And death shall have no dominion.
Dead man naked they shall be one
With the man in the wind and the west moon
―Dylan Thomas
Mοιάζει χαρωπό και αναστάσιμο. Κατά ΄Εβρο μεριά το τραγουδούν τη μέρα του Πάσχα. Το χορεύουν κιόλας.
Μια Πασχαλιά μια Πασχαλιά μια Πασχαλιά
και μια Λαμπρή
μια επίσημην ημέραν πουλάκι μου
................................................
Μάνα νυιγιό μάνα νυιγιό μάνα νυιγιόν
εστόλιζε
στην εκκλησιά να πάνε πουλάκι μου
στην εκκλησιά να πάνε Ναλέξαντρι
Ο Ναλέξαντρι (Ναλεξαντρής,Αλεξαντράκης,Αλεξανδρής σε άλλες παραλλαγές) ξεκινάει για την εκκλησία με μαμά και αδελφή . Λίγο πριν μπει ,όμως, βουή και χαλασμός,κεραμίδια ξηλώνονται,παραπετάσματα σείονται.
Κι σαν τους εί και σαν τους εί και σαν τους είδι
η εκκλησιά
ρίχνει τα κεραμίδια πουλάκι μου
ρίχνει τα κεραμίδια Ναλέξαντρι
Κάποιος θύμωσε τον Αποπάνω κι αυτός ο κάποιος είναι ο Ναλεξαντράκης. Το προηγούμενο βράδυ βγήκε ν'αλλάξει τον αέρα του στο νεκροταφείο. Δένει τον μαύρο του σ' ένα σταυρό -το απρόσεκτο άλογο παίρνει σβάρνα την ταφόπλακα. Μια φρεσκοθαμμένη προβάλλει χλωμή και εξαίσια ,η απόκοσμη ομορφιά της τον κυριεύει- σκύβει ,το λοιπόν, και τη φιλάει με πάθος.
(Με άλλα λόγια το αγοράκι της μαμάς διέπραξε νεκροφιλία.)
Κι' εν' άγιο πνέμα δά κι έν'άγιο πνέμα δα
κι' εν' άγιο πνέμα δάκρυσε
μεσ' απ' τ' Άγιο βήμα Ναλεξαντρί
τι έκαμνες μέγα κρίμα πουλάκι μου
Κι όμως: ένα τυπικό δείγμα νεκροφιλικής παραλογής επιτελείται εορταστικά,τραγουδιέται δηλαδή και χορεύεται δημόσια. Η παράνομη κοινωνικά (και άκρως ανίερη) ερωτική συνεύρεση του ''κριματισμένου'' με τη νεκρή καλλονή ( που φέρνει σε επαφή τον Απάνου με τον Κάτου κόσμο) εντάσσεται ως μαγική επωδή και συλλογική φαντασιακή αφήγηση στον ετήσιο κύκλο της κοινότητας.
Μια εξαιρετική παραλλαγή συναντάμε στην Πελοπόννησο,στην ορεινή περιοχή της Λαμπείας /Δίβρης . Ο Kροματισμένος τραγουδιέται επίσης το Πάσχα,την Πρωτομαγιά,αλλά και στις εικοσιτέσσερις Ιούνη,στις φωτιές του ΄Αη Γιαννιού.
Εγώ μάνα κολάστηκα και πάου κολασμένος /
γιατ' έλυσα στον πόλεμο που πολεμάνε οι κλέφτες /
κι ούλοι τα δέναν τ' άλογα σε λεϊμονιάς κλωνάρια /
δένω κι εγώ το γρίβα μου σε μαυρομάτας μνήμα/
κι ο γρίβας ήταν πονηρός πολύ πονηρεμένος/
κι έσκαψε με τα νύχια του και με τα πέταλά του /
και βγήκε η κόρη μελαψή και βγήκε η κόρη μαύρη /
σταυρό κρατεί στα χέρια της βαγγέλιο στην ποδιά της /
ούλοι φιλιούνε το σταυρό ούλοι τ' άγιο βαγγέλιο /
φιλώ και 'γώ τη μελαψή στα μάτια και στα φρύδια...
Σίγουρα υπάρχουν ανθρωπολογικές,λογοτεχνικές,κοινωνιολογικές κι ένα σωρό άλλες ερμηνευτικές βαρκούλες γι' αυτές τις παραλογές. Αν τις ξεντύσουμε ,όμως, από τελετουργίες και συμβολισμούς, δεν είναι παρά τραγούδια αγάπης.
Τραγούδια που τολμούν να ενώσουν αλλότρια,να μιλήσουν για απόκοσμα πάθη και σκοτεινές επιθυμίες.
Τραγούδια που τολμούν να παραβιάσουν κόσμους,σύνορα,δεδομένα πέρα από ζωή και θάνατο.
Βέβηλα και ρομαντικά τραγούδια ακραίου έρωτα, αυτό είναι.
bonus info
Ο Ν.Γ.Πολίτης είχε ονομάσει "Πενθεσίλεια" τον φάκελλο των δημοτικών τραγουδιών του ΚΕΕΛ (Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας,Ακαδημίας Αθηνών) με νεκροφιλικές θεματικές, παραπέμποντας στον αρχαίο μύθο της εκπάγλου ωραιότητος Αμαζόνας που ο Αχιλλέας ερωτεύτηκε σφόδρα ενώ ψυχορραγούσε στην αγκαλιά του.
Achilleas And Penthesilia ,Bertel Thorvaldsen ,1837
σχόλια