Ξεκινάει σήμερα το 10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδας με ένα πλούσιο και επετειακό πρόγραμμα που περιλαμβάνει περισσότερες από 160 ταινίες. Στο διάστημα από τις 20 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου, το σινεφίλ κοινό θα έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει σπάνια και αποκαταστημένα φιλμ, αφιερώματα σημαντικών δημιουργών, μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες μιας ευρείας γκάμας ενώ στο διαγωνιστικό μέρος θα παρουσιαστούν 9 ταινίες σε πρώτη προβολή στην Ελλάδα. Όπως χαρακτηριστικά είπε στην παρουσίαση του προγράμματός και η διευθύντρια της Ταινιοθήκης Μαρία Κομνηνού, πρόκειται για «μια γιορτή κινηματογραφιλίας και συγχρόνως μια αναζήτηση στο πλαίσιο της διερεύνησης της ορατότητας και των ορίων της».
Nα σημειώσουμε ότι σε ειδικές προβολές θα δούμε και τη μικρού μήκους ταινία του Γιώργου Λάνθιμου «Nimic», παραγωγής 2019, αλλά και τον «Πυρετό» της Μάγια Ντα-Ριν.
Στην εναρκτήρια τελετή θα προβληθεί η αποκαταστημένη ταινία του Λουί Μπουνιουέλ –σε συνεργασία στο σενάριο με τον Σαλβαντόρ Νταλί– L'Age d'Or («Χρυσή εποχή»), γυρισμένη το 1930, και για τις επόμενες 17 ημέρες θα ακολουθήσει ένα καλειδοσκόπιο πρωτοποριακών ταινιών που καλύπτει ολόκληρο τον 20ο αι. και φτάνει μέχρι σήμερα. Καταρχάς ένα σημαντικό αφιέρωμα στον Πορτογάλο σκηνοθέτη Μανοέλ Ντε Ολιβέιρα με 12 ταινίες του, οι περισσότερες άπαιχτες στην Ελλάδα, ανάμεσα τους οι πιο γνωστές «Κοιλάδα του Αβραάμ» (η πρωταγωνίστρια της οποίας, Λέονορ Σιλβέιρα, είναι και το πρόσωπο στην αφίσα του φεστιβάλ), «Κουτί», «Καταραμένη αγάπη», «Παρελθόν και παρόν». Επίσης 6 ταινίες του Μάρκο Μπελόκιο, από το «Γροθιές στην τσέπη» που τον ανέδειξε μέχρι «Το χαμόγελο της μητέρας μου», «Τα μάτια, το στόμα», «Καλημέρα νύχτα», «Ο σκηνοθέτης των γάμων», αλλά και νεότερων κινηματογραφιστών όπως της εικαστικής και ρηξικέλευθης Μαρί Λοζιέ και του τολμηρού καταγραφέα πολέμων και επαναστάσεων Φλοράν Μαρσί οι οποίοι έρχονται στην Αθήνα για να παραστούν στις προβολές τους αλλά και να δώσουν masterclasses. Το πρόγραμμα συμπληρώνεται με τα αντισυμβατικά ντοκιμαντέρ της Εύας Στεφανή, ταινίες δύο εκπροσώπων του αμερικανικού πειραματικού κινηματογράφου, του Ρόμπερτ Μπίβερς και της Σούζαν Πιτ, αλλά και με θεματικές όπως «Σεξουαλικές απελευθερώσεις, οπτικές επαναστάσεις», «Αποκαταστημένες υπέροχες», «Κάτι τρέχει με την οικογένεια», «Το μοντέρνο ως πείραμα», «Μερικοί το προτιμούν μικρό», και τέλος με μια σειρά φοιτητικών ταινιών μικρού μήκους.
Με αφορμή την περίφημη συνέντευξη-χείμαρρο του 1962 των Φρανσουά Τριφό και Άλφρεντ Χίτσκοκ, η κατά τη διάρκεια της μιας εβδομάδας που διήρκεσε, θα δούμε το ντοκιμαντέρ «Hitchcock/Truffaut» του Κεντ Τζόουνς, το οποίο συμπληρώνεται με μερικές από τις σημαντικότερες ταινίες του μετρ του σασπένς, ανάμεσα στις οποίες και η βωβή «Ο νοικάρης» του 1927, αλλά και με ταινίες του Γάλλου δημιουργού όπου η επιρροή του Χίτσκοκ είναι διάχυτη.
