Στην Ταράτσα του Φοίβου: ένα σύγχρονο αναψυκτήριο με γούστο

Πώς ο αγαπημένος τραγουδοποιός Φοίβος Δεληβοριάς έκανε την Αθήνα μια μεγάλη, ανεξίθρησκη παρέα, τα βράδια του καλοκαιριού

Άγγελος Κλείτσικας 10.9.2018 | 10:34

Στην Ταράτσα του Φοίβου: ένα σύγχρονο αναψυκτήριο με γούστο — Φωτό: Γιώργος Αδάμος/LIFO

10.9.2018 | 10:34

Είναι το πρώτο βράδυ Πέμπτης του Σεπτέμβρη, από αυτά τα μεταβατικά ανάμεσα στην καλοκαιρινή ραστώνη και την επιστροφή στους ρυθμούς της καθημερινότητας, και λίγο πριν από τις 9, η Ιερά Οδός, στο σημείο που ενώνεται με την Πειραιώς, είναι γεμάτη κόσμο. Όχι όμως για τους συνηθισμένους λόγους: τα νυχτερινά κέντρα, τα clubs και τους υπόλοιπους χώρους διασκέδασης στο Γκάζι και στο Μεταξουργείο. Αντίθετα, το κοινό έχει συγκεντρωθεί στο κτίριο με τον αριθμό 13-15 του δρόμου για να πάρει το ασανσέρ και να ανέβει σε μία πανέμορφη ταράτσα, εκτεθειμένη στον αττικό ουρανό και με μία θέα-αποθέωση των μικρών θαυμάτων της πόλης, την «Ταράτσα του Φοίβου».

Εκεί για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στήνεται με επιτυχία για τους μήνες Ιούνιο, Ιούλιο και Σεπτέμβριο μία καλόγουστη, διασκεδαστική, παρεΐστικη και εφ' όλης της ύλης παράσταση διάρκειας τριών ωρών και βάλε, σαν μία βαριετέ αισθητικής αναβίωση παλιών, λαϊκών θεαμάτων, με εμπνευστή και δημιουργό τον Φοίβο Δεληβοριά, και μόνιμους συνεργάτες για φέτος, τον ταλαντούχο κωμικό Θανάση Αλευρά, τη νεαρή τραγουδίστρια με τη νοσταλγική χροιά Νεφέλη Φασούλη, τον βουβό μάγο –και μεγάλη μορφή– Alex de Paris και την ιέρεια του μπουρλέσκ La Dandizette.

Σε κάθε λαϊκή πολυκατοικία, ακόμη και σήμερα, θα δεις κορίτσια να χορεύουν μπροστά στον καθρέφτη ξεπατικώνοντας χορογραφίες της Beyonce, stand up comedians και τύπους που κάνουν μαγικά. Από την δεκαετία του 1930 που ο Αττίκ ήρθε από την Παρίσι και σκέφτηκε την Μάντρα, μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει πραγματικά η ραχοκοκαλιά της πόλης.

Μαζί με τον σταθερό θίασο, ανεβαίνουν κάθε φορά στη ρετρό διακοσμημένη σκηνή ξεχωριστοί καλεσμένοι, όπως «κάφροι» stand up comedians, ανερχόμενοι τραγουδοποιοί και, κυρίως, σημαντικές προσωπικότητες του ελληνικού πενταγράμμου, προσδίδοντας έτσι μία διάσταση μοναδικής ιστορικής συνάντησης στις γιορτές της ταράτσας.

Νωρίτερα, ενώ ο χώρος γέμιζε από κόσμο με αργούς ρυθμούς και ο ήλιος έδυε κινηματογραφικά πίσω από σύννεφα, ανεβήκαμε στον εξώστη και γνωρίσαμε τους πρωταγωνιστές της ταράτσας, οι οποίοι ήταν ιδιαίτερα ορεξάτοι για φωτογραφίες και συζήτηση. Αμέσως μετά, μαζευτήκαμε στα καμαρίνια για να εισχωρήσουμε βαθύτερα στο εγχείρημα και ο Φοίβος ανέλαβε αρχικά να μας εξηγήσει πως έφτασε στη σύλληψη της ιδέας.

«Αυτό που μου φάνηκε πολύ περίεργο είναι πως από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 σταμάτησαν να υπάρχουν καλοκαιρινά θέατρα ή καλοκαιρινά λαϊβάδικα στο κέντρο της Αθήνας. Μέχρι το 1995 έπαιρνα τους οδηγούς της πόλης και ήξερα ότι υπήρχαν επιθεωρήσεις, αναψυκτήρια, έστω και παρακμιακά, εξωτερικοί χώροι, όπως αυλές όπου στήνονταν γιορτές κάτω από τον ουρανό. Τα τελευταία χρονιά αυτό συμβαίνει μόνο σε πολύ μεγάλη κλίμακα, όπως στην Τεχνόπολη ή στον Κήπο του Μεγάρου.

