Η διεθνής των αρνητών και οι δημοκρατίες της «συμπάθειας»

Η διεθνής των αρνητών και οι δημοκρατίες της «συμπάθειας» Facebook Twitter
Υπό την απειλή όμως μιας πανδημίας που επιμένει, αλλάζοντας συθέμελα τις κοινωνίες και τις οικονομίες, καλό είναι να παραδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο και σε ό,τι αφορά την ίδια τη δημοκρατία.
0

ΕΔΩ ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ μια δεκαετία, στην Ελλάδα (αλλά και παγκοσμίως) ζούμε την τυραννία της ατομικής «γνώμης». Μιας στην ουσία εντελώς αυθαίρετης γνώμης, επί παντός επιστητού, η οποία παρουσιάζεται μονίμως ως «δημοκρατικό δικαίωμα».

Βεβαίως, το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης σε προχωρημένες δημοκρατίες, όπως οι δυτικές, ουδείς ποτέ το αμφισβήτησε. Όποιος το επικαλείται, συνεπώς, τόσο εμφατικά, δεν κάνει κάτι άλλο παρά να παραβιάζει ανοιχτές θύρες.

Πίσω όμως από αυτή την (εν τέλει πονηρή) επίκληση του δικαιώματος κρύβεται στην ουσία η απόπειρα μιας αντιδημοκρατικής και ίσως βίαιης επιβολής της. Πόσο μάλλον που όλο αυτό δεν αφορά παρά ειδικά πεδία της επιστήμης και της τεχνικής γύρω από τα οποία οι «δημοκράτες» αυτοί είναι συνηθέστατα εντελώς αδαείς.  

Προφανώς και είναι δικαίωμά μου να μιλήσω για το πιλοτάρισμα αεροσκαφών, όμως αν δεν έχω την παραμικρή ιδέα και δεν έχω κάνει ποτέ σχετικά μαθήματα, απλώς θα αερολογώ. Ως αυτό το σημείο βεβαίως δεν υπάρχει καμία κοινωνική επίπτωση, πέραν της γελοιοποίησής μου. Αν όμως ορμήσω σε ένα πιλοτήριο και απαιτήσω από τον πιλότο να αναλάβω εγώ το πηδάλιο, καίτοι άσχετος, και αν πείσω, ακόμη χειρότερα, κάποιους αφελείς συνεπιβάτες μου ότι αυτό μπορεί να γίνει π.χ. αντικείμενο ψηφοφορίας ή, ας πούμε, να τεθεί ως νομικό ζήτημα στην πολιτεία («επιτρέπει το Σύνταγμα στην πλειοψηφία των επιβατών να ψηφίσει να αντικατασταθεί εν πτήσει ο πιλότος από έναν τυχαίο επιβάτη...;»), τότε το πρόβλημα έχει σοβαρότατες κοινωνικές επιπτώσεις, σε σημείο που υπό προϋποθέσεις μπορεί να τινάξουν το αεροπλάνο (και μια χώρα) στον αέρα.

Δηλαδή αυτό που κάποτε ήταν μόνο ένα περιθωριακό φαινόμενο γραφικών και «πειραγμένων» συμπολιτών μας, σήμερα, με τη βοήθεια και της άλλης μεγάλης τυραννίας, εκείνης των ψηφιακών δικτύων, θέτει ευθέως ζητήματα δημοκρατίας, λειτουργίας των θεσμών και υπονόμευσης της κοινωνικής συνοχής, φθάνοντας υπό συνθήκες πανδημίας να απειλεί ακόμα και την ίδια τη βιολογική ζωή όλων μας.

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα το πρωτοζήσαμε με την υστερία του αντιμνημονιακού αγώνα, ξεκινώντας από τις «λαϊκές συνελεύσεις» στο Σύνταγμα όπου απλοί πολίτες (με την καθοδήγηση και «αιρετικών» οικονομολόγων, καθώς και λαϊκιστών πολιτικών) αποφαίνονταν ή «ψήφιζαν» για θέματα που αφορούσαν τα δημόσια οικονομικά, φθάνοντας μέχρι τις περίφημες επιτροπές («επαχθούς») χρέους όπου συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, και... μουσικοσυνθέτες. Το αποκορύφωμα όλων ήταν βεβαίως όταν τέθηκε σε εθνικό δημοψήφισμα το 2015 ένα καθαρά οικονομοτεχνικό κείμενο στα αγγλικά(!) που είχε προταθεί προς διαπραγμάτευση από τις Βρυξέλλες στην τότε κυβέρνηση.