Στο πρόγραμμα της ενότητας «Κάτι τρέχει με την οικογένεια» που επιμελήθηκε ο Δημήτρης Παπανικολάου, συγγραφέας του ομώνυμου με τη ενότητα βιβλίου, θα προβληθούν ελληνικές ταινίες που ξεκινάνε από το «Τελευταίο ψέμα» του Κακογιάννη και φτάνουν μέχρι το «Σπιρτόκουτο» του Οικονομίδη και τη «Στρέλλα» του Κούτρα. Τέλος να σημειώσουμε ότι σε ειδικές προβολές θα δούμε και τη μικρού μήκους ταινία του Γιώργου Λάνθιμου «Nimic», παραγωγής 2019, αλλά και τον «Πυρετό» της Μάγια Ντα-Ριν. Σε όλες τις ταινίες κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι ο πειραματισμός και οι νέες μορφές αφήγησης, μυθοπλασία και ντοκιμαντέρ μπλέκονται και γίνονται απόπειρες καταγραφής προβλημάτων ταυτότητας και των εντάσεων των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών, αποτελώντας είτε μια αναπόληση στις σημαντικές καλλιτεχνικές στιγμές του 20ου αι. είτε στις εξελίξεις του 21ου αι. Προβολές θα πραγματοποιούνται, εκτός από τις δύο αίθουσες της Ταινιοθήκης, και στο Exile Room της Βάλερι Κοντάκος, στην οδό Αθηνάς 12, όπου μάλιστα η είσοδος θα είναι ελεύθερη, ενώ κάποιες παράλληλες δράσεις θα φιλοξενήσει και το Γαλλικό Ινστιτούτο στην οδό Σίνα.
Οι εννέα διαγωνιζόμενες ταινίες του φεστιβάλ είναι: «Οδός Σαχάρας 143» (Αλγερία/ Γαλλία/ Καράρ) του Χασέν Φερχάνι, «Μπιτς» (Αγγλία) του Μπράιαν Γουόλς, «Σπίρτα» (Ινδονησία) του Ρόνι Σεν, «Η βροχή τραγουδάει στο χωριό των νεκρών» (Βραζιλία/ Πορτογαλία) της Ρενέ Νάντερ Μεσόρα, «Ξανά και ξανά» (Αργεντινή) της Ρομίνα Πάουλα, «Φιλμφαρσί» (Ιράν/ Αγγλία) του Εχσάν Κοσμπάχτ, «Οι ήττες μας» (Γαλλία) του Ζαν Γκαμπριέλ Περιό, «Λοβ μι τέντερ» (Ελβετία) της Κλάουντια Ρέινεκε και «Ασάκι Ι & ΙΙ» (Γαλλία/ Ιαπωνία) του Ράισουκε Χαμαγκούτσι.
Αξιολογώντας τις ταινίες που θα προβληθούν στο πλαίσιο της ενότητας «Σεξουαλικές απελευθερώσεις, οπτικές επαναστάσεις», ξεχωρίσαμε δύο ιδιαίτερα σημαντικές ταινίες τις οποίες προτείνουμε. Το βωβό φιλμ του Ρίχαρντ Όσβαλντ του 1919 «Διαφορετικός από τους άλλους» (Anders als die Andern). η οποία θεωρείται η πρώτη γκέι ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου με τη συμμετοχή του γιατρού και σεξολόγου Δρ. Μάγκνους Χιρσφέλντ (1868-1935). Ιδρυτής της Ανθρωπιστικής-Επιστημονικής Επιτροπής και υπερασπιστής των ομοφυλόφιλων και των τρανς, Εβραίος και ομοφυλόφιλος ο ίδιος, συγγραφέας του βιβλίου «Ομοφυλοφιλία στους άντρες και στις γυναίκες» του 1914, ήταν εκείνος ο οποίος ξεκίνησε πρώτος καμπάνια για την κατάργηση του άρθρου 175 του ποινικού κώδικα του 1871, το οποίο ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία και ευθυνόταν για αυτοκτονίες πολλών αντρών. Επάνω σε αυτό βασίστηκε και το σενάριο της ταινίας όπου ένας διάσημος βιολονίστας αρχικά πέφτει θύμα εκβιασμού κι όταν η ερωτική του ταυτότητα αποκαλύπτεται δίνει τέλος στη ζωή του.
