Ο ΕΞΤΡΕΜΙΣΜΟΣ ΓΕΝΝΑΕΙ ΕΞΤΡΕΜΙΣΜΟ
Στις 14 Μαΐου οι Ισραηλινοί γιορτάζουν τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, τη δημιουργία του κράτους τους. H 15η Μαΐου είναι για τους Παλαιστίνιους ημέρα μνήμης της Nakba («καταστροφή»), όταν εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους και κατέληξαν σε στρατόπεδα προσφύγων.
Οι πληγές είναι βαθιές και στις δύο πλευρές. Όταν οι Ισραηλινοί βλέπουν να καίγεται μια Συναγωγή και να καταστρέφονται μαγαζιά Ισραηλινών, η Νύχτα των Κρυστάλλων έρχεται στην επιφάνεια (δήλωση του δημάρχου της Lod), και η απειλή ενός νέου Ολοκαυτώματος ξαναζωντανεύει. Και όταν οι Παλαιστίνιοι βλέπουν τους ακροδεξιούς Ισραηλινούς να κάνουν τα ίδια στα μαγαζιά των Αράβων, να κραυγάζουν «θάνατος στους Άραβες» και να λιντζάρουν έναν Άραβα, ξαναβλέπουν μπροστά τους τη Nakba.
Από το 1948 έχουν περάσει 70 χρόνια. Πόλεμοι έχουν γίνει, τρομοκρατικές πράξεις έχουν υπάρξει, και έχουμε δει πολύ ανθρώπινη δυστυχία. Είναι λάθος, ασφαλώς, να αγνοεί κανείς τι συνέβη όλα αυτά τα χρόνια και να φαντασιώνεται ότι τα πράγματα θα επανέλθουν σε μια προτέρα κατάσταση που έχει εξαχνωθεί πριν από δεκαετίες.
Το δικαίωμα των Ισραηλινών να έχουν δικό τους κράτος και να το υπερασπίζονται είναι αυτονόητο. Είναι, όμως, επίσης σφάλμα, να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να επιτευχθεί λύση δίχως ο ισχυρός (εν προκειμένω το Ισραήλ) να κάνει τις μεγαλύτερες υποχωρήσεις, αν είναι να βρεθεί μια κάποια λύση.
Όπως και πολλοί άλλοι, είμαι απαισιόδοξος ότι μπορεί να βρεθεί λύση στο άμεσο μέλλον, και βεβαίως θαα ήταν μεγάλη αφέλεια να προτείνω λύση σε ένα πρόβλημα στο οποίο έχουν αποτύχει πολύπειροι διπλωμάτες. Ένα ελάχιστο πράγμα, όμως, είναι να παλέψει κανείς εναντίον του μανιχαϊσμού τον οποίο εσχάτως βλέπουμε να ανθεί και στη χώρα μας.
Αυτές τις μέρες ακούσαμε ανθρώπους που με τη μεγαλύτερη άνεση υποστήριζαν στο παρελθόν τη θέση «οι κακοί Ισραηλινοί και οι καλοί Παλαιστίνιοι» να μετατρέπονται σε διαπρύσιους κήρυκες της εξίσου εσφαλμένης άποψης «οι καλοί Ισραηλινοί και οι κακοί Παλαιστίνιοι». Μέσα σε τέτοιο κλίμα, το μόνο που απομένει είναι να δείξει κάποιος πόσο λογικά ασυνάρτητες και πόσο ηθικά έωλες είναι αμφότερες, και ότι ο εκατέρωθεν εξτρεμισμός περιπλέκει μέρα με τη μέρα μια ήδη περιπεπλεγμένη κατάσταση.
Όλοι εμείς που υποστηρίζουμε το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνά του και στην προστασία του Ισραηλινού λαού, και έχουμε σαφή θέση κατά της Χαμάς, πρέπει επίσης να αναρωτηθούμε ποια είναι τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, τα οποία πολύ εύκολα ξεχνάμε.
Πριν από τους βομβαρδισμούς των Ισραηλινών και τις ρουκέτες της Χαμάς υπήρξαν συγκρούσεις στους δρόμους στις οποίες πρωτοστάτησαν ακροδεξιοί εξτρεμιστές Ισραηλινοί. Το ιδεολογικό τους υπόβαθρο κατέδειξε πρόσφατα ο επικεφαλής του Κέντρου Εβραϊκών Μελετών του πανεπιστημίου του Λονδίνου, Yair Wallach. Το Όρος του Ναού (ή Χαράμ αλ Σαρίφ για τους μουσουλμάνους) «παρουσιάζει την ανάδυση μιας νέας εκδοχής του Ιουδαϊσμού που φετιχοποιεί τα βράχια και το έδαφος — και ακολουθεί μια φαντασίωση της λύτρωσης μέσω του φυσικού ελέγχου του Ναού». Αυτοί οι ακροδεξιοί εξτρεμιστές, τους οποίους Ισραηλινοί δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν με την υπέρτατη βρισιά «Ναζί» και ήδη εκπροσωπούνται στην Κνεσέτ, είναι πηγή ανεξέλεγκτης βίας που μπορεί να οδηγήσει σε εμφύλια σύρραξη, κατά τον Wallach.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου δεν έχασε την ευκαιρία. Αφού πρώτα απολιτικοποίησε την κατάσταση, τη μετέφερε στο προσφιλές του πεδίο της θρησκείας και της ασφάλειας. Μέσα σε ελάχιστες μέρες, η σύγκρουση από την περιοχή Sheikh Jarrah της Ιερουσαλήμ πέρασε στη Λωρίδα της Γάζας.