Τα αποτελέσματα εκείνου του τυχοδιωκτισμού τα βιώσαμε μεν με τον πλέον δραματικό τρόπο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η κουλτούρα της υποκατάστασης της γνώσης από τη γνώμη εξαφανίστηκε. Αντιθέτως, η επακόλουθη εμπειρία της πανδημίας έδειξε ότι ο συνδυασμός μιας χύδην αντιστασιακής-δημοκρατικής κουλτούρας («γνώμηηηηη μουυυυ») και της διάχυτης ημιμάθειας που δίνει την ψευδαίσθηση της γνώσης με χρήση δήθεν «εναλλακτικών» μεθόδων και «ανεξάρτητων» καναλιών επιστημοσύνης θα επανεμφανίζεται διαρκώς με αφορμή τις διάφορες κρίσεις (οικονομικές, υγειονομικές, κλιματικές κ.ά.) που είναι βέβαιο ότι θα μας επισκέπτονται εφεξής σταθερά. Δηλαδή αυτό που κάποτε ήταν μόνο ένα περιθωριακό φαινόμενο γραφικών και «πειραγμένων» συμπολιτών μας, σήμερα, με τη βοήθεια και της άλλης μεγάλης τυραννίας, εκείνης των ψηφιακών δικτύων, θέτει ευθέως ζητήματα δημοκρατίας, λειτουργίας των θεσμών και υπονόμευσης της κοινωνικής συνοχής, φθάνοντας υπό συνθήκες πανδημίας να απειλεί ακόμη και την ίδια τη βιολογική ζωή όλων μας.

Το φαινόμενο συνδέεται ασφαλώς με αυτό που ονομάζουμε κοινωνίες της διακινδύνευσης από τις δεκαετίες του '70, του '80 και μετά, ενώ εντάθηκε με την προϊούσα αποσταθεροποίηση ή και υποχώρηση του επιπέδου ζωής των μεσαίων στρωμάτων στη Δύση, την τελευταία 20ετία ειδικότερα. Η απογοήτευση από τις ματαιωμένες προσδοκίες του χαλασμένου ασανσέρ της ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας οδήγησαν στην υπονόμευση της ίδιας της δημοκρατικής/ρεπουμπλικανικής συνθήκης, τη στιγμή μάλιστα που αυτή είχε φθάσει στη μεγαλύτερη ωρίμανσή της στην αυγή της νέας χιλιετίας. Δεν επρόκειτο για παράδοξο, εφόσον ήταν ο ίδιος ο απόλυτα ανοιχτός χαρακτήρας της συνθήκης αυτής που επέτρεπε και την αμφισβήτησή της.

Έτσι, η λαϊκιστική ανάφλεξη, ιδίως μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, επιδεινωνόταν από τις συνωμοσιολογικές θεωρίες, που, όπως έδειξαν και αντίστοιχα δίκτυα σαν το Qanon στις ΗΠΑ, λίγο απείχαν από χιλιαστικά κινήματα του Μεσαίωνα.

Αλλά ενώ από το 1968 και μετά η αμφισβήτηση των παραδοσιακών (και ενίοτε πολύ πιο αυταρχικών) δυτικών συστημάτων εξουσίας προέκυπτε από τα ανώτερα και πιο μορφωμένα αστικά στρώματα (βλ. π.χ. την αντίσταση του ελληνικού φοιτητικού κινήματος επί δικτατορίας), σήμερα η «αντίσταση» αυτή είναι απλώς ένας τυφλός θυμός (που σιγοντάρεται από έναν υπερφίαλο ναρκισσισμό, ο οποίος αναζητά προσοχή και προβολή), χωρίς σαφή στόχο και πραγματικό αντίπαλο. Διότι ενώ φαινομενικά ο αντιστασιακός αυτός λόγος στρέφεται κατά των «ελίτ» και ενάντια στη συστημική και υποταγμένη στα «μεγάλα συμφέροντα» επιστήμη, δεν προτείνεται ποτέ από την πλευρά της κάποιο επεξεργασμένο εναλλακτικό σχέδιο που θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη.

