Ο Γιώργος Γραμματικάκης αφηγείται ολόκληρη τη ζωή του στη LIFO Facebook Twitter

Γιώργος Γραμματικάκης (1939-2023): «Όσο πληθαίνει το σκοτάδι στην Ελλάδα, εμένα με απασχολεί το φως»

2

Γεννήθηκα στο Ηράκλειο της Κρήτης. Ήρθα στην τελευταία τάξη στην Αθήνα για σπουδές, αφού εκείνη την εποχή τα φροντιστήρια ήταν μόνο εδώ. Έδωσα για το Πολυτεχνείο αλλά απέτυχα στις εξετάσεις, γιατί αρρώστησα από ασιατική γρίπη. Δεν είχα τι να κάνω και μου είπε κάποιος «δεν δίνεις και στη Φυσικομαθηματική»; Έδωσα και μπήκα, και έγινα κατά λάθος φυσικός. Αυτό, δηλαδή, που γίνεται με τους περισσότερους ανθρώπους. Κατά λάθος γινόμαστε αυτό που γινόμαστε.

• Θα έλεγα ότι δεν τη συμπαθούσα και πολύ τη Φυσική. Το προσωπικό μου δράμα είναι ότι δεν τη συμπαθούσα και μέσα στο πανεπιστήμιο. Άρχισα ν' ανακαλύπτω την ομορφιά της όταν πήγα ένα καλοκαίρι στον Δημόκριτο, που ήταν και πιο σύγχρονα τα πράγματα, και, βέβαια, όταν έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία. Θα δοκίμαζα ίσως και ν' αλλάξω επάγγελμα, αλλά δεν είχα το θάρρος.

Αυτό που καθορίζει αν είναι τυχαία ή όχι η εξέλιξή μας είναι κάτι που μας διαφεύγει. Δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της περιορισμένης συνειδήσεως ή της περιορισμένης γλώσσας. Το συνδέω και με την ύπαρξη εξωγήινης ζωής. Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως υπάρχει. Είμαι πεπεισμένος πως είμαστε καταδικασμένοι να μην επικοινωνήσουμε ποτέ. Ζούμε την εξωγήινή μας μοναξιά.

• Φοβάμαι ότι είμαι λίγο σχιζοφρενικός. Έχω πάρα πολλά ενδιαφέροντα. Είμαι βέβαια επιτυχημένος ως επιστήμονας. Δεν ξέρω αν αυτό ήταν από τύχη, από εξυπνάδα ή από εγρήγορση. Όμως, πολύ αργά ανακάλυψα ότι θα ήθελα να παίζω ένα μουσικό όργανο. Θεωρώ μεγάλη μου αδυναμία ότι η ζωή μου κινήθηκε σε θεωρητικούς στόχους, πρακτικά πράγματα έμαθα πολύ λίγα. Θα ήθελα να ξέρω να διορθώνω ένα αυτοκίνητο.

• Έχω γνωρίσει πολλούς επιστήμονες που είναι περικλεισμένοι σε κάποια τείχη, αξιοθαύμαστα τείχη, αλλά αμφιβάλω αν γνωρίζουν τι γίνεται έξω από αυτά. Άλλοι πάλι δεν έχουν κανένα πρόβλημα να επικοινωνούν με τον πραγματικό κόσμο. Ως γενικότερη τάση, από τη μία η ενασχόληση με την επιστήμη σε απομακρύνει από τα καθημερινά, από την άλλη σε ανυψώνει. Η επικαιρότητα σήμερα είναι πικρή. Ειδικά στην Ελλάδα. Είναι μια πολύ ωραία διέξοδος να ασχολείσαι με αιώνια πράγματα και με μεγάλα ερωτήματα και όχι με τα σχόλια που ακούμε κάθε μέρα στην τηλεόραση. Ένας τρόπος να απομακρύνεται κανείς από όλα αυτά είναι να κάνει σπουδαία επιστήμη.

• Έχω εμπλακεί με τα πολύ ταπεινά, ορισμένες φορές από μια γνήσια επιθυμία να συμμετέχω. Δεν αδικώ τον εαυτό μου. Απογοητεύτηκα, αυτό είναι αλήθεια. Είχα πάντα μια εγρήγορση με τα πολιτικά. Συνδικαλιστής στα πανεπιστήμια, που, όπως όλος ο καλός ο κόσμος, είχα φάει ξύλο εκείνη την εποχή. Πάντα διατηρώ αυτό που λέμε ενδιαφέρον για την πολιτική.

