Έχει ταξιδέψει στις πιο επικίνδυνες περιοχές του κόσμου, έχει ζήσει με εξοργισμένους, απελπισμένους και επαναστατημένους ανθρώπους, έχει διασχίσει με την κάμερά του πεδία μαχών, έχει δει να πέφτουν νεκροί δίπλα του φίλοι του, αλλά τραυματίστηκε από πλαστική σφαίρα στο κέντρο του Παρισιού μόλις πέρσι, στις διαδηλώσεις των Κίτρινων Γιλέκων!
Ο Γάλλος σκηνοθέτης Φλοράν Μαρσί, τιμώμενο πρόσωπο στο 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, πολίτης του κόσμου, παρατηρητής και καταγραφέας ανθρώπων και πολέμων, είναι ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, το κίνητρο του οποίου δεν ήταν η τέχνη του κινηματογράφου αλλά η βαθύτερη, σχεδόν υπαρξιακή σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία και την ανάγκη του να υπερασπιστεί την επίπλαστη ταυτότητά του. Για περισσότερο από 20 χρόνια φωτογραφίζει και κινηματογραφεί εξεγέρσεις, πολέμους, τη βία, τον θάνατο.
Όλα ξεκίνησαν από ένα ταξίδι στη Ρουμανία τα Χριστούγεννα του 1989, λίγες μέρες μετά την ανατροπή του καθεστώτος Τσαουσέσκου. Το μικρόβιο των ταξιδιών το είχε και ως σπουδαστής πολιτικών επιστημών, το κίνητρό του να επισκεφτεί μια χώρα ήταν η πολιτική της κατάσταση. Με έναν σάκο στον ώμο, χωρίς φωτογραφική μηχανή στα πρώτα του ταξίδια, κάνοντας οτοστόπ, ξαπλώνοντας στα χώματα ενίοτε, έφτασε μέχρι το πρώην Ανατολικό Βερολίνο, την πρώην Τσεχοσλοβακία, την Ουγγαρία και την Πολωνία σε εποχές που δεν έπαιρνες εύκολα βίζα. Θέλοντας να ανακαλύψει την άλλη πλευρά του σιδηρού παραπετάσματος, κατάφερνε πάντα να περνάει τα σύνορα. Αλλά δεν περιορίστηκε στην Ευρώπη, έφτασε μέχρι τη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ, περπάτησε τη Ζιμπάμπουε, την Μποτσουάνα, τη Ναμίμπια.
Γνωρίζω ακριβώς ποια είναι η τραγωδία του ανθρώπου και πιθανόν αυτό να είναι το κίνητρό μου για να γυρίζω ταινίες. Δεν παρατηρούμε τον κόσμο από τη σωστή γωνία, έχουμε αυταπάτες όσον αφορά όλα όσα συμβαίνουν. Το θέμα είναι η περιπέτεια της ζωής της ίδιας, της οποίας είμαστε μέρος.
Βρέθηκε στη Ρουμανία, στην Τιμισοάρα συγκεκριμένα, λίγο μετά την εκτέλεση του τυραννικού ζεύγους και σχετίστηκε με τους εξεγερμένους φοιτητές. Ξεκίνησε μαζί τους μια οργάνωση με σκοπό να βοηθήσει τον ρουμανικό λαό. Σε κάποια από τις δωρεάν πτήσεις του με τα στρατιωτικά αεροπλάνα της Γαλλίας που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια κάποιος ζήτησε τη βοήθειά του για να προωθήσει φωτογραφίες που έδειχναν στρατιώτες να επιτίθενται σε διαδηλωτές στους δρόμους. Πήγαν μαζί στα γραφεία μεγάλου φωτογραφικού πρακτορείου και οι εικόνες, αν και όχι καλής ποιότητας, έκαναν τον γύρο του κόσμου ως μοναδικά ντοκουμέντα. Τότε σκέφτηκε ότι έπρεπε να αρχίσει να φωτογραφίζει ο ίδιος τα γεγονότα στα οποία είχε την τρέλα και την τόλμη να δίνει το «παρών». Έτσι ξεκίνησε μια υπέροχη και εντυπωσιακή διαδρομή, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
«Ειλικρινά, δεν επέλεξα να γίνω σκηνοθέτης. Δεν είχα κανένα ενδιαφέρον για τον κινηματογράφο, δεν είμαι σινεφίλ, δεν βλέπω καν τηλεόραση, δεν είχα καμία σχέση με όλα αυτά. Εκείνη την εποχή το μόνο που με ενδιέφερε ήταν να ταξιδεύω» μου είπε στη συνέντευξη που μου παραχώρησε την πρώτη μέρα της παραμονής του στην Αθήνα με αφορμή το αφιέρωμα που κάνει σε αυτόν η Ταινιοθήκη. Η περιέργειά του, λοιπόν, τον πήγε μέχρι τη Βοσνία και την Αλγερία, ενώ λίγο μετά ακολούθησαν το Αφγανιστάν, το Ιράκ και η Τσετσενία σε εποχές που ελάχιστοι Ευρωπαίοι έφταναν μέχρι εκεί αν δεν εκπροσωπούσαν κάποιου τύπου συμφέροντα.
