Η γυναίκα που υποφέρει ως ερωτικό αντικείμενο είναι ένα απο τα πιο δημοφιλή και ενοχλητικά θέματα στην τέχνη. Αν και έχει ερευνηθεί σε βάθος σε σχέση με τον σαδομαζοχισμό ή την θυματοποίηση ελάχιστοι έχουν ασχοληθεί με το τι γίνεται μετά και αν η γυναίκα αυτή μπορεί να θεωρηθεί κάποιος που μπορεί να συνεχίσει την ζωή του και όχι απλώς κάποιος που χρειάζεται βοήθεια πόσο μαλλον να έχει ερωτική ζωή.
Δεν μιλαω μόνο για τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας αλλά και για γυναίκες που ζουν στο περιθώριο ή υποφέρουν λόγω κοινωνικών, οικονομικών, ψυχικών και σωματικών προβλημάτων. Τα παιδιά συνηθίζουν να κακοποιούν τις κούκλες τους αν και τις αγαπούν και οι κούκλες τύπου Μπάρμπι σε ρόλο θύματος είναι ένα απο τα πιο αγαπημένα θέματα πρωτοετών φοιτητών Καλών Τεχνών.
Οι δικές μου φωτογραφίες δείχνουν το μετά, την κούκλα να νιώθει μόνη.
Δέκα γυναίκες που έκαναν την κακοποίηση εικαστικό και συγγραφικό έργο
1. Artemisia Gentileschi
Η Αρτεμισία δεν ηταν η πρώτη γυναίκα καλλιτέχνης αλλά ήταν η πρώτη που έζησε αποκλειστικά απο τις δουλειά της και υπέγραφε τα έργα της. Ο πιο γνωστός της πίνακας έχει εμπνευστεί απο τον βιασμό της από τον καθηγητή της. Τον κατήγγειλε και μετά από μια πολύ επώδυνη δίκη ξεκίνησε μια λαμπρή καριέρα ζώντας μια αντισυμβατική ζωή παρά τα τέσσερα παιδιά της και έναν γαμο ρουτίνας. Έζησε σε διάφορες ιταλικές πολεις και πάντα ανεξάρτητη. Η Ιουδηθ που σκοτώνει τον Ολοφέρνη είναι ένα απο το πιο σοκαριστικά έργα του μπαρόκ μια εικόνα απίστευτης βίας, δεν είναι λίγοι που πιστεύουν πως αποκλείεται να έχει φτιαχτεί απο γυναίκα.
2. Camille Claudel
Η Καμίλ Κλωντέλ διεκδίκησε να δουλεύει σαν γλύπτρια ισότιμα με τους άντρες σε μια εποχή που αυτό σήμαινε κοινωνική καταδίκη και στιγματισμό. Η εχθρότητα των δικών της αλλά και του συντρόφου της Αυγούστου Ροντέν απέναντι στην δουλειά της την οδήγησαν στο ψυχιατρείο όπου παρέμεινε τριάντα χρόνια και πέθανε ξεχασμένη. Ο Ροντέν την κακοποιούσε (λένε πως ακομα και την ειχε αφήσει να αποβάλει μονη στο εργαστήρι για να μην το μαθει η μονιμη σύντροφος του) και είχε ακριβώς την ίδια συμπεριφορά απέναντι και στην επόμενη καλλιτέχνη - μοντέλο - ερωμένη, την ζωγράφο Γκουέν Τζον η οποία όμως απλώς τον άφησε. Η σχέση Κλωντέλ - Ροντέν αποδόθηκε σε μια εξαιρετική ταινία, η ομοιότητα της Ιζαμπέλ Ατζανι με την Κλωντέλ είναι εντυπωσιακή. Τα έργα τους βρίσκονται πια στα ίδια μουσεία και συχνά σε κοινες εκθεσεις πολλά απο τα έργα του Ροντέν λέγεται πως είναι δικά της.