»Αυτό, σε συνδυασμό με το γεγονός πως εκείνη την περίοδο, διάβαζα βιβλία σχετικά με την ιστορία της Μάντρας του Αττίκ και τη Φωκίωνος Νέγρη που ήταν τόπος συνάντησης των κωμικών και των συγγραφέων των επιθεωρήσεων, των τύπων από τα μπουζουκτσίδικα της Πατησίων και της Αχαρνών, των χορευτριών μπαλέτου από το εξωτερικό, με έκαναν να αναρωτηθώ τι είναι αυτό που μας έχει εξορίσει σήμερα να κάνουμε μία συναυλία το καλοκαίρι στην Αθήνα και το υπόλοιπο να είναι απλώς μία περιοδεία.

»Το παράξενο για μένα δεν είναι ότι κάποτε υπήρχαν όλα τα παραπάνω, αλλά το γεγονός ότι σταμάτησαν, καθώς είναι σύμφυτα με την ιστορία της πόλης. Η Αθήνα κουβαλάει κάτι το κωμικό, το αυτοσαρκαστικό: το γεγονός ότι είναι κάτω από την Ακρόπολη και κουβαλάει όλη αυτή την ιστορία πάντα με έκανε να αισθάνομαι πως κορόιδευε τον εαυτό της με το πνεύμα ενός αληθινού αριστοκράτη.

Σε κάθε λαϊκή πολυκατοικία, ακόμη και σήμερα, θα δεις κορίτσια να χορεύουν μπροστά στον καθρέφτη ξεπατικώνοντας χορογραφίες της Beyoncé, stand up comedians και τύπους που κάνουν μαγικά. Από τη δεκαετία του 1930, που ο Αττίκ ήρθε από το Παρίσι και σκέφτηκε τη Μάντρα, μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει πραγματικά η ραχοκοκαλιά της πόλης. Έτσι σκέφτηκα πως θέλω να δημιουργήσω έναν χώρο για να παρουσιάσω ένα τέτοιο σύγχρονο θέαμα που θα συνδυάζει όλα τα παραπάνω».

Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι που έχουν χαρίσει στην ταράτσα την αδιαμφισβήτητη επιτυχία που γνωρίζει, μετατρέποντάς την σε ένα από τα πιο ιδιαίτερα ραντεβού της καλοκαιρινής, αθηναϊκής νύχτας; Ανεβήκαμε εκ νέου στον τελευταίο όροφο για να τους διαπιστώσουμε και αντικρίσαμε μία εντελώς διαφορετική εικόνα: οι σερβιτόροι έπαιρναν παραγγελίες από τα γεμάτα τραπέζια, ο εξώστης ήταν κατάμεστος, η ανυπομονησία στον αέρα κοβόταν με το μαχαίρι, τα φώτα είχαν χαμηλώσει και όλα ήταν έτοιμα για να ξεκινήσει το σόου.

Γύρω στις 9, ξεπρόβαλε αθόρυβα στην σκηνή ο Alex De Paris για να προθερμάνει το πολυπληθές κοινό με τα μιμητικά του τρικ, όταν ο φανταχτερά κουστουμαρισμένος Φοίβος Δεληβοριάς, μαζί με τον υπόλοιπη ομάδα, διέσχισαν τα τραπέζια και μας εισήγαγαν στο πρόγραμμα της βραδιάς, τραγουδώντας: «Πώς φαντάζεστε ένα αναψυκτήριο; Πώς φαντάζεστε ένα βαριετέ; Η Ακρόπολη είναι πάντα ένα μυστήριο, και ο Λυκαβηττός δεν πάλιωσε ποτέ».

Μέχρι και τα μέσα της παράστασης, δηλαδή μετά το ανακουφιστικά μη πολιτικά ορθό νούμερο του stand up κωμικού Διονύση Ατζαράκη, τη σαγηνευτική φωνή του ταλαντούχου Δημήτρη Κόψη, την τρυφερή ερμηνεία του «Καθρέφτη» από τον Φοίβο και τις ξεκαρδιστικές ελληνόφωνες διασκευές σε γνωστές ξένες επιτυχίες, αναδύθηκε η λέξη-κλειδί που συνοψίζει και απογειώνει την εμπειρία: η ισορροπία.