Το διαπιστώσαμε όχι μόνο στο ελληνικό δημοψήφισμα, όπου οι κορυφές της παράταξης των αντιμνημονιακών έσπευσαν να κάνουν αμέσως πίσω έντρομες, παρότι είχαν επικρατήσει με μεγάλη διαφορά στις κάλπες, αλλά με ακόμη πιο εμφατικό τρόπο στο Brexit: όταν μετά το σοκ του δημοψηφίσματος στη Βρετανία οι brexiters εκλήθησαν να καταθέσουν το σχέδιο εξόδου από την Ε.Ε., αναγκάστηκαν να παραδεχτούν ότι δεν είχαν την παραμικρή ιδέα πώς θα γινόταν αυτό στην πράξη, μια στην ουσία τιτάνια και τρομερής περιπλοκότητας πρόκληση που χρειάστηκε χρόνια και κάμποσες κυβερνήσεις για να ευοδωθεί τελικά.

Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι ακόμη και απέναντι σε αυτή την τρελή συμμαχία της ασχετοσύνης με τη γελοιότητα και τη χυδαιότητα, οι δημοκρατίες μας δεν διαθέτουν επαρκή μέσα ούτε και οξυμμένα αντανακλαστικά αντιμετώπισής της. Πρώτα και κύρια διότι επιθυμούν να είναι συμπεριληπτικές και να πορεύονται χωρίς αποκλεισμούς, έστω κι αν πρόκειται για τους ίδιους τους υπονομευτές τους. Και να το πράττουν πάντα αυτό με απόλυτο σεβασμό στη νομιμότητα, με μεθόδους ήπιες και ανώδυνες, βασισμένες στο καρότο και όχι στο μαστίγιο.

Υπό αυτή την έννοια, η δύναμή τους γίνεται η αδυναμία τους όταν ο νόμος καταντάει όργανο στα χέρια ψεκασμένων: αυτό άλλωστε δεν συνέβη στην Ελλάδα και στην περίπτωση των διευθυντών σχολείων που είδαμε να σέρνονται εξευτελιστικά σε αστυνομικά τμήματα κατόπιν μηνύσεων από αρνητές του εμβολιασμού;

Υπό την απειλή μιας πανδημίας που επιμένει, όμως, αλλάζοντας συθέμελα τις κοινωνίες και τις οικονομίες, καλό είναι να παραδεχτούμε ότι βρισκόμαστε σε ένα οριακό σημείο και σε ό,τι αφορά την ίδια τη δημοκρατία: είτε αυτή θα προσεγγίσει υπό τα νέα αυτά δεδομένα την έννοια των δικαιωμάτων και της καταχρηστικής επίκλησής τους στο όνομα  ματαιωμένων προσδοκιών (προσδοκίες από ποιον άραγε...;), είτε με κάθε κρίση μειοψηφίες του παραλόγου θα αφήνονται να επιβάλλουν τις μετα-αλήθειες τους επειδή κανένα κράτος δεν θα τολμά να τους στενοχωρήσει.

Μέχρι τη στιγμή που κάποιες απρόσμενες συγκυρίες θα τα έχουν φέρει έτσι ώστε ένας τέτοιος γραφικός αρνητής (του χρέους, του ιού, της κλιματικής αλλαγής κ.ο.κ.) να πάρει από ατύχημα τη θέση του κυβερνήτη.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Βασιλική Σιούτη / Ο Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει τρίτη θητεία και τα δίνει όλα για να αλλάξει το κλίμα

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκαθάρισε ότι θα διεκδικήσει και τρίτη πρωθυπουργική θητεία και τα δίνει όλα με στόχο την άμεση αντιστροφή του αρνητικού πολιτικού κλίματος.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα, σε όλες τις λίστες, βρίσκεται στην τελευταία θέση»

Χριστόφορος Πισσαρίδης / Χριστόφορος Πισσαρίδης: «Με ενοχλεί που η Ελλάδα βρίσκεται παντού στην τελευταία θέση»