Στην ταινία, η οποία γυρίστηκε με σαφή στόχο να μιλήσει ανοιχτά για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων, εμφανίζεται ο ίδιος ο Χιρσφελντ κάνοντας σύντομα και καταλυτικά σχόλια. Η ταινία έκανε πρεμιέρα τον Μάιο του 1919 ενώ λιγότερο από δύο μήνες αργότερα, τον Ιούλιο, ο ερευνητής - ακτιβιστής, χάρη στο γενικότερο εύφορο κλίμα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, εγκαινίαζε το Ινστιτούτο Σεξουαλικής Έρευνας σε μια βίλα στο Βερολίνο, όχι μακριά από το Ράιχσταγκ. Καθώς υπερσυντηρητικοί και εθνικιστικοί πολιτικοί κύκλοι θεώρησαν ότι η ταινία προσβάλλει τα ήθη κατάφεραν να πετύχουν απαγόρευση προβολής της, επαναφέροντας το 1920 τον νόμο περί λογοκρισίας. Η εκδοχή που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, αν και θεωρείται ένα από τα άγνωστα διαμάντια του βωβού κινηματογράφου, είναι ανολοκλήρωτη.
Μια κάπως διαφορετική ταινία είναι το «Μαρμπλ Ας» του 1995, σε σκηνοθεσία Ζέλιμιρ Ζίλνικ. Ο Σέρβος σκηνοθέτης, από τις ηγετικές μορφές του γιουγκοσλάβικου «Black Wave» της δεκαετίας του '60, έχει τιμηθεί με τη Χρυσή Άρκτο στο 19ο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 1969 με το «Early works» (Rani Radovi) μια αλληγορική ταινία για την εξέγερση των φοιτητών το '68.
Το Marble Ass, βραβευμένο με το διεθνές queer Teddy Award στο Βερολίνο το 1995, γυρίστηκε στο Βελιγράδι μετά τον εμφύλιο που προκάλεσε τη διάλυση της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας. Καλτ ταινία με άφθονο μαύρο χιούμορ, παρακολουθεί την καθημερινότητα της τρανς Μέρλιν, τη συμβίωση της με την κολλητή της, τις αναζητήσεις πελατών ανάμεσα σε καυλωμένα νυχτόβια αγόρια και μοναχικούς μεσήλικες, τη σχέση της με τον παλιό της αγαπητικό Τζόνι και τις υπόλοιπες πεταλούδες της νύχτας και της πιάτσας. Όπως λέει και η ίδια, «είμαι μία αγία, έχω σώσει άπειρες γυναίκες και κορίτσια από βιασμό, και τους ανθρώπους από τραύματα και δάκρυα».
Ένα μωσαϊκό της εξαθλιωμένης μεταπολεμικής κοινωνίας όπου ο καθένας κοιτάει πώς θα σώσει το τομάρι του, μια ξεχαρβαλωμένη πόλη όπου η ζωή κυλάει μεταξύ παλιών προκαταλήψεων και ενός αχαλίνωτου και πρωτόγονου ερωτισμού. Η ταινία καταλήγει σε ένα καταιγιστικό μακελειό ενώ τελειώνει με τα λόγια της Μέρλιν: «Αχ, άντρες!» Η θρυλική σήμερα Μέρλιν, κατά κόσμο Vjeran Miladinovic, διάσημη εκδιδόμενη τρανς της Σερβίας, δολοφονήθηκε το 2003. Στην μνήμη της η ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα της πατρίδας της δημιούργησε το ετήσιο International Queer Film Festival Merlinka που λαμβάνει χώρα σε τρεις πόλεις, το Βελιγράδι, την Ποντγκόριτσα και το Σεράγιεβο. Το 2014 στο πλαίσιο του φεστιβάλ ανέβηκε η θεατρική παράσταση «Η ομολογία της Μέρλιν» εμπνευσμένη από τη ζωή της. Απολαυστική, βιτριολική, βλάσφημη, ξεκαρδιστική, τραγική, η Μέρλιν χαρίζει μέσα από το «Μαρμπλ Ας» μια ανατρεπτική ερμηνεία μιας ψυχοσύνθεσης που τη δεκαετία του '90 είχε ένα νόημα πασιφιστικό, πράγμα που σήμερα μοιάζει μακρινό αν όχι σχεδόν αδιανόητο.
Info
10ο Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας
20/11-5/12
Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Εδώ θα βρείτε τον κατάλογο του φεστιβάλ
Εισιτήρια 10ου ΦΠΚΑ
Γενική είσοδος: 5 ευρώ
Κάρτα 5 προβολών: 20 ευρώ
Κάρτα 10 προβολών: 35 ευρώ
Κάρτα 20 προβολών: 65 ευρώ
σχόλια