Καλεσμένος στο φεστιβάλ, αναρωτήθηκα αν τα φιλμάκια αυτά συνιστούν τέχνη, ή έστω παράρτημα της τέχνης του σινεμά. Στο Χονγκ Κονγκ, Μέκκα της τεχνολογίας, όπου στους μεγάλους εμπορικούς δρόμους τα ολοκαίνουργια αυθεντικά γκάτζετ συνυπάρχουν φυσικά με τις «μαϊμούδες», μικρού μήκους από 10 χώρες διαγωνίζονταν για το βραβείο. Και η Ελλάδα πήρε ένα από τα μεγάλα έπαθλα, για καλύτερο δράμα. Ο δημιουργός του Thumbnail, Γιώργος Κουβαράς, άξια διακριθείς, παρέθεσε μια σειρά από πλάνα φόντου με πρώτο πλάνο τον χτυπημένο του αντίχειρα, που έγιανε σταδιακά, καθώς ο χρόνος περνούσε και το αιμάτωμα ανέβαινε στο πάνω μέρος του νυχιού, σε αστραπιαίο ρυθμό, και σε διάστημα περίπου ενός μηνός. Με ένα απότομο rewind στο φινάλε, σαν επεξηγηματικό coda, μας αποκάλυψε πως δράστης ήταν ο δαγκανιάρης σκύλος του! Μια έξυπνη μίνι μυθοπλασία που δίκαια απέσπασε το βραβείο καλύτερου δράματος. Ένα συμπαγές στόρι δηλαδή, όπως οφείλουν να έχουν οι σωστές μικρού μήκους. Με τη διαφορά πως γυρίστηκε σε ένα iPhone 4, με χρωματική διόρθωση ως μόνη παρέμβαση. Σα να έγινε από κανονική κάμερα, αν και σήμερα δεν έχει και τόση σημασία αν κάποιος χρησιμοποιεί φιλμ ή ψηφιακό μέσον για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Ωστόσο, το οικονομικό είναι ένα σημαντικό θέμα, και η ταινία που γυρίζεται σε κινητό είναι ένα no budget εγχείρημα, που επιτρέπει στον καθένα να στήσει ένα ταινιάκι στα καλά καθούμενα, αν έχει μια ιδέα, μια ιστορία να αφηγηθεί, ή ένα περιστατικό να απαθανατίσει. Όπως υποστήριξε ένας παραγωγός από τη Γαλλία, τα κινητά έχουν φέρει δημοκρατική ισορροπία στην έννοια της κινηματογραφικής παραγωγής (η λέξη δημιουργία είναι λίγο βαριά), μια επανάσταση στην κινούμενη εικόνα, ενδεχομένως δυσανάλογη με το μέγεθος τους, στον ευρύτερο τομέα του ντοκιμαντέρ. Από τη στιγμή που οι δημοσιογράφοι, κουρασμένοι ή κολλημένοι στο γραφιάδικο καθήκον τους, δεν μπορούν να βρίσκονται παντού ανά πάσα στιγμή, ένας πιτσιρικάς έχει τη δυνατότητα να τοποθετηθεί στη μέση μιας διαδήλωσης ή ενός θερμού επεισοδίου, και να ανεβάσει τα γεγονότα με το πάτημα ενός κουμπιού. Διάδραση χωρίς γλωσσικούς φραγμούς- το 40% βλέπουν Youtube από το κινητό τους, και μάλιστα με μέσο όρο παρακολούθησης πάνω από 20 λεπτά, και κάποιοι από αυτούς έχουν γίνει οι ρεπόρτερ της δικής τους πραγματικότητας. Αυτή η πραγματικότητα δεν είναι τόσο σύντομη όσο φαντάζεται από τον άστατο χαρακτήρα της νιότης. Που σημαίνει, πως υπάρχει ο χώρος και ο χρόνος για ανάπτυξη. Μερικοί από τους καλεσμένους μίλησαν για την ανάγκη δημιουργίας ταινιών μεγαλύτερων σε διάρκεια, αμφισβητώντας τον περιορισμό του κινητού σε ένα επιπόλαιο μέσο και την ταύτιση του με ένα γρήγορο τηλεφώνημα ή ένα στιγμιαίο sms.
