Για ένα λεπτό φανταστείτε ότι δεν έχετε κανένα πιστοποιητικό γέννησης, δεν γνωρίζετε πότε ακριβώς γεννηθήκατε και ότι η ηλικία σας προκύπτει αποκλειστικά από το πώς νιώθετε. Πόσων ετών θα λέγατε ότι είστε;
Ακριβώς, όπως το ύψος ή το νούμερο των παπουτσιών σας, τα χρόνια που έχουν περάσει από πάνω σας, από τη μέρα που αντικρίσατε για πρώτη φορά το φως, είναι ένα δεδομένο, κάτι που είναι αδύνατον να αλλάξει. Ωστόσο, η καθημερινή εμπειρία έχει να πει ότι πολύ συχνά οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο την ηλικία τους, τον τρόπο που μεγαλώνουν: κάποιοι νιώθουν μεγαλύτεροι απ' 'ό,τι πραγματικά είναι και κάποιοι μικρότεροι.
Το πόσο σπουδαία είναι αυτή η διαπίστωση προκύπτει από διάφορες μελέτες που δείχνουν ότι η "υποκειμενική ηλικία", το πόσων ετών αισθάνεται ο καθένας, δηλαδή, κι όχι το πόσο αντικειμενικά είναι, μπορεί να αποτελέσει πρόβλεψη για ζητήματα υγείας, ακόμη και για τον υπολογισμό του θανάτου ενός ανθρώπου. Κατά κάποιον τρόπο -μπορεί και κατά πολλούς- είστε πραγματικά «μόνο όσο αισθάνεστε».
Οι επιστήμονες εδώ και καιρό προβληματίζονται πάνω στο συγκεκριμένο φαινόμενο. Σταδιακά ανακαλύπτουν ότι αυτό που γνωρίζουμε ως "αντικειμενική ηλικία" μπορεί να είναι καθοριστικός παράγοντας για την κατανόηση των αιτίων, εξαιτίας των οποίων κάποιοι άνθρωποι πραγματικά ανθίζουν όσο μεγαλώνουν και κάποιοι άλλοι κυριολεκτικά μαραίνονται.
"Ο βαθμός στον οποίο οι μεγαλύτεροι ενήλικες αισθάνονται πολύ νεότεροι από ό,τι είναι μπορεί να καθορίσει σημαντικές αποφάσεις τόσο για την καθημερινότητά τους όσο και για το απώτερο μέλλον τους", εξηγεί ο Brian Nosek από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.
Το πόσο σπουδαία είναι αυτή η διαπίστωση προκύπτει από διάφορες μελέτες που δείχνουν ότι η "υποκειμενική ηλικία", το πόσων ετών αισθάνεται ο καθένας, δηλαδή, κι όχι το πόσο αντικειμενικά είναι, μπορεί να αποτελέσει πρόβλεψη για ζητήματα υγείας, ακόμη και για τον υπολογισμό του θανάτου ενός ανθρώπου. Κατά κάποιον τρόπο -μπορεί και κατά πολλούς- είστε πραγματικά «μόνο όσο αισθάνεστε».
Δεδομένων αυτών των παρήγορων αποτελεσμάτων, πολλοί ερευνητές προσπαθούν τώρα να καταρρίψουν πολλούς βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες -κάποτε και μύθους- που διαμορφώνουν την ατομική εμπειρία της γήρανσης - και ταυτόχρονα προσπαθούν να κάνουν σαφές το πώς αυτή η γνώση θα μπορούσε να μας βοηθήσει να ζήσουμε περισσότερα χρόνια, με υγεία και καλές συνθήκες.
Αυτή η νέα αντίληψη της διαδικασίας γήρανσης βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και δεκαετίες. Μερικές από τις πρώτες μελέτες που καταγράφουν το χάσμα ανάμεσα στην υποκειμενική και την αντικειμενική ηλικία εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1970 και του 1980. Αυτός ο μικρός προβληματισμός μετατράπηκε σε χείμαρρο ερωτημάτων με όλο και περισσότερες μελέτες την τελευταία δεκαετία να επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις για τις πιθανές ψυχολογικές και σωματικές συνέπειες που παρατηρούνται σε αυτή την απόκλιση, ανάμεσα δηλαδή στο πόσων ετών νιώθουμε και στην πραγματική μας ηλικία.
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σκέλη αυτής της έρευνας έχει διερευνήσει τον τρόπο που η υποκειμενική ηλικία αλληλεπιδρά με την προσωπικότητά μας. Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι οι άνθρωποι τείνουν να γίνονται πιο ευαίσθητοι μεγαλώνοντας, λιγότερο εξωστρεφείς και σίγουρα όχι ιδιαίτερα ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες - να κάτι στο οποίο διαφέρουν όσοι διατηρούν νεανικό πνεύμα και καταφέρνουν να επιφέρουν βελτιώσεις στην προσωπικότητά τους, παρά την προχωρημένη ηλικία τους.
