Θεωρείται ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας. Εκείνος όμως προτιμά να τον μπερδεύουν με τον Ίαν Ράνκιν. Ή έστω, με τον Πολ Όστερ. Θαυμάζει την ταπεινότητα του καλού του φίλου Ρόμπερτ Ντε Νίρο κι υποφέρει από μια αίσθηση ανικανοποίητου από την καθημερινή ζωή. Ως παιδί, υπήρξε αμετανόητος ψεύτης κι έτσι, μεγαλώνοντας, αποφάσισε να το κάνει επαγγελματικά. Ενοχλεί τους ιστορικούς αλλά φλερτάρει με την Ιστορία. Ένας “Υπέροχος Γκάτσμπυ” του νουάρ, με το πράσινο φως (του) να ανανοηματοδοτείται με το πέρασμα του χρόνου, ο Φίλιπ Κερ, μιλά στο LIFO.gr, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο “Η γυναίκα από το Ζάγκρεμπ”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
Η υπόθεση του βιβλίου:
“Στο βιβλίο αυτό δεν ακολουθώ μια συγκεκριμένη χρονική σειρά. Κάποιες φορές πηγαίνω πίσω στο χρόνο κι άλλες, μπροστά. Κάποιες κάνω και τα δύο ταυτόχρονα. Μ’ αρέσει να εκπλήσσω τους αναγνώστες, όπως επίσης μ’ αρέσει να εκπλήσσω κι εμένα. Πάντα έψαχνα να βρω ένα ενδιαφέρον ιστορικό γεγονός. Όταν έκανα έρευνα γι' αυτό το βιβλίο, έμαθα για ένα συγκεκριμένο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Οι άνθρωποι έλεγαν ότι επρόκειτο για το χειρότερο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αναρωτιόμουν πώς ήταν δυνατό να μην το γνωρίζω. Ήξερα για το στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα, για το Άουσβιτς, όχι όμως γι’ αυτό, το Γιασένοβατς. Αποφάσισα να μάθω περισσότερα. Συνειδητοποίησα ότι δεν είχα ιδέα για το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Ένα δεύτερο θέμα για το οποίο ήθελα να μιλήσω ήταν ο Γκέμπελς και η ερωτική του ζωή. Ήξερα ότι είχε μια ερωμένη, την Λίντα Μπαάροβα. Μου φάνηκε πιθανό να είχε ακόμη μια ερωμένη, μια ηθοποιό, η οποία καταγόταν από τη Γιουγκοσλαβία. Αυτό είναι κάτι που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν. Όπως δεν το γνώριζα κι εγώ. Αυτό είναι που με ενδιαφέρει. Να γράφω για όσα δε γνωρίζουμε ακόμη. Το τρίτο ζητούμενο ήταν να μιλήσω για όσα συνέβησαν στην Ελβετία, κατά τη διάρκεια του πολέμου”.
Όταν ζητούν τη συμβουλή μου για το πώς μπορεί να γίνει κανείς καλός συγγραφέας, λέω το εξής: Έχε ένα αγαπημένο βιβλίο και κράτα το μέσα σου. Διάβαζε συχνά μερικές σελίδες του και σκέψου γιατί είναι το αγαπημένο σου.
— Έπειτα από τόσα χρόνια, καταφέρνετε ακόμη να εκπλήσσεστε;
Ναι. Γράφω απ' όταν ήμουν παιδί. Δεν έχω ύπαρξη έξω από το γράψιμο. Έχω μια φιλική σχέση με το Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Ο Ντε Νίρο δεν αισθάνεται ότι υπάρχει, παρά μόνο όταν υποδύεται έναν χαρακτήρα. Όταν είσαι μαζί του, είναι ήσυχος και σιωπηλός. Είναι σα να μην είναι εκεί. Το λατρεύω αυτό. Είναι ταπεινός. Νιώθω ακριβώς το ίδιο όταν δε γράφω. Σα να μην είμαι εκεί.
— Θα λέγατε το ίδιο και για την ανάγνωση; Υπάρχετε έξω απ' αυτήν;
Νομίζω ότι δε μπορείς να γίνεις συγγραφέας, αν δεν έχεις γίνει αναγνώστης. Όταν ζητούν τη συμβουλή μου για το πώς μπορεί να γίνει κανείς καλός συγγραφέας, λέω το εξής: Έχε ένα αγαπημένο βιβλίο και κράτα το μέσα σου. Διάβαζε συχνά μερικές σελίδες του και σκέψου γιατί είναι το αγαπημένο σου. Δυστυχώς, δεν διαβάζω αρκετά πια. Κάθε φορά που πηγαίνω διακοπές κι ενώ παίρνω μαζί μου διάφορα βιβλία, καταλήγω και πάλι να γράφω. Είναι ένας εθισμός, για τον οποίο δεν υπάρχει θεραπεία. Μερικές φορές νιώθω ότι η αλήθεια αρχίζει να γίνεται δυσδιάκριτη. Όταν ήμουν παιδί, ήμουν ένας φοβερός ψεύτης. Τελικά, έγινα συγγραφέας. Αντιλαμβάνομαι το καθετί μέσω της γραφής. Έχω γράψει τόσα πολλά για τη ναζιστική Γερμανία που νομίζω ότι υποφέρω από μετατραυματική διαταραχή άγχους.
