι αμέτοχη η Ρωσία. Θέλει την αποσταθεροποίηση. Εξάλλου, δομικά γνωρίσματα της «ανελεύθερης δημοκρατίας» του Πούτιν είναι αρκετά από τα χαρακτηριστικά της νέας δεξιάς.
Είναι προς τούτο εύλογη η λατρεία της ελληνικής ακροδεξιάς και αξιοσημείωτη η ανοχή ή ισχυρή συμπάθεια πολλών άλλων (και αριστερών) συμπατριωτών μας προς τον ηγέτη του «ξανθού γένους».
Καθώς η Ευρώπη βυθίζεται σε βαθιά κρίση αντιπροσώπευσης, ενισχύεται η εθνική περιχαράκωση και η αναδίπλωση σε σκληρά ταυτοτικά σχήματα. Η νέα ευρωπαϊκή δεξιά επιτίθεται στην αποκαμωμένη δημοκρατία φωνάζοντας: «Εμείς είμαστε η δημοκρατία».
Χαρακτηριστική η δήλωση Σαλβίνι μετά τη συνάντηση με τη Λεπέν: «Δεν πιστεύω σε μια Ευρώπη χωρίς κανόνες, αλλά σε αυτήν που θα επενδύσει στις δουλειές, στην ευτυχία, στην εξάλειψη της δουλείας και στα κοινωνικά, δικαιώματα. Εγώ και η Λεπέν συγκεντρώνουμε την κοινωνική κληρονομιά της αριστεράς που πρόδωσε τις αξίες της και υπερασπιζόμαστε το αβέβαιο που έχει ξεχάσει η αριστερά». Με άλλα λόγια, ήρθαμε να σας κερδίσουμε στο γήπεδό σας.
Η ακροδεξιά γίνεται «λανθάνουσα» επιλογή για μέρος του δημοκρατικού κοινού. Κακώς αντιμετωπίζεται ακόμα με όρους ψήφου διαμαρτυρίας. Επηρεάζει την ατζέντα, συνδιαμορφώνει πολιτικές. Παίζει το χαρτί της θεσμικής κανονικότητας. Οι ερχόμενες ευρωεκλογές απειλούν να γίνουν πλατφόρμα σχηματισμού μιας δύναμης που θα λειτουργεί στην αρχή σαν άμμος στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων και φιλοδοξεί στη συνέχεια να δράσει με όρους ηγεμονίας. Δεν είναι παρένθεση, απειλεί να γίνει κανονικότητα.
Οι ευρωπαϊκές ελίτ, οι mainstream διαμορφωτές κοινής γνώμης, διανοούμενοι, κόμματα και παραδοσιακά ΜΜΕ κάνουμε ό,τι μπορούμε για να επιβεβαιώσουμε το ακροδεξιό αφήγημα. Εκτοξεύουμε την κατηγορία του λαϊκισμού, αφορίζουμε τους «καθυστερημένους», καμαρώνουμε με το μονοπώλιο του ορθού λόγου. Από τη δήλωση Σαλβίνι και μόνο θα έπρεπε να καταλάβουμε ότι δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα.
Οι κάποτε κραταιοί «φορείς αντιλαϊκισμού» βυθίζονται σε βαθιά ανυποληψία. Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία έπαθε Pasokification, πληρώνοντας την πολιτική «There is no alternative». Τώρα μάλλον έρχεται η σειρά της κεντροδεξιάς. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα αμφισβητείται από τη σκληρή, εθνικιστική δεξιά. Ο Όρμπαν μιλάει για το τέλος της φιλελεύθερης δημοκρατίας, που θα αντικατασταθεί από τη χριστιανική δημοκρατία.
Δεν είναι, ωστόσο, προδιαγεγραμμένη η εξέλιξη. Το δείχνουν τα νέα από τη Γερμανία. Η τεράστια διαδήλωση το Σάββατο κατά του ρατσισμού στο Βερολίνο θυμίζει ότι υπάρχουν ακόμα πολύ ισχυρά αντανακλαστικά. Επιπλέον, οι εκλογές στη Βαυαρία επιβεβαίωσαν το προφανές: τρώγεται από την ακροδεξιά όποιος αγκαλιάζει την ατζέντα της. Γιατί να αγοράσει ιμιτασιόν όποιος μπορεί να πάρει το αυθεντικό; Έδειξαν και κάτι ακόμα: η κρίση των παραδοσιακών κομμάτων δεν οδηγεί μονοσήμαντα στην ακροδεξιά. Οδηγεί εκεί στον βαθμό που δεν υπάρχει άλλος ορίζοντας, άλλη προοπτική. Σε αυτήν τη μάχη με την ακροδεξιά είναι φανερές οι αδυναμίες της ευρωπαϊκής αριστεράς. Είναι όμως, φοβάμαι, η μόνη που δίνει ουσιαστικά αυτήν τη μάχη.
σχόλια