• Πολιτική και Φυσική είναι τα δύο ακριβώς αντίθετα. Η πολιτική εξακολουθεί να κάνει τα ίδια σφάλματα, να κινείται στους ίδιους φαύλους κύκλους και πολλές φορές μού κάνει εντύπωση που οι πολιτικοί δεν το αντιλαμβάνονται. Στη Φυσική, αν κάτι επιβεβαιωθεί από το πείραμα πως είναι λάθος, αποβάλλεται για να βρεθεί μια καινούργια και πιο ικανοποιητική θεωρία. Η πολιτική δεν έχει αξίες, ενώ η Φυσική έχει αξίες και πολύ πόνο, για να βρεις την αλήθεια.

• Σε κρίσιμες στιγμές ακούω τις κραυγές αναζήτησης των διανοούμενων. Το καταπληκτικό είναι πως, όταν οι διανοούμενοι μιλήσουν ή όταν υποδείξουν μια λύση, τότε αυτή δεν γίνεται καθόλου ακουστή. Ούτε από τη βάση ούτε από την πολιτική εξουσία. Αυτό που λείπει δεν είναι η φωνή των διανοούμενων, είναι τα αυτιά για να την ακούσουν.

• Όσο πληθαίνει το σκοτάδι στην Ελλάδα, εμένα με απασχολεί το φως. Το σκοτάδι και το φως είναι μια σύγκριση που διατρέχει τους πολιτισμούς και τις θρησκείες. Το κακό είναι πως στη Φυσική τα όρια δεν είναι σκοτάδι ή φως. Πάμε σιγά σιγά από το φως στο σκοτάδι. Ακόμα και στο πιο βαθύ σκοτάδι υπάρχει λίγο φως. Αυτό αντανακλά την πραγματικότητα. Ποτέ δεν είναι κάτι τελείως μαύρο και ποτέ δεν είναι κάτι τελείως φωτεινό. Νομίζω ότι η φωτεινή πλευρά της ζωής, της τέχνης της επιστήμης είναι αυτή που καταξιώνει την πορεία του ανθρώπου σε έναν τελείως ασήμαντο πλανήτη.

vivlio
KANTE KλΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Γιώργος Γραμματικάκης, Η αυτοβιογραφία του φωτός, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

• Ασχολούμαι τα τελευταία δέκα χρόνια με το φως. Η ερώτηση τι είναι το φως στην ουσία δεν έχει απαντηθεί ακόμη. Ξέρουμε πως επιδρά, ξέρουμε τις εξισώσεις του, ξέρουμε ότι είναι ηλεκτρομαγνητικό κύμα, αλλά το φωτόνιο, που είναι η μονάδα του φωτός, στην ουσία δεν το καταλαβαίνουμε. Πίστευα για πολύ καιρό ότι το φως το βλέπουμε. Η αλήθεια είναι ότι δεν βλέπουμε ποτέ το φως, βλέπουμε μόνο τις συνέπειές του. Κανείς δεν το έχει δει και ούτε θα το δει. Είναι τόσο αυτονόητο και απαραίτητο, αλλά αυτό που διδάσκει η επιστήμη είναι πως σε τελευταία ανάλυση δεν ξέρουμε τι ακριβώς είναι το φως. Και αυτό είναι το πιο συναρπαστικό.

• Η γνώση δεν έχει τέλος. Γίνεται σήμερα μια μεγάλη φασαρία για την «ενιαία θεωρία» στη Φυσική. Δηλαδή, μια σειρά από εξισώσεις που θα εξηγούν τα πάντα στον κόσμο. Πιστεύω πως υπάρχουν πράγματα που δεν θα μάθουμε ποτέ. Η γνώση επεκτείνεται διαρκώς και η τομή θα είναι να φτάσουμε επιτέλους σε κάποιο τέλος; Εγώ νομίζω ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Το αποδεικνύει και η ιστορία της επιστήμης. Πολλά χρόνια προσπαθούμε να κατανοήσουμε το απέραντο σύμπαν. Η πρόοδος είναι εκπληκτική. Σήμερα, όμως, ξέρουμε πως όλο αυτό το σύμπαν που έχουμε ανακαλύψει είναι μόνο το 4% αυτό που υπάρχει. Το υπόλοιπο 96% δεν ξέρουμε τι έχει. Εκεί λοιπόν που νομίζαμε ότι φτάνουμε στο τέλος, βρισκόμαστε πάλι στην αρχή. Προσωπικά, αυτό μού προκαλεί απέραντη χαρά. Δεν θέλω να γνωρίζω ότι το τέλος είναι κοντά. Θα είναι αφόρητα πληκτικό.