Γιατί πρόκειται για ένα ακομπλεξάριστο, αυθεντικό θέαμα στο οποίο επιτυγχάνεται μία ιδανική ισορροπία ανάμεσα στη διασκέδαση και την ψυχαγωγία, το πνευματώδες χιούμορ και το λούμπεν στοιχείο, το σοφιστικέ στυλ και το φολκλόρ, το λαϊκό αίσθημα και την αστική διανόηση, την ευθυμία και τη μελαγχολία, χωρίς να χάνει ποτέ την ποιότητά του.

«Δεν σκεφτόμουν ότι μπορώ να κάνω μετενσάρκωση των παλιών ελληνικών θεαμάτων, καθώς έχω την πολυτέλεια να μην έχω ζήσει σε εκείνες τις εποχές. Σε κάποιον άνθρωπο που πρόλαβε τα αναψυκτήρια, που μάλλον αυτοί που ζουν τα πρόλαβαν και στην παρακμή τους, μπορεί να μην του άρεσε αυτό που κάνουμε σήμερα. Αν δηλαδή το είχα ζήσει τότε, μπορεί να μην ήθελα με τίποτα να επιστρέψω εκεί. Το γεγονός ότι δεν το ξέρω, με κάνει να μην επιστρέφω στο παρελθόν, αλλά να μιλάω για το παρόν και το μέλλον, μέσα από αυτό το διαχρονικό όχημα. Είναι ένα ξύπνημα ναρκωμένων νεύρων» σχολιάζει ο Φοίβος Δεληβοριάς, όταν τον ρωτάω για την αναφορικότητα της παράστασης στο σήμερα.

Και είναι αλήθεια: ενώ η αισθητική είναι ξεκάθαρα vintage, το σόου δεν πουλάει κενή νοσταλγία, αλλά με τις προσεγμένες αναφορές του ενεργοποιεί τη συλλογική, εθνική μνήμη και επαναπροσδιορίζει τη σχέση μας με την ιδέα της λαϊκής τέχνης.

Σε μία τέτοια χαρακτηριστική στιγμή, ο Φοίβος Δεληβοριάς υποδύεται τον Λευτέρη Παπαδόπουλο και ο Θανάσης Αλευράς τον Μίμη Πλέσσα, για ένα από τα πιο αστεία και αυτοσαρκαστικά σκετσάκια του προγράμματος. Στη στιχομυθία που ακολουθεί, στο πνεύμα «παλιά γράφονταν τα ωραία τραγούδια, τώρα όλοι είναι άχρηστοι», ο πρώτος με μία ακουστική κιθάρα στο χέρι ζητάει από τον δεύτερο να του ονομάσει μερικούς πιο σύγχρονούς του μουσικούς, για να του αποδείξει μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, με μία μελωδία και μερικούς στίχους, πως όλοι είναι προβλέψιμοι και ακολουθούν το ίδιο μοτίβο στις συνθέσεις τους.

Αφού πρώτα σατιρίζει με χαρακτηριστική ομοιότητα τον Κωστή Μαραβέγια, τους Πυξ Λαξ και τον Πάνο Μουζουράκη, ανάμεσα σε άλλους, καταλήγει στον ίδιο του τον εαυτό, ολοκληρώνοντας με τη φράση «Φοίβος Δεληβοριάς και τα αρχίδια μου κουνιούνται», διαδεχόμενη από το επιδημικό γέλιο του κοινού. Είναι ένα λαϊκό νούμερο που θυμίζει καλή, χαμένη, ελληνική επιθεώρηση και με κάποιον τρόπο, καταφέρνει να αντιστρέψει την αρνητική σημασία με την οποία έχουν φορτιστεί οι συγκεκριμένες λέξεις στις μέρες μας.

«Όλο το λεξιλόγιό μας είναι παρεξηγημένο σήμερα», αναφέρει ο Θανάσης Αλευράς και παίρνει τη σκυτάλη ο Φοίβος Δεληβοριάς. «Όταν μεγάλωνα, το λαϊκό ήταν πολύ μεγάλο γαλόνι. Ας πούμε, λέγαμε ότι η Ευδοκία του Δαμιανού είναι καλός, λαϊκός κινηματογράφος ή ο Τσιόλης έκανε λαϊκή ελληνική ταινία ή ο Σαββόπουλος με το «Τραπεζάκι έξω» ανέβηκε στο επίπεδο του λαϊκού. Λέγαμε, ανέβηκε στο επίπεδο του λαϊκού, όχι κατέβηκε. Αυτό το πράγμα, πάντα με έναν πολύ ακραίο τρόπο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, όπως συμβαίνει σε κάθε εποχή. Οι παραστάσεις της Λένας Κιτσοπούλου είναι λαϊκές κατά μία έννοια: στηρίζονται πάνω σε λαϊκούς μύθους. Όπως και οι ταινίες του Γιάννη Οικονομίδη. Το λαϊκό έχει να κάνει με τη γλώσσα που μιλάνε ορισμένοι άνθρωποι σε έναν συγκεκριμένο τόπο, με τον τρόπο που κινούν τα σώματα τους και άλλες λεπτομέρειες. Νομίζω πως η τουριστική αντίληψη της λαϊκότητας είναι που πήγε πίσω αυτή την ιστορία, γιατί αρχίσαμε να κατασκευάζουμε τον λαϊκό μας εαυτό. Και πάλι, δεν πιστεύω πως μπορεί να γίνει κάτι υψηλότερο στον τόπο που ζούμε, όπως και σε κάθε τόπο, από το να αναχθεί σε λαϊκό».