Η εργογραφία του στο καλλιτεχνικό ντοκιμαντέρ –θα το ονομάσω κάπως αυθαίρετα έτσι– περιλαμβάνει ταινίες γυρισμένες στο Νότιο Σουδάν, στην επαναστατημένη Λιβύη, στο πολιορκούμενο από τους Ρώσους Γκρόζνι της Τσετσενίας, στο Αφγανιστάν. Ένας κινηματογράφος ποιητικός και σκληρός, εικόνες απίστευτης ομορφιάς, αλλά κυρίως βίας, γεμάτες λυρισμό, θάνατο, θρήνο, αλλά και διάπλατα χαμόγελα ανθρώπων διψασμένων για ζωή και επανάσταση!
— Δεν είχες ποτέ καμία αίσθηση του φόβου;
Όχι, η περιέργειά μου ήταν μεγαλύτερη από τον φόβο μου. Νομίζω πως φαινόταν κάπως ασυνήθιστη όχι λόγω του φόβου και της αίσθησης του κινδύνου αλλά λόγω μιας γενικότερης νοοτροπίας που έχουμε οι Ευρωπαίοι. Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ξαφνικά γίναμε ειρηνόφιλοι, μας αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα, αρνούμαστε να πλησιάσουμε τέτοιου είδους καταστάσεις. Έχουμε εκπαιδευτεί να πιστεύουμε ότι ο πόλεμος είναι κάτι πολύ άσχημο. Εγώ τότε ήμουν της αντίθετης άποψης και ιδιαίτερα καχύποπτος σχετικά με αυτή την αντίληψη. Πώς γίναμε ξαφνικά ειρηνιστές και καλοί άνθρωποι, όταν μερικά μόλις χρόνια πριν καταστρέψαμε την Ευρώπη; Πώς γίνεται να είσαι Γερμανός και ξαφνικά να είσαι φιλειρηνιστής και ανεκτικός με όλα; Αυτό εμένα μου ήταν ασαφές. Δεν είναι δυνατόν να αλλάξεις σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Φυσικά, η παιδεία σε αλλάζει, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αλλάζεις ριζικά. Ήθελα να δω με τα μάτια μου τι συμβαίνει. Αυτός είναι ο λόγος που άρχισα να ταξιδεύω σε εμπόλεμες χώρες. Άλλωστε, όταν είσαι νέος σου αρέσουν οι περιπέτειες, το να συναντάς καινούργιους ανθρώπους, να ανακαλύπτεις τον κόσμο.
— Είναι περίεργο το ότι δεν ήταν ο πολιτισμός που σου τραβούσε το ενδιαφέρον αλλά η σύγκρουση.