— Και ποια είναι τα συμπτώματα αυτής της διαταραχής;
Μάλλον το ανικανοποίητο από την καθημερινή ζωή. Ενδιαφέρομαι περισσότερο για τη μυθοπλασία, παρά για την πραγματική ζωή.
— Είναι η λογοτεχνία ένας τρόπος να κατανοήσουμε την Ιστορία ή και να ξαναγράψουμε την Ιστορία;
Ναι, σίγουρα. Δε θα ήθελα να αλλάξω την Ιστορία, οπότε μένω προσκολλημένος σ’ αυτήν. Στη “Γυναίκα από το Ζάγκρεμπ” υπάρχουν διάφορες σκηνές με τον Γκέμπελς. Αν διαβάσει κανείς το ημερολόγιο το Γκέμπελς, ξέρει πού βρισκόταν κάθε στιγμή. Οπότε, δεν θα ήθελα να τον βάλω να βρίσκεται στο Αμβούργο, την στιγμή που ήταν στο Βερολίνο. Η λογοτεχνία έχει να πει ενδιαφέροντα πράγματα για την Ιστορία. Οι ιστορικοί το φοβούνται αυτό. Νιώθουν ότι δε μπορείς να πεις κάτι, αν δεν το έχεις επιβεβαιώσει από κάποια ιστορική πηγή. Οι ιστορικοί μισούν εμάς τους μυθιστοριογράφους, επειδή μπορούμε να πηγαίνουμε σε μέρη στα οποία δεν έχουν πρόσβαση. Το υλικό μου τους ενοχλεί, ακριβώς επειδή ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Επειδή συμπληρώνει κάποια ιστορικά κενά.
— Δεν είναι κι η Ιστορία μυθοπλασία;
Μ' έναν τρόπο, ναι. Η ιστορία γράφεται από τους νικητές, έτσι δε λένε; Ο τρόπος με τον οποίο γράφεται σήμερα την ιστορία, την καθιστά προσιτή σε όλους. Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν το στυλ των μυθιστοριογράφων. Φοβούνται ότι το βιβλίο δεν θα πουλάει, αν δεν είναι αρκετά καλό. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο ιστορικός Έρικ Λάρσον. Το τελευταίο του βιβλίο διαβάζεται ως θρίλερ, κι αυτό είναι μια απόδειξη του πώς η μυθιστορία επηρεάζει την Ιστορία.
— Η ναζιστική Γερμανία ταυτίζεται με το Απόλυτο Κακό. Ποια η ενσάρκωση του Κακού σήμερα;
Ίσως η περίπτωση της Συρίας. Αισθάνομαι αμήχανα με λέξεις, όπως «διαβολικό» ή “Κακό”. Ακόμη και στα “τέρατα” πρέπει να αναζητούμε ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Να προσπαθούμε να καταλάβουμε. Οι άνθρωποι δεν είναι ποτέ ένα πράγμα. Είναι περίπλοκοι. Αυτό κάνει η μυθοπλασία. Βρίσκει την τομή ανάμεσα στις αντιφάσεις αυτές. Μπορεί κάποιος να είναι διαβολικός και ταυτόχρονα, να είναι έξυπνος, να έχει χιούμορ. Αυτό είναι που μ’ ενδιαφέρει. Να αναδεικνύω πτυχές της προσωπικότητας ενός ήρωα, με τρόπο που η Ιστορία δε μπορεί να το κάνει.
— Πριν λίγο καιρό, σε μια συνέντευξή σας στους New York Times, είπατε ότι το φινάλε του “Υπέροχου Γκάτσμπυ” σας συγκινεί βαθιά. Γράφει ο Φιτζέραλντ: “O Γκάτσμπυ πίστευε στο πράσινο φως, στο οργιαστικό μέλλον που χρόνο με το χρόνο χάνεται από μπροστά μας. Μας ξέφυγε τότε, αλλά δεν έχει σημασία –αύριο θα τρέξουμε γρηγορότερα, θ’ απλώσουμε πιο πέρα τα χέρια μας…Και μια ωραία μέρα…Έτσι χτυπιόμαστε πάντα, βάρκες κόντρα στο ρεύμα, που αδιάκοπα μας ρίχνει πίσω στο παρελθόν”. Γι’ αυτό γράφετε; Για αυτόν τον αγώνα;
Νομίζω ναι, αν και δεν το είχα σκεφτεί έτσι. Η μεγάλη, η υψηλή λογοτεχνία είναι κάτι περισσότερο από το να πεις μια ιστορία. Είναι φιλοσοφία. Τις περισσότερες φορές είμαι ένας μυθιστοριογράφος. Αλλά στοχεύω σ' εκείνες τις λίγες στιγμές που νιώθω φιλόσοφος. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η στιγμή που η λογοτεχνία γίνεται φιλοσοφία. Όταν αρθρώνεται κάτι καθολικό για την ανθρώπινη κατάσταση. Υπάρχουν πολλά σημεία στον “Γκάτσμπυ” που με κάνουν να νιώθω έτσι. Ο Φιτζέραλντ μιλάει για την ταυτότητα. Για το τι σημαίνει να είσαι κάποιος, να είσαι ερωτευμένος, να είσαι φίλος με κάποιον.