3. Jean Rhys
Η Τζην Ρυς είναι απο τις περιπτώσεις των ανθρώπων που δεν ανήκαν ποτέ πουθενα πάντα και ήταν παντού ξένη. Στις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες της εργα της υπάρχουν στα τμηματα Women's studies αλλά και στο Post colonial literature. Λευκή μεγαλωμένη στην Ντομίνικα της Καραϊβικής ένιωθε απόρριψη και απο τις δύο κοινότητες του νησιού, και απο τους λευκούς και απο τους μαύρους την αποκαλουσαν λευκή κατσαρίδα. Κατάγοταν από ξεπεσμένη αλλά άλλοτε πλούσια οικογένεια και πήγε στο Λονδίνο για σπουδές ηθοποιού στην Βασιλική Ακαδημία Δράματος. Μετά απο τον θάνατο του πατέρα της κατέληξε να χορεύει με τρικλασάτους θιάσους στην επαρχία και να εκδίδεται στο Παρίσι του μεσοπολέμου ζώντας πάντα στην ημιπαρανομία. ´Έγραψε τις τρομακτικές της εμπειρίες σε μια σειρά απο στοιχειωτικά ρεαλιστικά έργα. Επισης έγραψε και το μονο πρηκουελ κλασσικού έργου που θεωρείται ισάξιο με το πρωτοτυπο. Μετά το Η πλατιά θάλασσα των Σαργασσών δεν θα ξαναδείτε ποτε πια με τον ιδιο τροπο την Τζεην Ευρ.
4. Sylvia Plath
Η Πλαθ είναι το poster girl της καταπιεσμένης γυναικείας δημιουργικότητας. Με εμφάνιση Αμερικανίδας μαζορέτας και μυαλό διανοούμενης καταστράφηκε απο τον άντρα που λάτρεψε, τον λογοτέχνη Τεντ Χιουζ. Ο Χιουζ πάντα ισχυριζόταν πως απλώς δεν μπορούσε να διαχειριστεί την κατάθλιψη της Πλαθ αλλά πιθανά οδήγησε και την δεύτερη γυναίκα του στην αυτοκτονια (που σκοτωσε και την κορη τους πριν πεθάνει!). Ο θάνατος της Πλαθ (εβαλε το κεφαλι της στο φουρνο και αναψε το γκαζι αφου πρωτα εφτιαξε το πρωινο για τα παιδια) ειναι μια απο τις πιο εφιαλτικες σκηνές που μου έμειναν ως έφηβη όταν διαβαζα το Bell Jar και έψαξα πληροφοριες για αυτη που το εγραψε.
5. Billie Holiday
Η φωνή των μπλουζ είχε και την αντίστοιχη ζωή με τραυματικά παιδικά χρόνια , πορνεία, αλκοολισμό και ναρκωτικά. Και όλα αυτά ποτέ δεν ακούστηκαν ως γοητευτική παρακμή αλλά μονάχα ως ανεξίτηλες μελανιές.
6. Frida Cahlo
Παρά τα άπειρα κλισέ και την ακραία εμπορευματοποιηση της δουλειάς της και της εικόνας της η Φρίντα Κάλο ήταν απο τις λίγες και τις πρώτες γυναίκες που προώθησαν την αληθινή εικόνα ενος πληγωμένου σώματος ως σέξι. Όχι μονο έκανε σαφές πως ένα άτομο με αναπηρία μπορεί να έχει σεξουαλική ζωή αλλά δεν έκρυψε και ποτέ την αμφισεξουαλικότητα της. Η πολύπαθη σχέση της με τον σύζυγο της Ντιέγκο Ριβιέρα (και με άλλους οπως πχ τον Τροτσκι!) έχει περάσει στα πλαίσια του μύθου και πιθανά και η ίδια να εκμεταλλεύτηκε πρώτη τον θρύλο που δημιούργησε αλλά οι πίνακες της μας κάνουν να υποκλινόμαστε στην αποκαλυπτική τους ειλικρίνεια, αρκεί να δείτε τον πίνακα με τα νεκρά έμβρυα δίπλα στο κρεββάτι με την έγκυο και αιμόφυρτη Φρίντα ή την Σπασμένη κολώνα.