Η εμπειρία του να ανακαλύπτεις καταστάσεις που δεν φανταζόσουν ότι υπήρχαν σε μεταμορφώνει. Σου αποκαλύπτονται πράγματα για τον εαυτό σου, τους φίλους σου, την οικογένειά σου, την κουλτούρα σου. Πλουτίζεις! Πού αλλού θα τα ανακαλύψεις όλα αυτά όταν είσαι ένα εικοσάχρονο Γαλλάκι; Εγώ εκεί τα ανακάλυψα, ούτε στα βιβλία ούτε στο σινεμά. Δράματα που δεν μας ήταν ακόμα οικεία και απείχαν πολύ από εμάς. Ήμουν από εκείνους που ήθελαν να ανακαλύψουν όσο περισσότερα γινόταν και όχι να ακολουθήσω τη συνήθη ζωή των συνομηλίκων μου. Τις τελευταίες τρεις γενιές η Ευρώπη δεν έχει την εμπειρία του πολέμου μεν, αλλά η ζωή των ανθρώπων περιλαμβάνει καμιά φορά και τραγωδίες. Γιατί, άλλωστε, οι Έλληνες δημιούργησαν την τραγωδία; Νομίζω ότι είναι η βάση της προσωπικότητάς μας. Η τραγωδία εξακολουθεί να μιλάει στις σημερινές γενιές. Αν αφαιρέσεις από τους ανθρώπους τον μύθο, γίνονται άτομα. Οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη μιας δυνατής ιστορίας, όπως οι Γάλλοι που γυρίζουν ταινίες για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και την Αντίσταση. Το παράδοξο είναι ότι, ενώ ο πολιτισμός μας απεχθάνεται τον πόλεμο, συγχρόνως τον έχει ανάγκη. Αν τον καταργήσεις, δεν ξέρεις ποιος είσαι. Πιστεύεις ότι είσαι υπέροχος και ανεκτικός και έρχεται η πραγματικότητα και σου αποκαλύπτει την αλήθεια. Γιατί η πραγματικότητα σε ωθεί στα όριά σου. Συχνά ανακαλύπτεις πλευρές σου που δεν γνώριζες ότι υπάρχουν, δεν ξέρεις αν είσαι καλός ή κακός άνθρωπος. Η σημερινή κρίση στην Ευρώπη με τους πρόσφυγες ασκεί μεγάλη πίεση στον πολιτισμό μας και έχουμε πάψει να είμαστε ανεκτικοί. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι δεν μπορούμε να δεχτούμε άλλους.
— Αμφισβητούνται οι ίδιες οι αρχές μας.
Ναι, γιατί αν δεις την ιστορία της Ευρώπης, οι αξίες μας δεν έχουν να κάνουν και τόσο με την ανεκτικότητα. Η Γαλλία, όπως και άλλες χώρες που ήταν αυτοκρατορίες, ενώ υπερασπιζόταν ανέκαθεν τα ανθρώπινα δικαιώματα, διατηρούσε στρατούς και αποικίες και διεξήγε πολέμους. Αν πραγματικά σεβόμασταν τις αξίες μας, θα εξαφανιζόμασταν. Ο άνθρωπος είναι κάτι σύνθετο, δεν είναι μόνο αρχές. Βρισκόμαστε σε μια φάση κατά την οποία πρεσβεύουμε υψηλά ιδανικά, αλλά δεν νομίζω ότι αυτά μπορούν να δομήσουν μια συλλογικότητα ικανή να αντιμετωπίσει τα γεγονότα. Οι πρόσφυγες σε μερικά χρόνια θα αλλάξουν τη σχέση μας με αυτά τα ιδανικά. Όταν ξεκινούσα τη δουλειά μου, το κίνητρό μου ήταν η ανησυχία μου και το ενδιαφέρον μου για τα πράγματα, αλλά καθώς δεν ήταν ξεκάθαρα όλα αυτά, είχα μια καχυποψία, κάτι δεν με έπειθε. Το ανακαλύπτεις ακόμα και στην καθημερινότητά σου. Αποφάσισα ότι ήθελα να έχω προσωπική άποψη και εμπειρία. Αυτό που βλέπω να συμβαίνει σήμερα στον κόσμο μού επιβεβαιώνει ότι έκανα τις σωστές επιλογές. Οπότε το σημαντικό δεν είναι ποιος είσαι στην καθημερινή σου ζωή αλλά βαθύτερα μέσα σου. Μέρος της μεταμόρφωσής μου ήταν ότι ανακάλυψα πως μου άρεσε να γυρίζω ταινίες, πως αγαπώ την εικόνα.
— Ποιος ήταν ο πρώτος πόλεμος στον οποίο βρέθηκες;
Στη Βοσνία, το 1992. Είχα περάσει και μια περίοδο στην Αλγερία, όπου είχε γίνει πραξικόπημα λόγω του ότι είχε βγει πρώτο το Ισλαμικό Κόμμα, αλλά με απέλασαν. Μετά από λίγο άρχισα να ανακαλύπτω το Αφγανιστάν, μια υπέροχη χώρα.
