Η ΓΑΥΔΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ νοτιότερο σημείο της Ευρώπης και αποτελεί για πολλούς επισκέπτες ένα ιδανικό καλοκαιρινό ησυχαστήριο. Σ’ αυτούς ανήκει και ο Γιώργος Τζάνερης, ιδιοκτήτης της Gallery Genesis, ο οποίος λατρεύει να επισκέπτεται κάθε χρόνο το νησί που βρίσκεται καταμεσής του Λιβυκού Πελάγους. Φέτος, όμως, οι διακοπές του ίδιου και των φίλων του εξελίχθηκαν σε μια κόλαση.
«Είμαστε μια παρέα 14 ατόμων, εκ των οποίων οι 12 νόσησαν με γαστρεντερίτιδα», μου λέει στην αρχή της συζήτησής μας και στη συνέχεια περιγράφει όσα δυσάρεστα ακολούθησαν: «Αρχικά, μας θορύβησαν τα συμπτώματα που είχαμε οι περισσότεροι. Άλλοι παρουσίασαν υψηλό πυρετό, άλλοι διάρροιες, άλλοι εμετούς και κάποιοι συνδυασμό όλων των παραπάνω. Προφανώς, όλο αυτό ήταν κάτι που μας ανησύχησε. Ωστόσο, επειδή γνωρίζουμε τις δυσκολίες του νησιού ως προς τα θέματα περίθαλψης και τις ελλιπέστατες υπηρεσίες υγείας, προνοούμε ώστε να έχουμε πάντα μαζί μας ένα μικρό φαρμακείο.
Τα κρούσματα γαστρεντερίτιδας που παρουσίασαν έξαρση το τελευταίο διάστημα στο νησί, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δειγμάτων κοπράνων που αναλύθηκαν στα μικροβιολογικά εργαστήρια του Νοσοκομείου Χανίων, δεν οφείλονταν τελικά στο νερό, αλλά σε νοροϊό.
Μέσα σε λίγες ώρες σήμανε υγειονομικός συναγερμός στη Γαύδο, επειδή η κατάσταση ξέφευγε και έπαιρνε διαστάσεις επιδημίας. Παραμείναμε στα δωμάτια και δεν θελήσαμε να επιβαρύνουμε το μικρό ιατρείο του νησιού. Αντιλαμβάνεστε τις εικόνες που είδαμε και ζήσαμε, που ντρέπομαι και να τις περιγράψω. Δεν το χωρεί ο νους ενός πολιτισμένου ανθρώπου. Διαρκώς ήθελες να πηγαίνεις στην τουαλέτα και τα χειρότερα ήρθαν αργότερα», αφηγείται με οργισμένο ύφος.
Πώς μεταδίδεται ο ιός;
Ακολούθησε διαμάχη ανάμεσα στους τοπικούς φορείς, ενώ οι πρώτες πληροφορίες εντόπιζαν το πρόβλημα στους αγωγούς ύδρευσης. Επικοινωνήσαμε με τον καθηγητή Μικροβιολογίας Θανάση Τσακρή για να μας διαφωτίσει όσον αφορά τις προεκτάσεις αυτού του θέματος. Αρχικά, εκφράζω την απορία μου για το πώς μεταδίδεται ο ιός.
καθηγητής Μικροβιολογίας
Ο κ. Τσακρής εξηγεί: «Η γαστρεντερίτιδα είναι λοίμωξη του γαστρεντερικού σωλήνα που προσβάλλει κυρίως το στομάχι και το έντερο. Οφείλεται συνήθως σε ιούς και λιγότερο συχνά σε κάποιο βακτήριο ή παράσιτο. Στους ενήλικες πιο συνηθισμένη αιτία είναι η μόλυνση από διάφορους τύπους νοροϊών, ενώ στα παιδιά από ροταϊούς: η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι η πιο συχνή αιτία διαρροϊκής νόσου παγκοσμίως.
