Καθημερινότητα της Μέσης Ανατολής, το φαλάφελ για αιώνες μάς περιτριγύριζε χωρίς ποτέ να περάσει τα σύνορά μας. Όπως, όμως, συμβαίνει με τον φανατισμό του Έλληνα με κάθε νεόφερτη λιχουδιά... ήταν να μην έρθει! Τα φαλαφελάδικα ξεφυτρώνουν σε κάθε γωνιά, σε κάθε γειτονιά κι έχουν κατά πολύ ξεπεράσει τη γειτονιά που τα πρωτόφερε, τους Falafellas και το Σύνταγμα.
Βέβαια, όσοι τα ξέραμε, για πάνω από δύο δεκαετίες, κατεβαίναμε για χάρη τους ως τη Χαλκοκονδύλη, στο αιγυπτιακό Fat Boy που τα έφτιαχνε εξαιρετικά, αλλά πλέον έχει κλείσει.
Πρωινό της Αιγύπτου που φτιάχνεται από μια ποικιλία πράσινου κουκιού, λέγονται ταμίγια και δεν τα τυλίγουν σε σάντουιτς αλλά τα τρώνε σε χάρτινα χωνάκια −ακόμα θυμάμαι τη δεκαετία του '80, στο Κάιρο, να τα αγοράζουμε στον δρόμο τυλιγμένα σε χωνάκια κομμένα από σάκους του τσιμέντου, με την τσιμεντόσκονη να λειτουργεί σαν καρύκευμα πάχνης−, τα φαλάφελ δεν θα τα βρεις στην Τυνησία ή το Μαρόκο.
Γειτονιά τους είναι η Μέση Ανατολή, όπου κάθε χώρα διεκδικεί την πατρότητά τους, χωρίς συγκεκριμένη απάντηση, όπως συμβαίνει με όλα τα κλασικά, από τον μπακλαβά μέχρι το σουβλάκι.
Με τη vegan έκρηξη στην Αθήνα, το φαλάφελ ήρθε για να μείνει και να αγαπηθεί. Επιτέλους, βρήκε και ο «απέχων» τη δική του street food χαρά, η οποία συνδυάζει το όσπριο με το ταχίνι, και οι δυο τους θρεπτικές, super food τροφές.
Το όνομά τους μπορεί να προέρχεται από το «mlaff», που σημαίνει τυλιχτό (σάντουιτς), ή το flayfle, που σημαίνει κοκκινοπίπερο. Περισσότερο τα τιμούν στον Λίβανο, τη Συρία, την Παλαιστίνη, το Ιράκ, το Ιράν, την Ιορδανία και λίγο λιγότερο στην Τουρκία.
Το Ισραήλ και οι απανταχού Εβραίοι έχουν τη δική τους εκδοχή, που για μένα είναι η νοστιμότερη: σε σάντουιτς, μέσα σε αραβική πίτα κομμένη φακελάκι, με κόκκινο και λευκό λάχανο, πίκλες, φρέσκο αγγουράκι και ντομάτα, σκορδάτη σος ταχίνι και καυτερή σάλτσα.
Αν βρεθείτε στο Παρίσι, στη rue des Rosiers της Εβραϊκής Συνοικίας του Marais, να τα δοκιμάσετε. Περίπου τα ίδια θα βρείτε και στη Θεσσαλονίκη, στο Garbanzo Falafel (Αγν. Στρατιώτη 6). Άλλοι τα φτιάχνουν με κουκιά, άλλοι με ρεβίθια, καθένας με τη δική του συνταγή.
Με τη vegan έκρηξη στην Αθήνα, το φαλάφελ ήρθε για να μείνει και να αγαπηθεί. Επιτέλους, βρήκε και ο «απέχων» τη δική του street food χαρά, η οποία συνδυάζει το όσπριο με το ταχίνι, και οι δυο τους θρεπτικές, super food τροφές.
Πλάι στον vegan και ο ανήσυχος περί τα της διατροφής, που θέλει ένα street food υγιεινό, χωρίς ύποπτης ποιότητας κρέατα. Βέβαια, το φελάφελ είναι τηγανητό και για την ποιότητα του λαδιού ουδείς παίρνει όρκο, αλλά μικρό το κακό!
Σε ένα crash test ανάμεσα στα καλύτερα και αυθεντικότερα του κέντρου, καταλήξαμε στα εξής:
Raja Jee νυν Malik Jee
Σε αισθητική σουβλατζίδικου της Μέσης Ανατολής, με τον νέο ιδιοκτήτη Μαλίκ από το Πακιστάν πίσω από το ταμείο, το Raja Jee είναι τα τελευταία 20 χρόνια το αγαπημένο μου fast. Πιάνεις ένα τραπεζάκι ή μια θέση στο μπαρ και το ταξίδι έχει αρχίσει. Εδώ δεν θα ακούσεις ποτέ ελληνικά, μόνο αραβικά και τραγουδιστά πακιστανικά.