— Ήταν όταν γύρισες το «Σαϊά»;
Είχα αρχίσει να ανακαλύπτω τη χώρα και να γυρίζω εικόνες από το 1995, αλλά το «Σαϊά» το ολοκλήρωσα το 2000. Η σχέση μου με τον κινηματογράφο ξεκίνησε λόγω ενός σοβαρού ατυχήματος με μηχανή στο Παρίσι γύρω στο '92-'93. Έσπασα τα πόδια μου και αυτό με καθήλωσε. Άρχισα να ασχολούμαι με το γράψιμο κι έκανα ένα ρεπορτάζ για κάποιους άστεγους που ζούσαν σε σπηλιά. Κατάλαβα ότι έπρεπε να γίνει ντοκιμαντέρ. Δεν είχα καμία κινηματογραφική εμπειρία και επιστράτευσα έναν φίλο κάμεραμαν. Το γυρίσαμε με μια μικρή εταιρεία παραγωγής με ανακυκλωμένο βίντεο και προβλήθηκε στο Canal+. Μετά από αυτό κατάλαβα τα εξής: α) ότι έπρεπε να μάθω να γυρίζω ο ίδιος τις ταινίες μου, καθώς δεν είναι όλοι διατεθειμένοι να κάνουν αυτό που θέλω εγώ –π.χ. κοιμόμουν με τους άστεγους στη σπηλιά για να καταγράψω τη ζωή τους–, β) ότι έπρεπε να κάνω εγώ την παραγωγή των ταινιών μου, γι' αυτό έστησα αμέσως τη δική μου εταιρεία παραγωγής και γ) ότι όσο περιμένεις να εγκριθούν οι προτάσεις σου χάνεις χρόνο και ενέργεια – έτσι κι αλλιώς, ήθελα να είμαι ανεξάρτητος, να μην έχω κανέναν να μου λέει τι και πώς θα το κάνω. Έτσι, αγόρασα την πρώτη μου ψηφιακή κάμερα –από τις πρώτες που κυκλοφόρησαν– και κατάλαβα ότι θα άλλαζαν τα πάντα στο εξής. Τότε πήγα στην Τσετσενία. Βγήκαν και τα πρώτα προγράμματα για μοντάζ και ξεκίνησα να γυρίζω. Αυτός ο τρόπος παραγωγής άλλαξε τα πάντα. Αν εργάζεσαι για μεγάλη εταιρεία παραγωγής, δεν έχεις καμία ελευθερία. Οφείλεις να ικανοποιείς τους άλλους, έτσι αυτολογοκρίνεσαι. Αν δουλεύεις με χαμηλό μπάτζετ για τον εαυτό σου, έχεις όλη την ελευθερία να πειραματιστείς σε διαφορετικές φόρμες, να είσαι αβανγκάρντ, δεν πειράζει να κάνεις και μια κακή ταινία. Είσαι ελεύθερος να εξερευνήσεις και να ανακαλύψεις νέους τρόπους. Αυτό επηρέασε τη δουλειά μου, καθώς πειραματίστηκα με καινοτόμες ιδέες, εξαντλώντας τα όριά τους. Έτσι, ανακάλυπτα νέες μορφές όχι μόνο έκφρασης αλλά και παραγωγής.
— Το «Σαϊά» παραπέμπει περισσότερο σε βίντεο αρτ παρά σε ντοκιμαντέρ.
Έδειξα το «Σαϊά» σε φεστιβάλ στο Παρίσι και μια δημοσιογράφος της «Monde» μου είπε ότι την έβρισκε εκπληκτική, αλλά ότι δεν είχα το δικαίωμα να κάνω ένα τέτοιο φιλμ για τον πόλεμο. Ποιο είναι το πρόβλημά τους; Δεν είχε ιδέα για τι πράγμα μιλούσε. Αν αφαιρέσεις το αισθητικό κομμάτι από τον πόλεμο, τότε ακυρώνεις τον Όμηρο, την «Ιλιάδα» και την «Οδύσσεια». Είμαστε φτιαγμένοι από όλα αυτά τα στοιχεία. Μπορούμε να έχουμε και αισθητική άποψη του πολέμου: ένας χαρακτήρας μπορεί να είναι ήρωας κι αυτή είναι η αισθητική ερμηνεία. Εν τέλει το «Σαϊά» παίχτηκε τον Ιούλιο του 2001 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, δύο μήνες πριν από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους.