Οι βακτηριακές γαστρεντερίτιδες οφείλονται κυρίως στο καμπυλοβακτηρίδιο, τη σαλμονέλα και το κολοβακτηρίδιο. Η μετάδοση γίνεται μέσω ακατάλληλα παρασκευασμένων ή διατηρημένων τροφών ή μολυσμένου ύδατος, αλλά και από την επαφή μας με μολυσμένες επιφάνειες ή αντικείμενα. Μεταδίδεται δηλαδή άμεσα ή έμμεσα από άτομο που ήδη νοσεί».
Τι μπορεί να σημάνει, λοιπόν, για ένα μικρό νησί το φαινόμενο του υπερπληθυσμού σε θέματα υγιεινής; «Ο συγχρωτισμός αποτελεί οπωσδήποτε καθοριστικό παράγοντα διασποράς της γαστρεντερίτιδας. Δεν είναι τυχαίο ότι η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης αλλά και της μετάδοσής της παρατηρείται ιδιαίτερα τον χειμώνα, λόγω της στενότερης επαφής των ανθρώπων σε κλειστούς χώρους.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι ασθενείς με γαστρεντερίτιδα από νοροϊό είναι μεταδοτικοί από τη στιγμή που αρχίζουν να νιώθουν αδιαθεσία έως και τουλάχιστον τρεις ημέρες μετά την ανάρρωσή τους. Επίσης, οι ιοί μπορούν να επιβιώνουν σε επιφάνειες έως και 72 ώρες, ενώ ακόμα και μια μικρή “ποσότητά” τους, μόλις 10 ιικά σωματίδια, είναι αρκετή για να μολυνθεί κάποιος που βρίσκεται στον ίδιο χώρο», επισημαίνει ο κ. Τσακρής.
γιατρός του Περιφερειακού Ιατρείου Γαύδου
Το νησί δεν διαθέτει κεντρικό αποχετευτικό σύστημα, ενώ, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο γιατρός του Περιφερειακού Ιατρείου Γαύδου Βασίλης Αμβροσιάδης, «υπάρχει μια υποψία ότι οι βόθροι επικοινωνούν με τα πηγάδια, και το καλοκαίρι, που η στάθμη τους ανεβαίνει, δημιουργείται αυτό το πρόβλημα». Τα κρούσματα γαστρεντερίτιδας που παρουσίασαν έξαρση το τελευταίο διάστημα στο νησί, σύμφωνα με τα αποτελέσματα των δειγμάτων κοπράνων που αναλύθηκαν στα μικροβιολογικά εργαστήρια του Νοσοκομείου Χανίων, δεν οφείλονταν τελικά στο νερό, αλλά σε νοροϊό.
Στο σημείο αυτό ρωτώ τον καθηγητή Μικροβιολογίας τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Μου απαντά: «Το πόσιμο νερό, αν έχει μολυνθεί με λύματα, μπορεί επίσης να αποτελέσει πηγή διασποράς του νοροϊού. Επομένως δεν είναι επιστημονικά ακριβές να λέμε ότι δεν ευθύνεται το δίκτυο ύδρευσης. Και δεν αναφέρομαι ειδικά στη Γαύδο, γιατί δεν έχω εικόνα των συνθηκών που επικρατούν στο νησί, μιλάω γενικά».
Από την πλευρά της, η δήμαρχος Γαύδου, Λίλιαν Στεφανάκη, σε δηλώσεις της σημείωσε ότι δεν έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια ένδειξη για επικίνδυνη μεταβολή στο υδροαποχετευτικό σύστημα του νησιού. «Οι έλεγχοι είναι τακτικοί και ουδέποτε έχει υπάρξει απειλή για την υγεία των ανθρώπων που χρησιμοποιούν το νερό της Γαύδου, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον», υποστήριξε. Παράλληλα, η δήμαρχος Γαύδου απέδωσε τη μεγάλη διασπορά στο γεγονός ότι με την κορύφωση του Δεκαπενταύγουστου και των γενικότερων εορτασμών, ο συνωστισμός σε διάφορα σημεία συντέλεσε στην τάχιστη μεταφορά του ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο.