Οι φυλές της Μέσης Ανατολής συνωστίζονται για τα τυλιχτά του, έξω και πλάι σε μία από τις ομορφότερες bauhaus στοές της Αθήνας με την πιο λαχταριστή έθνικ αγορά, με τα φρέσκα λαχανικά, τα αιγυπτιακά μπακάλικα, τα μπαχαρικά και τα αρώματά της.
Το τυλιχτό φαλάφελ κοστίζει 1,50 ευρώ και χορταίνει δύο πεινασμένους. Τραγανό, ελαφροτηγανισμένο και αλάδωτο, σπάει για να τυλιχτεί στην πίτα, φτιάχνεται από ρεβίθι και αυτό υπερισχύει στη γεύση του. Του λείπει το μπαχαρικό άρωμα της Ανατολής αλλά και τα φρέσκα μυρωδικά. Συνδυάζεται με ολόφρεσκο μαρούλι και περισσότερη ντομάτα. Η σος του, μάλλον γιαουρτένια, δεν σου βγάζει ταχίνι.
Βάζουν και προτηγανισμένη πατάτα, αλλά καλύτερα να τους πεις να την παραλείψουν. Αν το ζητήσεις λίγο καυτερό, αυτή η μικρή, αρωματική, πικάντικη σπίθα πού και πού είναι που στρογγυλεύει και ολοκληρώνει τη νοστιμιά του.
Ένα από τα καλύτερα, από κείνα που θα προτιμήσει ο αμύητος στις γεύσεις της Ανατολής. Ουδέτερο και με ζωντανή την αίσθηση της φρεσκάδας των λαχανικών!
Σοφοκλέους 47, 6946 444888
Ο Kahlil Raymond
Το εξωτικότερο είναι να φτάσεις στην πλατεία Βάθης με τα πόδια από την κάτω πλευρά της, να μυρίσεις την παλιά Αθήνα των εγκαταλελειμμένων νεοκλασικών ξενοδοχείων, να μπερδευτείς μετά στον κόσμο της γειτονιάς που προσπαθεί να αποτινάξει από πάνω της την παλιά ταυτότητα της διακίνησης ναρκωτικών.
Γύρω από τον Χαλίλ θα βρεις πολλά βουλγαρικά και αραβικά μπακάλικα, κυρίως όμως θα βρεις το αυθεντικό φαλάφελ, και εδώ στην τιμή των 1,50 ευρώ. Ο Χαλίλ γεμίζει την πίτα με περισσότερο λάχανο και λιγότερη ντομάτα. Το ιδανικό είναι να του πεις να μη βάλει προτηγανισμένες πατάτες αλλά τηγανητή μελιτζάνα με μυρωδικά, που ταιριάζει ιδανικά με το φαλάφελ. Το οποίο εδώ προκύπτει ελαφροτηγανισμένο και αλάδωτο, μοσχοβολά ήπια κύμινο και γλυκά μπαχαρικά, που δίνουν το άρωμα, χωρίς να κλέβουν την παράσταση. Η σος με την υφή μαγιονέζας έχει το άρωμα από το ταχίνι, το λεμόνι και μια ιδέα από σκόρδο και μπορείς, ανάλογα με το γούστο σου, να το κάνεις όσο καυτερό αντέχεις.
Αυθεντικό, χωρίς να ξενίζει τον ελληνικό ουρανίσκο, με στρογγυλή γεύση, σαν ολοκληρωμένη πρόταση. Γιατί ο Λιβανέζος ξέρει από φαλάφελ!
Λιοσίων 1, πλ. Βάθης
Falafel House
Από τον Λίβανο στη Συρία. Ο Ισαάμ από το Χαλέπι ήρθε κάποτε στην Ελλάδα να σπουδάσει γιατρός. Εδώ αγάπησε και παντρεύτηκε μια Ελληνίδα και σαν είδε πως το φαλάφελ μπήκε στα ελληνικά ήθη, θυμήθηκε τη συνταγή της οικογένειάς του και, παράλληλα με την καριέρα του, της έδωσε ένα βήμα κι ένα στέκι μια σταλιά στην αρχή της Αθηνάς.
Οι κόρες του, η Εύη και η Ελπίδα, που σπουδάζει οικονομικά, πεντάμορφες και ευγενέστατες, στηρίζουν την επιχείρηση − το σίγουρο είναι πως εδώ δεν θα σου λείψει το χαμόγελο. Όσο ετοιμάζεται το μόνο φαλάφελ με τρύπα απ' όσα δοκίμασα, η Ελπίδα μου προτείνει να το συνοδεύσω με pink lemonade της 3 Cents που του ταιριάζει, λέει, πολύ!