— Οπότε ξεκίνησε και η εισβολή των Αμερικανών στο Αφγανιστάν και γύρισες την άλλη σου ταινία εκεί, το «Ο διοικητής Καουανί», ένα μοντέρνο ντοκιμαντέρ με εξαιρετικές επιλογές μουσικής και απέραντο λυρισμό. Τον ίδιο καιρό πρέπει να γύρισες και το «Αύριο Τρίπολη» για την επανάσταση στη Λιβύη. Πώς βρέθηκες εκεί;
Η επανάσταση ξεκίνησε στην Μπενγκάζη και όλα τα διεθνή ΜΜΕ ήταν εκεί. Δεν ήθελα να μπλεχτώ μαζί τους. Εξάλλου, θα μου έπαιρνε πολύ χρόνο να φτάσω από το Κάιρο στα ανατολικά σύνορα της Λιβύης. Μπορούσα να επιλέξω τα σύνορα με την Τυνησία, αλλά ελέγχονταν από τις δυνάμεις του Καντάφι και δεν θα με άφηναν να περάσω. Παρ' όλα αυτά, πήγα στην Τυνησία και, ψάχνοντας δίοδο, βρήκα ένα πέρασμα στον Νότο, στη Σαχάρα, απ' όπου έμπαιναν όσοι έκαναν παρεμπόριο. Μπήκα, λοιπόν, στη χώρα σχεδόν παράνομα και έφτασα στην πόλη Μαλούχ. Εκεί οι ντόπιοι ήταν χωρισμένοι υπέρ και κατά του Καντάφι. Κάποια στιγμή άκουσα για το Ζιντάν, μια μικρή πόλη 150 χλμ. από τα σύνορα. Πήγα εκεί και αμέσως ένιωσα ότι οι άνθρωποι ήταν διαφορετικοί. Αποφάσισα να μείνω.
— Σε εμπιστεύτηκαν οι ντόπιοι; Δεν σε θεώρησαν κατάσκοπο ή κάτι τέτοιο;
Αναγκάστηκαν να με εμπιστευτούν. Φυσικά με υποπτεύτηκαν στην αρχή, δεν είχαν ιδέα ποιος ήμουν. Εμφανίστηκα μόνος μου, χωρίς διερμηνέα, χωρίς αυτοκίνητο, δεν εκπροσωπούσα κάποιο μέσο. Μετά από μερικές μέρες απέκτησα τους πρώτους φίλους. Τότε οι δυνάμεις του Καντάφι χτύπησαν και το Ζιντάν απέκτησε σημασία. Βρισκόμουν τη σωστή στιγμή στο σωστό μέρος.
— Και αποφάσισες να τους ακολουθήσεις στην πορεία τους στην Τρίπολη, εξού και ο τίτλος «Αύριο Τρίπολη».
Το έλεγαν συνεχώς, αλλά τους πήρε δύο μήνες.
— Κι εσύ βρισκόσουν σε διαρκή κίνδυνο. Βλέπουμε σε πολλές σκηνές καταιγισμό από ριπές τις οποίες κινηματογραφούσες, διακινδυνεύοντας την ακεραιότητά σου.
Αυτή όμως είναι η δουλειά μου, έχει να κάνει με την αδρεναλίνη και την παράνοια της επανάστασης, την ψυχή της επανάστασης.
— Ήσουν από τους πρώτους που είδαν το νεκρό σώμα του Καντάφι.
Βρισκόμουν στην Σύρτη, που ήταν σε εμπόλεμη κατάσταση. Έρχεται τότε ένας νεαρός και μου φωνάζει «Καντάφι», δείχνοντάς μου προς μια κατεύθυνση. Μετά κι άλλοι, αλλά δεν έδωσα σημασία γιατί αυτό μου συνέβαινε κάθε μέρα. Τέλος, ήρθε ένας ακόμα με βίντεο του Καντάφι και τότε τον πήρα στα σοβαρά και αποφάσισα να ψάξω. Αυτό που είχε συμβεί ήταν ότι είχε προσπαθήσει να ξεφύγει με ένα κονβόι, το οποίο βομβαρδίστηκε από το ΝΑΤΟ. Έτσι κρύφτηκε σε έναν αγωγό, όπου τον βρήκαν και τον σκότωσαν. Έμαθα ότι τον είχαν μεταφέρει στη Μισράτα. Πήγα κι έψαχνα για ώρες. Όταν μαζί με κάποιους δημοσιογράφους βρήκαμε πού τον είχαν και μετά από πολλές πιέσεις μας άφησαν να τον δούμε για λίγο, καθώς δεν είχα χρόνο να τον κινηματογραφήσω, τον φωτογράφισα.