δήμαρχος Γαύδου
Αντιθέτως, σε ανακοίνωσή της η αντιπολίτευση κατήγγειλε ότι η τελευταία ανάλυση του νερού έγινε στις 13 Οκτωβρίου 2023. «Δηλαδή, το ότι όλο το νησί νοσεί από γαστρεντερίτιδα δεν είναι κάτι ανησυχητικό από μόνο του ως γεγονός και, εν τέλει, ποια είναι η στάση της πολιτείας απέναντι σε αυτήν τη λαίλαπα;», διερωτήθηκαν στην ανακοίνωσή τους και ζήτησαν να απαντηθούν άμεσα τα ερωτήματα που έθεσαν, κατηγορώντας παράλληλα τους αρμόδιους για «απραξία».
Για τον Γιώργο Τζάνερη, πάντως, και την παρέα του, όλες αυτές οι αντεγκλήσεις, όπως και η μετάθεση των ευθυνών που ακολούθησαν, είναι παντελώς αδιάφορες. Και προσθέτει: «Μας εντυπωσίασε αρνητικά το γεγονός ότι κανείς δεν μας ζήτησε μια συγγνώμη για όλη αυτή την ταλαιπωρία που ζήσαμε.
Ήμασταν παρόντες σε μια τριτοκοσμική κατάσταση η οποία ήταν απερίγραπτη και το μόνο που ενδιέφερε τους ιθύνοντες της τοπικής κοινωνίας ήταν το πού θα αποδώσουν τις ευθύνες. Ποσώς με ενδιαφέρει αν φταίει το νερό ή ο ιός ή οι κατασκηνωτές ή ο οποιοσδήποτε άλλος.
Οι επισκέπτες προσπαθούσαν να φύγουν απ’ το νησί, αλλά δυστυχώς όσοι διέθεταν αυτοκίνητα ήταν αδύνατον να αλλάξουν τα εισιτήρια. Υπήρχε κάποιο σχέδιο, κάποιες προτάσεις για το τι θα κάνουμε ή λύσεις για όλα όσα προέκυψαν;
Αναρωτιόμασταν καθημερινά τι έχει συμβεί και ήταν θλιβερό ότι η λύση που δόθηκε ήταν να κοπεί το νερό, σε ένα μέρος όπου εξαιτίας των κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας το χρειαζόσουν οπωσδήποτε. Οι εικόνες που είδαμε ήταν αδιανόητες, αφού αρκετός κόσμος έπαιρνε στρώματα θαλάσσης και πήγαινε να κοιμηθεί κοντά σε μαγαζιά προκειμένου να έχει κοντά του τουαλέτες.
Κανείς δεν έσπευσε να μας μοιράσει νερά και δεν υπήρξε καμία φροντίδα, σε ένα ακριτικό νησί το οποίο επιλέγουμε συνειδητά να ενισχύουμε οικονομικά. Κάνουν, όμως, τα πάντα για να μας διώξουν. Είναι δυνατόν ομάδες πολιτών της Γαύδου να κάνουν έκκληση για φάρμακα όταν απέναντί σου είναι τα Σφακιά; Δηλαδή αυτό θα γίνεται κάθε χρόνο πλέον στο νησί;», αναρωτιέται και ο θυμός ξεχειλίζει για όλα όσα πρωτόγνωρα βίωσαν.