«Αφήστε τη Βία, χρησιμοποιείστε τη Φαντασία», ήταν το σύνθημα του Shoot It, του πρώτου διαγωνισμού ταινιών από κινητά τηλέφωνα, διάρκειας 1 ως 5 λεπτών, που διοργάνωσε η μη κερδοσκοπική εταιρεία παραγωγής πολιτιστικών γεγονότων Locomotiva, που δραστηριοποιείται με επιτυχία και ανησυχία σε αυτόν τον τομέα (και μέσω της οποίας βρέθηκα κι εγώ στη διεθνή διοργάνωση του Χονγκ Κονγκ, που γινόταν ταυτόχρονα με το μεγαλύτερο ασιατικό φεστιβάλ κινηματογράφου), με αφορμή τις ταραχές του Δεκεμβρίου στην Αθήνα. Ένα κοινωνικό γεγονός, ένα ντόμινο εξελίξεων όπως αποδείχτηκε, γέννησε και οργάνωσε μια ανάγκη έκφρασης, φτιαγμένη από ένα εργαλείο πεζό, μπανάλ, εντελώς καθημερινό, απλής και εντελώς προσιτής τεχνολογίας, που χαρακτηρίζεται από την αμεσότητα της χρήσης του. Οι ταινίες από κινητά είναι μια ρευστή υπόθεση, που βρίσκεται στα σπάργανα, και κανείς δεν μπορεί να κρίνει ποιο θα είναι το μέλλον και κυρίως η καλλιτεχνική εξέλιξη τους. Οι σκηνοθέτες που παρευρέθηκαν εκεί δεν σκέφτονται αναγκαστικά το παγκόσμιο χωριό όταν κάνουν την ταινία τους, αν και με κάποιον τρόπο, φτάνουν και στο τελευταίο χωριό χωρίς να το προσπαθήσουν και πολύ. Το «θέμα» των κινητών ταινιών αναπτύσσεται ραγδαία και ενθαρρύνει τη συγχρονική εργασία. Ο Κρις Ρικάρντ από την Αυστραλία (τη χώρα που πήρε το μεγάλο βραβείο με το Sweat, σκηνοθετημένο από έναν Γερμανό) είπε πως αυτή τη στιγμή, η τεχνολογία επιτρέπει εκτός από γύρισμα και viewing σε κινητό, τη συγγραφή του σεναρίου, την οργάνωση και κυρίως το mixing and mastering μέσω διαδικτύου, ταυτόχρονα φυσικά, από όπου κι αν βρίσκεται ο παραγωγός με τον δημιουργό. Το φιλμ είναι κινητό. Το software υπάρχει, διατίθεται. Το αξιοπερίεργο είναι πως πολλοί δεν μοντάρουν σε Mac αλλά στο PC τους, με το πρόγραμμα Premier. Απλά πράγματα -και εύκολα στο κουβάλημα
Υπάρχει και ο αντίλογος, ήπιος και σκληρός. Επειδή συνήθως όταν κάποιος γυρίζει σε κινητό, υλοποιεί μια ιδέα χωρίς ιδιαίτερη προετοιμασία, το αποτέλεσμα είναι ένα δυνητικός πιλότος για μια μικρού μήκους ταινία, ή για ένα διαφημιστικό. Κι επειδή κανείς δεν γνωρίζει έναν καλλιτέχνη που να έχει καριέρα με φιλμ από κινητά (πότε να προλάβει) και δεν έχει αποκαλυφθεί αριστούργημα στο συγκεκριμένο φορμά, μπορούμε να μιλάμε με μεγαλύτερη ασφάλεια για έναν προσχέδιο, ένα σκετς που οδηγεί σε έναν πίνακα, αν ο καλλιτέχνης το αποφασίσει και έχει τα φόντα και τα προσόντα. Όπως υποστήριξε ο Κιμ Σουκ Χαν από την Κορέα, τα περισσότερα από τα «κινητά φιλμ» είναι βλακώδη. Πρέπει κάποιος να κάνει τη διαφορά επειγόντως. Και μάλλον την έκανε (την αρχή την έκανε σίγουρα) ο Παρκ Τσαν Γουκ, ο καδρολάγνος, τελειομανής Κορεάτης δημιουργός της τριλογίας της Εκδίκησης, όταν πήγε στο Βερολίνο και έφυγε νικητής στην κατηγορία των ταινιών μικρού μήκους, με το Nightfishing, μια τριαντάλεπτη κανονικότατη ταινία, που μάλιστα θα προβληθεί στα σινεμά της χώρας του. Παραπονέθηκε για κάποιες τεχνικές δυσκολίες στα λευκά και στο σκοτάδι (γι’ αυτό και επέλεξε το ασπρόμαυρο στις νυχτερινές, μυστηριακές σκηνές) αλλά παραδέχτηκε πως με την ευκολία να τοποθετεί την πανάλαφρη κάμερα όπου αγαπάς, πέτυχε πλάνα που συμβατικά δεν θα ονειρευόταν. Υπάρχει όμως και μια άλλη διαφορά: το πολύ ενδιαφέρον αυτό φιλμ, γυρισμένο σε iPhone 4 με προσαρμοσμένους φακούς πάνω του, στοίχισε 100 χιλιάδες δολάρια, και χορηγήθηκε από μεγάλη εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, αν δεν απατώμαι! Στο internet μπορείτε να παρακολουθήσετε τα γυρίσματα σε ένα πεντάλεπτο featurette.
Συμπέρασμα: τείνω να αντιπαθώ πλέον τις μεσαίες διοργανώσεις. Τα μεγάλα events είναι περιζήτητα, δημοσιογραφικά χρήσιμα, ταυτισμένα με το ρομαντικό μεγαλείο του σινεμά όπως το γνωρίσαμε. Τα μικρά, όπως το φεστιβάλ αυτό, ή η ελληνική διοργάνωση του Shoot It, (που περιλαμβάνει και φωτογραφίες) και πέρυσι ήμουν μέλος της επιτροπής και το ευχαριστήθηκα, συνιστούν, εκτός από τη χαρά της ανακάλυψης ψηγμάτων ταλέντου σε ακατέργαστα έργα, την δραστηριοποίηση της φαντασίας γύρω από το Γουελσικό The Shape of Things to Come. Επίσης, στο Χονγκ Κονγκ μπορείς να φας τους πιο νόστιμους ζωμούς, αν δεν έχεις την νοσηρή περιέργεια να μάθεις ποιο ζαρζαβατικό, κρεατικό ή ψαρικό, επιπλέει μέσα σε αυτούς…
σχόλια