Ακόμη ένα ενδεικτικό νούμερο για τη φιλοσοφία της παράστασης είναι αυτό στο οποίο ο Θανάσης Αλευράς μονολογεί φωναχτά στη σκηνή, υποδυόμενος έναν νεαρό, επαρχιώτη από την ακριτική Ήπειρο, ο οποίος προσπαθεί να πολεμήσει τις εσωτερικές του αντιφάσεις και να ομολογήσει την ομοφυλοφιλική του αγάπη, ξεμπροστιάζοντας με σατιρικό τρόπο τις παθογένειες των κλειστών κοινωνιών της ελληνικής επαρχίας.

Αναφερόμενη σε αυτό, η Νεφέλη Φασούλη μού εξηγεί πως «σε σημεία όπως αυτό, η παράσταση περνάει από τη διασκέδαση σε κάτι πιο βαθύ, που κρύβει πολλά μέσα του για την κοινωνίας μας», ενώ ο πρωταγωνιστής του σκετς, παίρνει την ευκαιρία για να μου αναλύσει πως «χωρίς καμία ιδεοληψία περνάμε από το ένα αίσθημα στο άλλο αβίαστα, όπως είμαστε και στην ζωή μας: την ώρα που γελάμε μπορεί να παγώσει το αίμα μας και από τα τραπέζια να πέσουμε στα πατώματα. Αυτό είναι που κάνει μαγική την ταράτσα, και ένα τόσο γεμάτο θέαμα».

Οδεύοντας προς το φινάλε, έπειτα από το παριζιάνικο σόου της La Dandizette, την jazz διασκευή της Angelika Dusk στο «Creep» και τη συγκινητική ερμηνεία του «Εκείνη» από τον Φοίβο Δεληβοριά, έφτασε η ώρα για τους εκλεκτούς καλεσμένους, δηλαδή τη Μελίνα Τανάγρη και έπειτα τον Βαγγέλη Γερμανό, για να κλείσει η βραδιά με το πλέον ιδανικό τρόπο, μέσα σε ένα κλίμα ζεστασιάς και αγάπης.

Συναισθήματα που ένιωσα και κατά της διάρκεια της συνομιλίας μου με τους πρωταγωνιστές, όταν δηλαδή ο Φοίβος Δεληβοριάς εξήρε τους συναδέλφους του για το ταλέντο τους και αυτοί παραδέχθηκαν πως χωρίς την σφραγίδα του «μαέστρου», όπως τον αποκάλεσαν, δεν θα είχε πραγματοποιηθεί τίποτα.

Ο ίδιος, ταπεινά, συμπέρανε πως «καθετί που κάνουμε πρέπει να βγαίνει μέσα από ένα ουσιαστικό μας όνειρο. Άμα αύριο έπρεπε να φτιάξω μία συμφωνική ορχήστρα θα αποτύγχανα, όχι γιατί δεν θα μπορούσα να το κάνω πρακτικά, αλλά γιατί δεν θα είχε κανένα συναισθηματικό βάθος για μένα. Αν, όμως, μου έλεγες όταν ήμουν μικρός ότι γίνεται κάτι σαν αυτό που κάνουμε εμείς στην ταράτσα, θα πήγαινα τρέχοντας».

Τελικά, η Ταράτσα του Φοίβου είναι λίγο απ' όλα: μία καλαίσθητη αναβίωση του παλιού, όμορφου, ελληνικού θεάματος, ένα σύγχρονο αναψυκτήριο με γούστο, ένας τόπος γιορτινός, όπου παντρεύονται οι τέχνες, συναντιούνται εμβληματικές προσωπικότητες του εγχώριου τραγουδιού και γεννιούνται στιγμές για μελλοντικές αφηγήσεις. Κυρίως, όμως, είναι μία αγαπημένη παρέα που μας προσκαλεί να γράψουμε μαζί ιστορία στις σελίδες της αθάνατης, βραδινής γιορτής της Αθήνας.