— Πως έχει διαμορφωθεί η σχέση σου με τον θάνατο μετά από τόσους πολέμους;
Μέχρι πριν από λίγα χρόνια οι Ευρωπαίοι ήμασταν πιο εξοικειωμένοι με τον θάνατο. Ξενυχτούσαμε τους νεκρούς μας, ήταν μέρος της ζωής μας. Μετά τις εμπειρίες στη Λιβύη η ψυχολογία μου άλλαξε. Όταν πηγαίνεις σε μια μάχη ξέρεις ότι κάποιοι θα σκοτωθούν ή θα πληγωθούν σοβαρά και μπορεί να είσαι κι εσύ ένας από αυτούς. Οφείλεις να το αποδεχτείς και να εξοικειωθείς με αυτό. Είναι μια φυσική διαδικασία, κάτι που συμβαίνει καθημερινά στη φύση. Χρειάζεται να συμφιλιωθείς μαζί του. Ο θάνατος γίνεται φίλος σου, αναρωτιέσαι «ποιον διάλεξε σήμερα;». Σκέψου την ελληνική έννοια του πεπρωμένου. Ανέπτυξα πολύ περίεργα συναισθήματα σχετικά με τον θάνατο εκείνο το διάστημα επειδή συνέκρινα τη μουσουλμανική κουλτούρα με τη δική μας. Εκείνοι έχουν τους μάρτυρες, όσους σκοτώνονται στο πεδίο της μάχης και ο θάνατός τους είναι τιμητικός. Γίνονται ήρωες από την πλευρά του Αλλάχ, τιμούν τη φυλή του, την οικογένειά τους, είναι μια παράδοξη διαδικασία. Η επανάσταση έχει ανάγκη τους μάρτυρες, αυτή είναι το καύσιμό της. Ο φόβος είναι εμπόδιο. Όταν στην ταινία μου μιλάει ο γιος του αρχηγού που σκοτώθηκε βλέπεις στην έκφρασή του έναν συνδυασμό λύπης και υπερηφάνειας. Αποτελεί σοκ για την κοινωνία μας το ότι κανείς δεν θέλει να πεθάνει, κάνουμε τα πάντα να ζήσουμε έστω μία μέρα περισσότερο. Τι είδους άνθρωπος γίνεσαι τότε όμως; Πρέπει να το δεχτείς! Να μην παρεξηγηθώ, δεν λέω ότι μου αρέσει η ιδέα του θανάτου, αλλά η επαφή μαζί του σου ανοίγει κάποια παράθυρα που δεν θα άνοιγαν με άλλον τρόπο. Ένα από αυτά σου δείχνει ότι ο θάνατος είναι η μοίρα όλων και ότι στο τέλος δεν είμαστε τίποτα. Δεν μπορούμε να του ξεφύγουμε και αν το δεχτείς, αυτό είναι το κλειδί που σε βοηθά να αλλάξεις. Βέβαια, αν ξεφύγεις από τον φόβο, γίνεσαι ζώο και τότε είσαι ικανός να προδώσεις τις αρχές σου. Τα επόμενα χρόνια θα μας εκπλήξουν όσα θα συμβούν. Γιατί μπροστά στον φόβο οι άνθρωποι, μην ξέροντας πώς να τον διαχειριστούν, θα αποκαλύψουν τον πραγματικό τους εαυτό, μερικοί από αυτούς που σήμερα είναι ανεκτικοί και σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα θα προδώσουν τα πάντα εξαιτίας του.
— Μου έχει κάνει εντύπωση ότι οι ταινίες σου δεν είναι στρατευμένες.