7. Nan Goldin
Η Γκολντιν έφτιαξε εικόνες που έδειχναν την ζωή της καθώς και των φίλων της και των εραστών της - ναρκωτικά, ενδοοικογενειακή βία, AIDS, ζωες στο περιθώριο. Τα έδειχνε σε αντίστοιχα παρακμιακά και εναλλακτικά μέρη. Το θέμα είναι πως παρουσίασε τόσο καλά την ομορφιά μέσα στην αρρώστια, τον θάνατο, την εξάρτηση και την βία που ίσως άθελα της δημιούργησε ένα απο τα πιο αμφιλεγόμενα κινήματα στην μόδα των 90ς, το περίφημο heroin chic όπου ευκατάστατοι άνθρωποι υποδύοταν τους φτωχούς και τραυματισμένους φορώντας επώνυμα ρούχα σε πάρτυ καταναλώνοντας βουνά πανάκριβων ναρκωτικών.
Και η ίδια έγινε σταρ. Οι τελευταίες της εικόνες αν και καλές έχουν χάσει αυτην την πρωτη τους αμεσότητα. Το The ballad of he sexual dependency όμως παραμένει αξεπέραστο.
8. Maria Callas
Καμία άλλη δεν απέδωσε τόσο καλά τον σπαραγμό της γυναίκας - θύμα στην όπερα. Για αυτό και οι καλύτερες ερμηνείες της είναι αυτές σε ρόλους γυναικών που κακοποιούνται βάναυσα από τους άντρες - δυνάστες και όχι σε ρόλους δυναμικών γυναικών όπως πχ η Κάρμεν. Το κατά πόσο η ζωή της είχε κοινά στοιχεία με αυτές των άτυχων χαρακτήρων που έπαιξε είναι επίσης θέμα για το οποίο έχουν γραφτεί εγκυκλοπαίδειες. Αμφισβητούνται πολλά από τα περιστατικά που η ίδια θεωρούσε αληθινά. Γενιές σοπράνο προσπάθησαν ανεπιτυχώς να την μιμηθούν καταλήγοντας συχνά γραφικές καμμιά δεν κατάφερε να αποδώσει την ανθρώπινη φωνή στα έσχατα όρια της με τέτοιο τρόπο.
9. Lee Miller
Η Μιλερ ισως δεν θα έπρεπε να είναι στην λίστα - ήταν ευκατάστατη, πετυχημένη και σαν μοντέλο και σαν καλλιτέχνης και έζησε μια άνετη και συναρπαστική ζωή επίσης είχε εμφάνιση σταρ του Χολυγουντ. Είχε όμως πέσει θύμα βιασμού και οι εικόνες της πάντα έχουν κάτι το υπόκωφα ενοχλητικό με κορυφαία στιγμή τον νεκρό ναζί.
10. Tracey Emin
Αν ζήσατε κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα στην Μ.Βρετανία πιθανά να μην θέλετε να ξανακούσετε ποτέ για αυτήν. Η Εμιν δεν έχει αφήσει καμια λεπτομέρεια της προσωπικής της ζωής που να μην έχει εκθέσει - την τουρκοκυπριακή καταγωγή της, το να μεγαλώνεις σε ενα κατεστραμενο μέρος σαν την πόλη που μεγάλωσε, την έκτρωση της, έναν πιθανό βιασμό, τις ερωτικές της σχέσεις ακομα και την αδυναμία της να σχεδιάσει. Στα ακραία δήθεν ᾽00ς η Έμιν (ξε) πούλησε την έννοια του τραύματος με ένα περιτύλιγμα πρωτόγνωρο. Τα έργα της έχουν χάσει κάθε συναισθημα είναι κλινικά, ψυχρά και σε παγώνουν. Η νιχιλιστική της προσέγγιση πια μοιάζει ξεπερασμένη αλλά αυτή και ο συνοδοιπόρος στην τέχνη (και τα εκατομμύρια) Ντάμιεν Χιρστ απέδωσαν με ακρίβεια το πνεύμα της προ κρίσης εποχης.