Είναι αλήθεια ότι το πρόβλημα που προέκυψε στη Γαύδο αναδεικνύει τα πολυάριθμα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τουριστικοί προορισμοί που δεν διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές. Τους καλοκαιρινούς μήνες σε μέρη όπως η ακριτική Γαύδος οι ανάγκες υπερδιπλασιάζονται και όταν δεν υπάρχει στρατηγική στόχευση ως προς την επάρκεια ιατρικής περίθαλψης, σχετικών υπηρεσιών υγείας, αλλά και γιατρών, όταν οι κάτοικοι έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρικές δομές, όταν τα δρομολόγια των πλοίων είναι συγκεκριμένα και παραμένουν προβληματικά ακόμη και τη θερινή περίοδο, η ανασφάλεια των επισκεπτών και όσων θέλουν να περάσουν κάποιες ανέμελες μέρες στο νησί αυξάνεται.
Τα προβλήματα του υπερτουρισμού
Θέτω όλους αυτούς τους προβληματισμούς στον ομότιμο καθηγητή Τουριστικής Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, κ. Πάρι Τσάρτα, ο οποίος εστιάζει στην ανάγκη δυναμικής διαχείρισης των πόρων αλλά και στις επιπτώσεις του υπερτουρισμού, οι οποίες είναι εμφανείς σε πολλές περιοχές, όπως επί παραδείγματι στη Γαύδο: «Πρώτα απ’ όλα, σε τόπους όπως η ακριτική Γαύδος κάθε χρόνο παρατηρούνται ολοένα και εντονότερες πιέσεις που ασκούνται στις υποδομές και τους φυσικούς πόρους της περιοχής. Κάθε μέρος όμως πρέπει να αντιμετωπίζεται με διαφορετικά κριτήρια. Οι υποδομές στη Γαύδο είναι οριακές.
ομότιμος καθηγητής Τουριστικής Ανάπτυξης στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Κάποτε μιλούσαμε για τη μαζικοποίηση του εναλλακτικού τουρισμού και ακόμη οι τοπικοί φορείς παρόμοιων προορισμών δεν έχουν θέσει έναν περιορισμό στον αριθμό των τουριστών που μπορούν να φιλοξενήσουν χωρίς να υποβαθμιστούν οι φυσικοί πόροι και οι υποδομές. Αυτός παραμένει ένας κρίσιμος παράγοντας στη συζήτηση για τον υπερτουρισμό. Προφανώς δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τη Γαύδο με τον ίδιο τρόπο που θα θέσεις κάποιους κανόνες στις ροές των τουριστών στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης.
Ωστόσο, όλα είναι θέμα διαχείρισης και οι ομάδες συμφερόντων, ουσιαστικά αυτό που λέμε οι ντόπιοι του νησιού, πρέπει οπωσδήποτε να εμπλακούν και να μη συμπεριφέρονται ως επιτήδειοι ουδέτεροι. Να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με την ανάπτυξη του τουρισμού και τη διαχείριση των πόρων. Να καθορίσουν όρια και κανόνες στις ημερήσιες επισκέψεις και να εφαρμόσουν στρατηγικές διαχείρισης οι οποίες θα περιλαμβάνουν τη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων, από τις τοπικές αρχές και τις τουριστικές επιχειρήσεις μέχρι τους ίδιους τους τουρίστες.
Ας μην επικεντρωνόμαστε μόνο στην αύξηση των αριθμών, αλλά να δίνουμε τη δέουσα σημασία και στη σωστή κατανομή των τουριστικών εσόδων στην περιφέρεια και επιπρόσθετα αυτό να πραγματοποιείται με αξιολογικά κριτήρια και τήρηση των ισορροπιών. Άλλωστε, η ποιότητα του τουριστικού προϊόντος απαιτεί συνέργειες. Τα συγκρουόμενα συμφέροντα και η αδιαφορία επιτείνουν τα προβλήματα που αναδείξαμε και δυστυχώς θα μεγεθύνονται διαρκώς όταν στηριζόμαστε μόνο στην προσπάθεια απορρόφησης ολοένα και μεγαλύτερου πλήθους τουριστών».