Από τον Τραμπ και την AI μέχρι την ελληνική γραφειοκρατία και την παγκόσμια ύφεση, ο νομπελίστας καθηγητής Οικονομικών Σερ Χριστόφορος Πισσαρίδης μιλά στη LIFO για το μέλλον της εργασίας και την απειλή του λαϊκισμού, εξηγώντας γιατί η Ελλάδα χρειάζεται λιγότερο Δημόσιο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Οπτική Γωνία / Τζέφρι Σακς: «Η κατάληψη των πανεπιστημίων από τον Τραμπ δεν θα πετύχει»

Ο καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια σχολιάζει στη LiFO τη σύγκρουση που έχει ξεσπάσει μεταξύ της κυβέρνησης Τραμπ και των αμερικανικών πανεπιστημίων και πώς βλέπει την επόμενη μέρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Αθήνα: Τα ηλεκτρικά πατίνια και το χάος της μικροκινητικότητας/ Πώς θα μπει τάξη στο χάος με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;/ «Δεν γίνεται να μην έχουμε πατίνια γιατί είναι επικίνδυνο να κυκλοφορήσουν»

Ρεπορτάζ / Τι θα γίνει επιτέλους με τα ηλεκτρικά πατίνια στην Αθήνα;

Τα ηλεκτρικά πατίνια είναι η νέα τάση μετακίνησης στην πόλη αλλά προς το παρόν δημιουργούν αρκετά προβλήματα και προκαλούν αντιδράσεις. Πώς θα μπουν όρια στην άναρχη κυκλοφορία τους και τη στάθμευσή τους και ποιες υποδομές χρειάζονται;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Ρεπορτάζ / Τα μεγάλα έργα που αλλάζουν τη χώρα: Ποια προχωρούν και ποια καθυστερούν

Νέοι αυτοκινητόδρομοι, νέες γραμμές μετρό, νοσοκομεία, σιδηρόδρομοι, αεροδρόμια. Στις μακέτες όλα φαίνονται φανταστικά. Πότε όμως στ' αλήθεια παραδίδονται, πόσο κοντά στις μακέτες θα είναι η πραγματικότητα; Και ποια οφέλη μπορεί να προσφέρουν στην κοινωνία και την οικονομία;
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Απειλείται η οικονομία από νέο κραχ;

Οπτική Γωνία / Έρχεται νέο παγκόσμιο κραχ;

Εμπορικοί πόλεμοι, γεωπολιτικές απειλές και ο κίνδυνος παγκόσμιας ύφεσης. Πόσο θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τη νέα εποχή Τραμπ; Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Κώστας Μήλας, μιλά στη LiFO.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Οπτική Γωνία / Μπορεί μια φεμινίστρια να είναι χριστιανή; 

Υπάρχει τελικά ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και φεμινισμού; Μπορούν οι δύο ταυτότητες να συνυπάρξουν ή πρόκειται για έναν αδύνατο συνδυασμό; Δύο γυναίκες παραθέτουν τα επιχειρήματα κάθε πλευράς.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Ρεπορτάζ / Το πράσινο της Αθήνας και τα πάθη του

Το πράσινο της πόλης μπορεί να είναι περιορισμένο, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι αξιόλογο - και η άνοιξη το φέρνει ξανά στο προσκήνιο, μαζί με τα προβλήματά του. Λύσεις υπάρχουν· το ζητούμενο είναι να εισακουστούν.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ζωή, όπως Ζορό

Βασιλική Σιούτη / Ζωή, όπως Ζορό

Τιμωρός του κατεστημένου ή εκπρόσωπος μιας δήθεν αντισυστημικής ελίτ που παίζει με τα σπίρτα; Η δημοσκοπική εκτόξευσή της είναι γεγονός και όλοι προσπαθούν να μαντέψουν πόσο θα κρατήσει και ποιες θα είναι οι συνέπειες.   
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
«Πράγματι, μεγάλος αριθμός των Ένορκων Διοικητικών Εξετάσεων καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα»

Οπτική Γωνία / Οι ΕΔΕ στην Ελλάδα: Πόσες καταλήγουν σε απαλλακτικά πορίσματα;

Πότε διενεργείται μια Ένορκη Διοικητική Eξέταση; Είναι αλήθεια ότι μεγάλος αριθμός ΕΔΕ καταλήγουν στο αρχείο και τι πρέπει να αλλάξει στο ρυθμιστικό πλαίσιο; Μιλά στη LiFO ο δικηγόρος στον Άρειο Πάγο, Νίκος Βιτώρος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