Δεν με ενδιαφέρει κάτι τέτοιο. Φυσικά, έχω μια συγκεκριμένη οπτική ως έναν βαθμό, αλλά είναι κάτι βαθύτερο. Γνωρίζω ακριβώς ποια είναι η τραγωδία του ανθρώπου και πιθανόν αυτό να είναι το κίνητρό μου για να γυρίζω ταινίες. Δεν παρατηρούμε τον κόσμο από τη σωστή γωνία, έχουμε αυταπάτες όσον αφορά όσα συμβαίνουν. Το θέμα είναι η περιπέτεια της ζωής της ίδιας, της οποίας είμαστε μέρος. Καταρχάς, όλες μου οι ταινίες είναι πολιτικές με την έννοια ότι ένας μόνο άνθρωπος, χωρίς χρήματα ή καμιά μεγάλη εταιρεία να τον πατρονάρει, γυρίζει ταινίες για τον κόσμο, δείχνοντάς τες στον υπόλοιπο κόσμο με κάθε τρόπο. Η εξουσία έχει περισσότερη δύναμη και εργαλεία από την κοινωνία, όπως και η Εκκλησία. Η δομή της κοινωνίας είναι ασύμμετρη και αυτό το γεγονός τής επιτρέπει να λειτουργεί συλλογικά. Από τη στιγμή που ένα άτομο αποκτάει νέα εργαλεία που του δίνουν τη δυνατότητα να δείξει την πραγματικότητα μέσω μιας ερμηνείας ανάλογης εκείνων της εξουσίας αυτό είναι μια διαδικασία επαναστατική. Μπορεί να αλλάξει την κοινωνία. Οπότε δεν έχει σημασία τι λες αλλά αν έχεις τα μέσα να το πεις. Σήμερα έχω εγώ το προνόμιο μιας κάμερας, αύριο θα το έχουν χιλιάδες. Αυτοί θα μας κάνουν να δούμε διαφορετικά τον κόσμο.
— Αλλά ο κόσμος πάντα θα πολεμάει, έτσι δεν είναι;
Αυτό για το οποίο μπορείς να αναρωτηθείς είναι το είδος της γνώσης που έχεις για θέματα ιστορικής σημασίας, ποιος ήταν ο Ιησούς Χριστός, ο προφήτης Μοχάμεντ, ο Βούδας. Θεωρώ ότι το μεγαλύτερο ποσοστό γνώσης που διαθέτουμε είναι μυθολογία, μια συλλογική διαδικασία μετάπλασης κάποιου γεγονότος που ίσως συνέβη κάποτε ή όχι. Έτσι λειτουργεί η κοινωνία. Όταν γεννιόμαστε δεχόμαστε ως δεδομένη γνώση όλα όσα μας μαθαίνουν. Πιθανόν να είναι όλα λάθος! Η πραγματική επανάσταση του κόσμου μας θα ήταν η παγκόσμια διαπίστωση της διαδικασίας της γνώσης. Καθώς η διαδικασία μετάπλασης είναι μέρος της ταυτότητας του καθενός, μπορεί και να πιστεύεις ένα ψέμα. Η τραγωδία των ανθρώπων είναι ότι πολεμούν γι' αυτό το ψέμα. Σκοτώνει ο ένας τον άλλον επειδή πρόσβαλε την πίστη του, επειδή ακριβώς κατεδαφίζει τη γνώση του, γίνεται πόλεμος για να αποκατασταθεί η ταυτότητά τους. Είναι ο τρόπος των ανθρώπων να χτίσουν ένα είδος γνώσης και μέσω αυτής να δημιουργήσουν μια ταυτότητα που θα δώσει μορφή και δομή στους ίδιους ή σε μια ευρύτερη ομάδα ανθρώπων. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να πιστεύουν ότι το DNA τους ταιριάζει με εκείνο του απέναντί τους, αλλιώς το σώμα αντιδράει. Η διαδικασία της γνώσης βοηθάει ώστε όλοι να πιστεύουμε ότι έχουμε το ίδιο DNA για να έχουμε την πεποίθηση ότι ανήκουμε στο ίδιο σώμα. Αν εφαρμόσεις την ίδια θεώρηση στην κοινωνία, χωρίς το κοινό DNA έχουμε πόλεμο, γιατί πολύ απλά οι άνθρωποι δεν ξέρουν ποιοι είναι. Χτίζουν ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, λ.χ. για το Ισλάμ, μια ολόκληρη κουλτούρα για την οποία πολεμούν, και δεν έχουν ιδέα από πού προέρχονται αυτές οι αξίες. Εκπλήσσομαι με την έλλειψη αναλυτικής ερμηνείας αυτής της διαδικασίας. Αλλά, έτσι κι αλλιώς, η επόμενη επανάσταση που θα έπρεπε να μας απασχολεί και είναι το θέμα της επόμενης ταινίας μου είναι η τεχνητή νοημοσύνη.
Info
10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας
20/11-5/12
Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Εδώ θα βρείτε τον κατάλογο του φεστιβάλ
Γενική είσοδος: 5 ευρώ
Κάρτα 5 προβολών: 20 ευρώ
Κάρτα 10 προβολών: 35 ευρώ
Κάρτα 20 προβολών: 65 ευρώ
σχόλια