— Ποιο είναι το δικό σας “πράσινο φως”;
Κάποιες φορές είναι ένα κορίτσι που γνώρισες, όπως ο Γκάτσμπυ, άλλες κάτι που θες να κάνεις με τη ζωή σου, μέρη στα οποία θέλεις να πας. Όταν ήμουν παιδί, ήταν το να γίνω συγγραφέας πλήρους απασχόλησης.
— Και τελικά θεωρείστε σταρ της νουάρ λογοτεχνίας.
Δε νιώθω καθόλου έτσι. Αν σκεφτώ τον εαυτό μου έτσι, θα είναι μια πραγματική καταστροφή. Αν πιστέψεις ότι είσαι σημαντικός, αλλάζεις. Συμπεριφέρεσαι σαν αστέρας του κινηματογράφου. Ξέρω συγγραφείς που έγιναν δύστροποι, απαιτητικοί. Ο συγγραφέας πρέπει να είναι ταπεινός και να ταπεινώνεται. Είναι σημαντικό για μένα να κάθομαι σ' ένα βιβλιοπωλείο και να έρχεται κάποιος να μου λέει: Λατρεύω τα βιβλία σας, κύριε Ράνκιν!
— Νομίζω ότι είναι πιο πιθανό να σας μπερδέψουν με τον Πολ Όστερ.
Είναι αστείο που το λες. Ήμασταν μαζί κάποια στιγμή σ’ ένα εστιατόριο και κάποιος μας ρώτησε αν είμαστε αδέρφια. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι ποτέ δε με θεώρησα κάτι σπουδαίο. Όσο μεγαλώνεις, αυτό το “πράσινο φως” αλλάζει. Στην αρχή ήταν η συγγραφή. Μετά, το να ταξιδεύω σε διάφορα μέρη.
— Η λογοτεχνία μπορεί να συμβάλλει στη ριζοσπαστικοποίηση των υποκειμένων; Σε αυτήν την περίοδο της μακρόχρονης και εκτεταμένης ελληνικής και ευρωπαϊκής κρίσης.
Το μόνο που μπορεί να κάνει ένας συγγραφέας είναι να δώσει προοπτική. Πριν λίγες μέρες, μου ζήτησαν να δώσω μια τηλεφωνική συνέντευξη για το Euro. Δέχθηκα και άρχισα να διαβάζω οικονομικά άρθρα για να μην γελοιοποιηθώ. Τελικά, ήθελαν να μιλήσω για το ποδόσφαιρο! Οι συγγραφείς έχουμε άποψη, η οποία όμως δε νομίζω πως είναι χρήσιμη. Οι περισσότεροι δεν έχουμε ιδέα πώς είναι να ζεις στην Ελλάδα. Όταν οι πολιτικοί δε βρίσκουν λύσεις, τις αναζητάς αλλού. Η άποψη ενός συγγραφέα έχει την ίδια βαρύτητα με την άποψη οποιουδήποτε άλλου. Προσωπικά, θεωρώ ότι, στην περίπτωση της Ελλάδας, ένα διπλό νόμισμα ίσως δώσει τη λύση. Όπως συμβαίνει στην Κούβα. Βέβαια, εκεί δεν ήταν υποχρεωμένοι να ικανοποιήσουν το ΔΝΤ ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
— Πώς τοποθετείστε στο επερχόμενο δημοψήφισμα στη Βρετανία;
Είμαι κατά του Brexit. Νομίζω ότι πρέπει να μείνουμε μέσα. Η Ευρώπη είναι καλύτερη με τη Βρετανία στους κόλπους της, όπως και με την Ελλάδα. Αν βγαίναμε, θα ικανοποιούσαμε κάποιους, σαν τον Πούτιν. Κι έπειτα, αν βγει η Βρετανία, γιατί να μην βγει κι η Ελλάδα; Κάπως έτσι, θα κατέρρεε όλο το οικοδόμημα. Θα ήταν μια τεράστια οικονομική καταστροφή που θα την είχαμε προκαλέσει μόνοι μας.
σχόλια