(εικονογράφηση του Arthur Rackham)
Όσοι διαβάσαμε την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων σε μικρή ηλικία (και μας σημάδεψε για πάντα) αναγκαστικά υπεστήκαμε τη μετάφραση. Καλή ή κακή, κάποια πράγματα δε γίνεται να μεταφραστούν. Η ιστορία είναι γεμάτη με λεπτά υπονοούμενα, λογοπαίγνια και ειρωνείες εκείνης της εποχής. Ευτυχώς, τώρα που μεγαλώσαμε και μάθαμε αγγλικά μπορούμε να ξαναδιαβάσουμε ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχουν γραφτεί ποτέ στην ιστορία των βιβλίων, ένα βιβλίο που πραγματικά απευθύνεται και σε μεγάλους και σε μικρούς, χωρίς να πρόκειται για πρόχειρη διαφήμιση, ένα βιβλίο που επιτρέπει μία ματιά σε έναν κόσμο που βρίσκεται παράλληλα με τον δικό μας και μας ξεφεύγει συνεχώς.
Στο παράξενο ταξίδι, η Βασίλισσα συστήνει την Αλίκη στην Ψευτοχελώνα. Πόση εντύπωση μου είχε κάνει αυτό το όνομα! Η Ψευτοχελώνα είναι ένας πολύ μελαγχολικός χαρακτήρας του βιβλίου κι έχει μία τραγική ιστορία: κάποτε, ήταν αληθινή χελώνα. Λυπόμουν κι εγώ για τη μοίρα της, χωρίς να μπορώ να καταλάβω σε βάθος τη στενοχώρια της. Η Αλίκη πιάνει κουβέντα με την Ψευτοχελώνα για το σχολείο και ξεκινάει ένας διάλογος με πολλά λογοπαίγνια σε κάθε πρόταση με το αγαπημένο μου ότι τα μαθήματα στο σχολείο της Ψευτοχελώνας κρατούσαν κάθε μέρα και πιο λίγο. Η Αλίκη ρωτάει γιατί, και η Ψευτοχελώνα της εξηγεί ότι τα μαθήματα λεγόταν «lessons» επειδή αυτό που τους συνέβαινε ήταν το «lessen».
(το αυθεντικό χειρόγραφο του Lewis Carroll)
Είναι αδύνατο να αναλύσω όλα τα επίπεδα του βιβλίου σ’αυτό το ποστ (και δε χρειάζεται, γιατί το έχουν κάνει σχετικοί άνθρωποι προ πολλού και επανειλημμένα), αυτό όμως που έμαθα τώρα που μεγάλωσα –κι ενθουσιάστηκα! Είναι η πηγή στενοχώριας της Ψευτοχελώνας.
Η χελωνόσπουπα (turtle soup), ήταν κατά τον 19ο σύμβολο χλιδής και ως εκ τούτου κάτι που μπορούσαν να απολαύσουν μόνο οι πολύ πλούσιοι – και φυσικά, οι σνομπ. Θεωρούνταν απαραίτητο συστατικό ενός επίσημου μενού στις άπειρες τελετουργίες της αριστοκρατίας και όσων θα ήθελαν να είναι μέρος της.
(στα νησιά Cayman)
15000 χελώνες εισάγονταν στην Αγγλία το χρόνο από τα νησιά Cayman που τώρα μάλλον είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο στο οποίο ζουν ακόμα αυτές οι πράσινες χελώνες που χρησιμοποιούνται για τη σούπα, αφού είναι είδος προς εξαφάνιση. Το χαρακτηριστικό του φαγητού είναι η πρασινοκίτρινη ζελατινώδης υφή του και ξέρω ότι δεν ακούγεται καθόλου ελκυστική αλλά ας μην κρίνουμε κάτι που δεν έχουμε δοκιμάσει.
Η σούπα αυτή ήταν τόσο ακριβή άρα και ποθητή, που απέκτησε φτηνή απομίμηση, όπως οι τσάντες μεγάλων οίκων. Ο απλός λαός εφηύρε μία παραλλαγή που έμοιαζε σε υφή και σε γεύση στο ορίτζιναλ και φυσικά δεν περιείχε χελώνα, αλλά μοσχάρι. Όχι το ψαχνό του αλλά τα πόδια και το κότσι ή το κεφάλι, (υπάρχουν άπειρες παραλλαγές), αφού το ψαχνό ήταν και πάλι ιδιοκτησία των προνομιούχων. Η σούπα αυτή ονομάστηκε «Mock Turtle soup» δηλαδή «ψευτοχελωνόσουπα».
Έτσι εξηγείται λοιπόν η κατάντια της Ψευτοχελώνας! Από σπάνιο είδος κατάντησε μπανάλ, συστατικό των φτωχών. Ο Lewis Carroll δεν έχανε ευκαιρία να κοροϊδέψει τις συνήθειες της εποχής, (αν ζούσε στην Αθήνα της δεκαετίας του ’90 φαντάζομαι θα έγραφε κάτι για την αστακομακαρονάδα). Ακόμα καλύτερα, η εικόνα της Ψευτοχελώνας δεν είναι τυχαία: είναι μία χελώνα που έχει κεφάλι και πόδια μοσχαριού, δηλαδή των συστατικών της Mock Turtle Soup.
σχόλια