Στην πάνω από μια δεκαετία της εξουσίας του στο Ισραήλ, ο κ. Νετανιάχου έχει καλλιεργήσει ένα όλο και πιο μισαλλόδοξο και αυταρχικό είδος ρατσιστικού εθνικισμού. Δεν πρωτοτυπεί. Εγγράφεται στη διεθνή τάση ανάδυσης αυταρχικών και εθνικιστικών κινημάτων, τα οποία υποδαυλίζουν εθνικά και φυλετικά μίση προκειμένου να οικοδομήσουν την εξουσία «για τους λίγους διεφθαρμένους και όχι την ευημερία, τη δικαιοσύνη και την ειρήνη για τους πολλούς» (New York Times).
Οι New York Times, που μόνο για αντισημιτισμό δεν μπορούν να κατηγορηθούν, θυμίζουν ότι στις παλαιστινιακές οικογένειες της περιοχής Sheikh Jarrah στην Ιερουσαλήμ επικρέμαται η έξωση από τα σπίτια τους, η οποία βασίζεται σε ένα νομικό σύστημα, σχεδιασμένο ούτως ώστε να διευκολύνεται ο εκτοπισμός τους. Εδώ και πολλά χρόνια, η πολιτική Νετανιάχου είναι η περιθωριοποίηση των Παλαιστινίων πολιτών, ο εποικισμός και η εδραίωση της συστημικής ανισότητας μεταξύ Εβραίων και Παλαιστινίων πολιτών του Ισραήλ. Είναι αυτή η πολιτική που ωθεί το B’Tselem (The Israeli Information Center for Human Rights) να κάνει λόγο για την επιβολή «απαρχάιντ» στη χώρα.
Φυσικά, η Χαμάς δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία, προκειμένου να εδραιώσει τη θέση της ως κύρια δύναμη αντίστασης στο Ισραήλ σε σχέση με την «ετοιμοθάνατη» Φατάχ. Σύμφωνα τουλάχιστον με ανταποκριτές της Monde, η επιχείρηση «Το ξίφος της Ιερουσαλήμ» χαιρετίστηκε από την κοινή γνώμη των Παλαιστινίων ως λυτρωτική αναζωογόνηση της περηφάνιας και του εθνικισμού τους. Άλλωστε, μολονότι ουδείς εξεπλάγη από την αντίδραση της Χαμάς, ήταν εντυπωσιακό το εύρος της: εκτοξεύθηκαν εναντίον του Ισραήλ μέσα σε λίγες μέρες πολλαπλάσιες ρουκέτες από όσες σε δεκαπλάσιες ημέρες στο παρελθόν.
Σύμφωνα με έναν δημοσιογράφο που επιθυμεί να κρατήσει την ανωνυμία του «Οι Ισραηλινοί έκαναν το λάθος να αγνοήσουν τις προειδοποιήσεις. Είχαν πειστεί ότι με τις συμφωνίες της κανονικοποίησης που είχαν υπογραφεί ανάμεσα στη χώρα τους και σε πολλά αραβικά κράτη, είχαμε ηττηθεί, αποκαρδιωθεί. Ξέχασαν ότι για όλους τους Παλαιστίνιους, η Ιερουσαλήμ είναι κόκκινη γραμμή» (Le Monde).
Όλα αυτά βεβαίως ακούγονται πολύ «ηρωικά» μέσα στην οργή των Παλαιστινίων. Καταρχάς, η εκτίμηση είναι ότι οι συμφωνίες του Αβραάμ πιθανόν να παγώσουν για λίγο, αλλά δεν πρόκειται να ακυρωθούν. Επιπλέον, δεν είναι καθόλου απίθανο να αλλάξουν στάση απέναντι στη Χαμάς, όταν καταλαγιάσουν οι εντάσεις και βρεθούν μπροστά στη σκληρή πραγματικότητα. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, προειδοποίησε ότι υπάρχει ορατός κίνδυνος μιας ανεξέλεγκτης ανθρωπιστικής κρίσης, η οποία, αν συμβεί, προφανώς θα ανακύψει με τη μεγαλύτερη ένταση στη Λωρίδα της Γάζας.
Το μόνο αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι η εκατέρωθεν έξαρση του εξτρεμισμού οδηγεί σε χειρότερες καταστάσεις. Το χείριστο, όπως επεσήμανε πάλι ο Αντόνιο Γκουτέρες, είναι ο εξτρεμισμός να οδηγήσει σε ένα σπιράλ βίας που θα γεννάει εξτρεμισμό, όχι μονάχα στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη και στο Ισραήλ, αλλά στο σύνολο της περιοχής.
• • •
ΠΡΟΣΠΑΘΩ ΝΑ ΦΑΝΤΑΣΤΩ ΤΗ ΧΑΡΑ ΤΟΥ
Στις 17 Μαΐου 1902, ο Βαλέριος Στάης, αρχαιολόγος και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου, πρόσεξε ότι ένα από τα ευρήματα είχε ενσωματωμένο έναν οδοντωτό τροχό, και εμφανείς επιγραφές με αστρονομικούς όρους.
Ήταν ο μηχανισμός των Αντικυθήρων.
• • •
ΣΟΥΖΑΝΑ
Ο Ρενέ Λαλίκ (1860-1945) θεωρείται δικαίως ο κορυφαίος σχεδιαστής κοσμημάτων και διακοσμητικών αντικειμένων σε στυλ αρτ νουβώ.
Δείγμα της τέχνης του, η «Σουζάνα», ένα αγαλματίδιο ύψους 22,3 εκατοστών σε οπαλίνα, έργο τού 1925.
• • •
ΤΟ ΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ
Οι Γερμανοί ήταν ευφυείς, έντιμοι και φιλοχιτλερικοί, αλλά ουδέποτε είχαν ταυτόχρονα περισσότερα από δύο από αυτά τα χαρακτηριστικά.
— Ραϋμόν Αρόν