Είναι ενδιαφέρον, επίσης, ότι οι άνθρωποι που αισθάνονται νεότεροι από την πραγματική ηλικία τους, βάσει των ερευνών γίνονται πιο ευσυνείδητοι με τα χρόνια, διατηρούν καλύτερα ανακλαστικά παρά τη φυσιολογική γήρανση και κερδίζουν ένα είδος σοφίας που ναι μεν έρχεται με την πάροδο των ετών, αλλά δεν τους καταδικάζει σε απόλυτες απόψεις, σε φθορά της φυσικής κατάστασης και σε απώλεια της ενέργειάς τους και της όρεξης τους για ζωή και νέες εμπειρίες.
Βάσει των ίδιων αποτελεσμάτων το να αισθάνεσαι νεότερος απ' όσο χρονολογικά είσαι, μειώνει την πιθανότητα κατάθλιψης, εξασφαλίζει ψυχική ευεξία, καλύτερη σωματική υγεία, ενώ απομακρύνει τον κίνδυνο της γεροντικής άνοιας και της καταπόνησης του ανοσοποιητικού συστήματος.
Ο Yannick Stephan από το Πανεπιστήμιο του Μονπελιέ εξέτασε τα δεδομένα από τρεις διαχρονικές μελέτες, οι οποίες παρακολούθησαν περισσότερους από 17.000 μεσήλικες και ηλικιωμένους συμμετέχοντες.
Οι περισσότεροι από αυτούς δήλωναν ότι αισθάνονται περίπου οκτώ χρόνια νεότεροι από την πραγματική χρονολογική ηλικία τους. Ωστόσο, υπήρχαν και κάποιοι που συναισθάνονταν το βάρος της πραγματικής ηλικίας τους ή ένιωθαν αρκετά μεγαλύτεροι - και γι' αυτούς οι συνέπειες αυτής της αίσθησης ήταν σοβαρές.
Το να αισθάνεσαι 8 -13 χρόνια μεγαλύτερος από την πραγματική σου ηλικία, είχε ως αποτέλεσμα 18-25% αυξημένο κίνδυνο θανάτου και οργανισμό επιρρεπή στις ασθένειες. Αυτά ίσχυαν ακόμη κι όταν διαφοροποιούνταν από άτομο σε άτομο οι παράγοντες της εκπαίδευσης, της φυλής ή της οικογενειακής κατάστασης.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η υποκειμενική ηλικία μας λέει τόσα πολλά για την υγεία μας. Μπορεί να είναι άμεσο αποτέλεσμα αυτών που συνοδεύουν τις αλλαγές προσωπικότητας σε συνδυασμό με ένα ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων που μπορεί να απολαμβάνουμε (όπως τα ταξίδια ή η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας ή το να ξεκινήσουμε ένα νέο χόμπι).
"Οι μελέτες έχουν δείξει, ότι η υποκειμενική ηλικία δεν είναι παρά μία πρόβλεψη των μοτίβων σωματικής δραστηριότητας", λέει ο Stephan.
Ο μηχανισμός που συνδέει τη σωματική και την πνευματική ευεξία με την υποκειμενική ηλικία σχεδόν σίγουρα επιδρά και στις δύο κατευθύνσεις. Εάν αισθάνεστε κατάθλιψη, απόρριψη και σωματική κόπωση είναι πιθανό να νιώθετε άνθρωπος μεγαλύτερης ηλικίας.
Αποτέλεσμα αυτού του αισθήματος είναι η δημιουργία ενός φαύλου κύκλου, όπου κακή ψυχολογία και κακή φυσική κατάσταση επιβαρύνουν την υγεία μας και μας κάνουν να νιώθουμε υπερήλικες και ευάλωτοι.
Η ανάλυση του Stephan, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό Psychosomatic Medicine, είναι η μεγαλύτερη μελέτη σχετικά με την επίδραση της υποκειμενικής ηλικίας στη θνησιμότητα μέχρι σήμερα. Με απλά λόγια: η υποκειμενική σας ηλικία μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη της υγείας σας καλύτερα απ'οποιοδήποτε πιστοποιητικό γέννησης με οποιαδήποτε ημερομηνία να αναγράφεται σ' αυτό.
Βάσει αυτού του σκεπτικού, πολλοί επιστήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν τους κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες που μπορούν να διαμορφώσουν αυτή τη σύνθετη διαδικασία. Πότε αρχίζουμε να αισθανόμαστε ότι το μυαλό και το σώμα μας γερνάει και γιατί συμβαίνει αυτό;
Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι οι άνθρωποι τείνουν να γίνονται πιο ευαίσθητοι μεγαλώνοντας, λιγότερο εξωστρεφείς και σίγουρα όχι ιδιαίτερα ανοιχτοί σε νέες εμπειρίες - να κάτι στο οποίο διαφέρουν όσοι διατηρούν νεανικό πνεύμα και καταφέρνουν να επιφέρουν βελτιώσεις στην προσωπικότητά τους, παρά την προχωρημένη ηλικία τους.