• Επιστημονικό μου απωθημένο είναι να συνδέσω την ομορφιά της επιστήμης με την ομορφιά της τέχνης. Και η επιστήμη και η τέχνη είναι μορφές δημιουργίας. Ο επιστήμονας που θα βρει μια αλήθεια έχει την ίδια εσωτερική χαρά με το ζωγράφο που θα τελειώσει έναν πίνακα. Ο Πικάσο είπε πως «κανείς δεν ξέρει πότε τελειώνει ένας πίνακας». Το ίδιο αισθάνεται και ο φυσικός. Ακόμα και αν καταλήξει σε κάτι σημαντικό, ρωτά αμέσως αν αυτό είναι το τέλος; Συνήθως, πρέπει να πάει λίγο παρακάτω.

• Ποτέ δεν χάνεις καθόλου χρόνο. Έφαγα πάρα πολλά χρόνια της ζωής μου στα πεζοδρόμια. Απ' όλα αντλείς κάτι. Με πειράζουν ότι έχω μεγάλη οικειότητα με τα μικρόφωνα και τους λόγους. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να διδάξω σε μεγάλα ακροατήρια ή να μιλήσω σε πολυπληθέστατο κοινό και αυτό είναι απόρροια της ταραχώδους φοιτητικής μου ζωής. Ποτέ δεν χάνει κανένας το χρόνο του, αρκεί να αισθάνεται εσωτερικά ότι κάτι τον κινεί. Ακόμα και οι χαμένες σπουδές είναι χρήσιμες. Σιγά σιγά κανείς ανακαλύπτει τα αληθινά του ενδιαφέροντα. Όσο ο εσωτερικός μας κόσμος είναι γνήσιος και βρίσκεται σε αναζήτηση, τότε η έννοια του χαμένου χρόνου μένει μόνο στο μυθιστόρημα του Προυστ.

• Άκουγα τελευταία ένα πολύ ζωηρό παιδί να λέει στο ραδιόφωνο πως το πείραμα του CERN θα αποδείξει την ύπαρξη του Θεού. Η ύπαρξη ή ανυπαρξία του Θεού δεν αποδεικνύεται με επιστημονικά πειράματα. Αυτό το αρχαίο ερώτημα υπερβαίνει τους πάντες. Απλά, ο καθένας δίνει την προσωπική του απάντηση. Εγώ μπορώ να το στηρίξω με μια πολύ γνωστή επιστημονική ιστορία: κάποιος μεγάλος μαθηματικός βρήκε πολύ σημαντικά πράγματα. Τον φώναξε τότε ο ηγέτης της εποχής και του είπε λίγο εκνευρισμένα: «Σας δίνω συγχαρητήρια, αλλά που είναι ο Θεός;». Του απάντησε πολύ απλά: «Ο Θεός, σεβαστέ μου κύριε, δεν μου χρειάστηκε στους λογαριασμούς μου». Αυτή είναι η μόνιμη απάντηση της επιστήμης.

Βιβλίο
2

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Μιχάλης Μπλέτσας: Η ανισότητα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του δυτικού κόσμου

Συνεντεύξεις / Μιχάλης Μπλέτσας: Η ανισότητα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του δυτικού κόσμου

Ο διευθυντής Πληροφορικής στο Media Lab του ΜΙΤ μιλάει στο LiFO.gr για την ελληνική πολιτική παθογένεια, τις προκλήσεις της εποχής, την πληροφορική και το πώς επηρεάζει τη ζωή μας η τεχνητή νοημοσύνη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Στέφανος Ροζάνης: «Ζήστε! Αυτό είναι επαναστατικό»

Πρόσωπα / Στέφανος Ροζάνης: «Ζήστε! Αυτό είναι επαναστατικό»

Μια συζήτηση με τον συγγραφέα και καθηγητή φιλοσοφίας, γνωστό με το προσωνύμιο «αναρχικός φιλόσοφος», για την οικονομική κρίση, την παιδεία, τα social media, τον αναρχισμό, τα Εξάρχεια, τη ζωή, τον έρωτα και την αγάπη
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

2 σχόλια
Αν και το άρθρο είναι 10 χρονών, η αλήθεια είναι ότι 5 χρόνια που ήμουν στο πανεπιστήμιο, σε αμφιθέατρο και τάξη δεν πάτησε ο Γραμματικάκης.Και μιλάμε για 30 χρόνια πριν. Λογικό οπότε διαβάζω το "καθηγητής" να με ενοχλεί.
"Γίνεται σήμερα μια μεγάλη φασαρία για την «ενιαία θεωρία» στη Φυσική. Δηλαδή, μια σειρά από εξισώσεις που θα εξηγούν τα πάντα στον κόσμο. Πιστεύω πως υπάρχουν πράγματα που δεν θα μάθουμε ποτέ. "It resonates with me....