=====
Και πέντε είδη τέχνης όπου η γυναίκα θύμα είναι δεδομένη αλλά έχει φωνή
Ρεμπέτικο
Όση ελευθερία και να απολάμβαναν, οι γυναίκες του ρεμπέτικου εκφράζουν πάντα την θλίψη μιας χαμένης ζωής. Οι ηρωίδες του ρεμπετικου κινούνται είτε στο περιθώριο είτε στην ρουτίνα πάντα όμως μέσα στην φτώχεια και σε αδύνατες συνθήκες οπου ο έρωτας είναι απλά φυγή από μια δύσκολη πραγματικότητα. Τα πρώτα λαϊκά εξέφραζαν αυτόν τον σχεδόν πρωτόγονο πόνο μέχρι να μετατραπούν στα επιδεικτικά σκυλάδικα απο τα 80ς και μετά.
και ο καλύτερος φορος τιμής μέσα απο την ζωή της Μαρίκας Νινου
2. Όπερα
Σε κανένα άλλο είδος τέχνης οι γυναίκες δεν θυματοποιούνται τόσο. Και μάλιστα η κακοποίηση θεωρείται δεδομένη συχνά ακομα και στις κωμωδίες ή σε όσες όπερες έχουν χάπυ εντ. Υπάρχει και ένα σχετικό βιβλίο με το θεμα (Κατριν Κλεμάν η συγγραφέας). Ακόμα και αν είναι οικονομικά ανεξάρτητες σχεδόν πάντα το σεξ και η βία είναι αλληλένδετα.
3. Οι ταινίες του Δόγματος
Ίσως να μην θυμάστε πια ένα κατά πολλούς αστείο που προβλήθηκε ως νεο κινηματογραφικό κίνημα. Σίγουρα θυμάστε όμως την άτυπη τριλογία της γυναικείας κακοποίησης του Λανς φον Τριερ Breaking the waves / Dancer in the dark / Dogville. Τουλάχιστον το τελευταίο μας χάρισε ένα λυτρωτικό φινάλε.
4. Ο ιταλικός νεορεαλισμός
Η καταπιεσμένη και ταλαιπωρημένη νοικοκυρά / ιερόδουλη / βασανισμένη μάνα και σύζυγος / εργάτρια με το μαύρο κομπινεζόν είναι από τις πιο εμβληματικές εικόνες του κινήματος με μια σειρά Ιταλίδων καλλονών.
Έκτος όμως απ'την κλασσική Αννα Μανιανι διάλεξα την εικόνα της άλλοτε καλοβαλμένης
αστής Ινγκριντ Μπεργκμαν στο Στρομπολι.
5. Ο παλιός καλός ελληνικός κινηματογράφος
Δεν μιλἀω εδω για αριστουργήματα με αξιώσεις οπως την Ευδοκια ή την Αναπαράσταση αλλά για τις αγαπημένες ταινίες που όλοι θυμόμαστε ως αθώες. Ναι σε πολλές απο τις παλιές, καλές ελληνικές ταινίες η γυναίκα είναι σέξι αν ειναι θύμα - θα αφήσει την καριέρα της αν ζηλεύει ο σύζυγος ή δεν νοείται καν να σκεφτεί για ερωτική ζωή αν πατήσει τα 40 ή ακόμα και τα 32, περιμένει πότε θα την παντρευτεί ο άντρας ακόμα και αν μένουν χρόνια μαζί. Ο Κακογιάννης έδωσε ρεσιτάλ πάνω στο θέμα με το Κορίτσι με τα μαύρα αλλά και τον Ζορμπα.
σχόλια