Σε συνεργασία με τη Nicole Lindner (επίσης από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια), ο Nosek διερεύνησε τους τρόπους που εξελίσσεται η διαφορά μεταξύ της υποκειμενικής και της χρονολογικής ηλικίας καθ 'όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Όπως θα περίμενε κανείς, τα περισσότερα παιδιά και οι έφηβοι νιώθουν μεγαλύτερης ηλικίας από ό, τι είναι πραγματικά. Αλλά αυτό αλλάζει περίπου στα 25 μας, όταν αρχίζουμε να νιώθουμε και πάλι μικρότεροι από τη χρονολογική ηλικία μας. Μέχρι την ηλικία των 30 ετών, περίπου το 70% των ανθρώπων αισθάνονται νεότεροι από ό,τι είναι πραγματικά.
Και αυτή η διαφορά αυξάνεται μόνο με την πάροδο του χρόνου. Όπως διαπίστωσαν οι Nosek και Lindner στη μελέτη τους, "η υποκειμενική γήρανση φαίνεται να συμβαίνει στον Άρη, όπου μια γήινη δεκαετία ισοδυναμεί μόνο με 5.3 αρειανά χρόνια...".
Την ίδια στιγμή, αρκετοί ψυχολόγοι επιμένουν ότι να νιώθει κανείς μικρότερος από την πραγματική ηλικία του είναι μια μορφή αυτοάμυνας που προστατεύει το άτομο από τα αρνητικά, περί ηλικίας, στερεότυπα, κάτι που υποστηρίζει σε πρόσφατη μελέτη της και η καθηγήτρια, Anna Kornadt από το Πανεπιστήμιο του Bielefeld στη Γερμανία.
Η ίδια κατέγραψε και αυτό που πολύ συχνά νιώθουμε, χωρίς πάντα να ομολόγούμε: σε κάποιους τομείς της ζωής μας αισθανόμαστε νεότεροι, σε κάποιους άλλους όχι. Όταν πρέπει, για παράδειγμα, να συγκριθούμε με κάποιον νεότερο στο πεδίο της εργασιακής μας ζωής εκεί ίσως νιώθουμε το βάρος της ηλικίας μας. Από την άλλη, σε ό,τι έχει να κάνει με την κοινωνική ζωή, τις δραστηριότητες και τα χόμπι μας, εκεί μπορεί να νιώθουμε πιο νέοι και ανθεκτικοί, ακόμη κι από ανθρώπους μικρότερους μας σε ηλικία.
Σε κάθε περίπτωση οι επιστήμονες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν, να αφομοιώσουν και να χρησιμοποιήσουν όλη αυτή τη γνώση που συγκεντρώνεται για τις διαφορές υποκειμενικής και αντικειμενικής ηλικίας, με στόχο στο απώτερο μέλλον να είναι σε θέση να προλαμβάνουν προβλήματα υγείας, αλλά και να εξασφαλίσουν καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, φυσικής κατάστασης και εν γένει καταπόνησης του οργανισμού μέσα στα χρόνια.
Σύμφωνα με τον ο Stephan οι γιατροί οφείλουν πλέον να ζητούν απ' όλους τους ασθενείς τους να τους αποκαλύπτουν την ηλικία που πραγματικά νιώθουν ότι είναι, έτσι ώστε να μπορούν να τους βοηθήσουν αποτελεσματικά σε όποιο ζήτημα σωματικής, πνευματικής ή ψυχικής υγείας αντιμετωπίζουν. Αυτός θεωρεί ότι θα είναι και ο αποτελεσματικότερος τρόπος περίθαλψης στο εγγύς μέλλον.
Όσο για εμάς; Όλη αυτή η διερεύνηση, πέρα από γνώσεις και μία εκλεπτυσμένη άποψη για το πώς πραγματικά δουλεύει η κατασκευή που λέγεται μυαλό - σώμα - πνεύμα απέναντι στον χρόνο, μας βοηθά σε απόλυτο βαθμό. Γιατί μας αποκαλύπτει ότι τελικά, ναι, είμαστε όσων ετών αισθανόμαστε και αξίζει να αμφισβητούμε περιορισμούς, στερεότυπα και κάπως παρωχημένες εσωτερικές εντολές, αν είναι να ζήσουμε περισσότερο, καλύτερα και κυρίως πιο ευτυχισμένοι.
Με στοιχεία από το BBC.com
σχόλια