Τραγανό σαν κρύσταλλο, γεμάτο αρώματα, πιο αρωματικό και μερακλίδικο από τα προηγούμενα, το φαλαφελάκι σπάει και μπαίνει στην πίτα με πίκλες, ολοζώντανο μαρούλι, ντομάτα, λεμονάτο, βελούδινο χούμους και την πιο ταχινένια σος, βελούδινη, λεμονάτη και ελαφρώς σκορδάτη.
Το πιο αυθεντικό, το πιο ταξίδι-στη-Συρία, που ξέρει από το καλύτερο φαγητό. Ένα σύνολο από ευγενικά, διακριτικά, καθαρά αρώματα σε έναν ιδανικό συνδυασμό σπιτικού φαγητού και street food έντασης.
Αθηνάς 23, 210 3234183
Sum Sum
Άραβες κι εδώ, αλλά λίγο στο εξευρωπαϊσμένο, κυρίως σε ό,τι αφορά το σκηνικό. Να υποψιαστώ ότι και τα ενοίκια στη Σόλωνος είναι διαφορετικά, οπότε και η τιμή του φαλάφελ εδώ σκαρφαλώνει στα 3 ευρώ.
Θα περιμένεις λίγο, καθότι όλα φτιάχνονται τελευταία στιγμή και φρεσκότατα: το φαλάφελ τηγανίζεται στην κάθε παραγγελία, μαρούλι ολοζώντανο, φρέσκια ντομάτα και, επιτέλους, το φαλάφελ της Μέσης Ανατολής όπως θα το βρεις εκεί, πάνω σε ένα πλούσιο στρώμα από ψιλοκομμένο φρέσκο μαϊντανό, φύλλα φρέσκου δυόσμου και αγγούρι κομμένο μπαστουνάκι, που αλλάζει όλο το σύνολο, αφού του δίνει τη δροσιά που αναζητά το ελαφροτηγανισμένο και εδώ φαλάφελ, με ήπιο άρωμα μπαχαρικών και πιο πολύ ρεβιθένια γεύση.
Η λευκή σος δεν μου έβγαλε πολύ ταχίνι όσο κι αν το αναζήτησα, αλλά σίγουρα και δω θα δοκιμάσεις ένα από τα καλύτερα αραβικά φαλάφελ. Φρεσκάδα και clean-cut καθαριότητα από τον Αχμέτ, τον άνθρωπο-ορχήστρα.
Σόλωνος 86 & Ασκληπιού, 211 4060466
Απ' αλλού
Μπαίνεις μέσα και κάπως σε ξενίζει η κινηματογραφική λιτότητα του στενόμακρου χώρου, σαν κάτι που δεν έχεις ξαναδεί, σαν Βερολίνο του Χίτλερ πριν από την κατάρρευση. Θέλεις να μπεις και να καθίσεις στα όπισθεν τραπεζάκια, αλλά τελικά παρασύρεσαι από την «όρθια» λογική των υπολοίπων, που όλοι κάτι περιμένουν στο χέρι από τα γελαστά, ευγενικά κορίτσια που μοσχοβολάνε εναλλακτική κουλτούρα.
Οι βίγκαν της Αθήνας το έχουν αγκαλιάσει με ενθουσιασμό, παρόλο που μαγειρεύει μια χαρά κρεατικά − από την πόρτα θα σε πάρει λιγωτική η ευωδιά από γλυκά, ινδικά μπαχαρικά και γκάραμ μασάλα. Παρ' ότι ο μάγειρας είναι Έλληνας, το μενού αγαπά τον εξωτισμό, το ίδιο και το φαλάφελ. Ινδικής εκδοχής δεν είχα ξαναδοκιμάσει και δεν υπάρχει επίσης. Πλην όμως, καθόλου δεν με χάλασε αυτό το στρώμα από λαχανοσαλάτα με μαύρη σταφίδα και φρέσκα σποράκια ροδιού μαζί με το αγγουράκι και την τηγανητή μελιτζάνα, που κάνει τη διαφορά.
Το φαλάφελ τραγανό, ελαφρύ, έντονα ρεβιθένιο, με μια, ίσως, υποψία από κύμινο. Γιαουρτοταχινένια η σος, το αποτέλεσμα ξεφεύγει από τη street food ethnic πληθωρικότητα. Καθώς του λείπει και το αλάτι, σου «βγάζει» περισσότερο υγιεινή, προσεγμένη, σπιτική διατροφή.
Θεμιστοκλέους 47, 215 5014730
