Τι είναι αυτό που κάνει τις Μικρές Ελευθερίεςνα χαρακτηρίζονται ως σύγχρονη ελληνική τραγωδία;
Η παραβίαση του ηθικού νόμου που, από την αρχαιότητα ως σήμερα, οδηγούσε πάντα στην καταστροφή, στην τραγωδία.
Εν αγνοία των τραγικών ηρώων, βέβαια...
Όπως και στις προηγούμενες ταινίες μου, έτσι και σ' αυτήν δεν υπάρχει ηθική διάκριση μεταξύ θύματος και θύτη. Μπορεί ως θύτης να εμφανίζεται ένας πατέρας, ο οποίος εκπορνεύει την κόρη του, έχοντας μια ιδιαίτερη σεξουαλικότητα μαζί της, αλλά και ο ίδιος κάποια στιγμή στη ζωή του υπήρξε μεγάλο θύμα, κι αυτό ακριβώς είναι που τον έκανε θύτη. Παράλληλα, τίθεται το ερώτημα γιατί δεν αντιδρά η κόρη. Υπάρχει μια γνωστή, πολύ σημαντική ρήση του Φρόιντ: η νεύρωση είναι ηδονή! Βλέπουμε συχνά ανθρώπους που καταστρέφουν τη ζωή τους ζώντας σε βίαιο περιβάλλον και δεν φεύγουν. Στο δε τέλος της ταινίας έχουμε τα πρώτα δείγματα ότι και η κόρη με τη σειρά της από θύμα εξελίσσεται σε θύτη...
Βλέπετε παραλληλισμούς σε επίπεδο συμπεριφοράς κοινωνιών;
Έκανα τεράστια προσπάθεια ώστε να μην υπάρχουν ηθικές διακρίσεις, γιατί αυτό αφορά την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία στην οποία πάμε να ζήσουμε. Που δεν είναι τίποτα άλλο από ένα νέο σύστημα ολοκληρωτισμού. Σύντομα, πολύ δύσκολα θα διακρίνουμε στη ζωή μας τα όρια, ακόμα και στην καθημερινότητα, μεταξύ θύματος και θύτη.
Έχετε δείγματα γι' αυτήν τη τόσο απαισιόδοξη προσέγγισή σας;
Νομίζω ότι ζούμε ιστορικές στιγμές. Φεύγουμε από την εποχή της νεύρωσης που γέννησε μια ολόκληρη επιστήμη, κατά κύριο λόγο την ψυχανάλυση, και πάμε στην εποχή της ψύχωσης. Αυτό που βλέπω, ολοένα και συχνότερα γύρω μου, είναι ότι οι νευρώσεις των ανθρώπων δεν έχουν πια να κάνουν με αυτές που είχαμε συνηθίσει, αλλά αρχίζουμε να διαπιστώνουμε φαινόμενα ψυχωτικά. Κι αυτό με φοβίζει πάρα πολύ! Τέτοια φαινόμενα τα έχουμε δει ιστορικά σε περιόδους πολύ έντονες, όπως αυτές του ναζισμού ή του σταλινισμού. Αν ο Ναζισμός χρειάστηκε τριάντα χρόνια για να αναπαραχθεί, φοβάμαι ότι σε ανάλογο διάστημα θα έχουμε παρόμοιες καταστάσεις. Ο νεοφασισμός ήδη καλπάζει!
Στις Μικρές Ελευθερίες το πεδίο είναι η ελληνική επαρχία με την ακραία υποκριτική ηθική της. Ανιχνεύετε έναν έρποντα φασισμό;
Όχι μόνο στην επαρχία. Θα έπρεπε να μιλήσουμε για όλη την Ελλάδα και από πού ξεκινάει αυτή η διάθεση των Ελλήνων. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι ζούμε σε ένα καθεστώς ανατολίτικου και διεφθαρμένου, θρησκευτικού δογματισμού. Ότι είμαστε ένας λαός βαθιά ρατσιστικός. Ξέρετε, υπάρχει ένα σημείο στην αμορφωσιά, και εννοώ την κοινωνική αμορφωσιά, που δεν καταλαβαίνεις αν ο άλλος είναι γραφικός ή τρελός. Ως λαός, ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε την έννοια της δουλείας. Κι ένας λαός δουλικός, που κοιτάζει χαμηλά, που αδυνατεί να κοιτάξει ψηλά, δεν μπορεί να προχωρήσει. Ένας τέτοιος λαός σημαίνει ότι δέχεται ταπεινώσεις που θα ήταν αδιανόητες για έναν οποιονδήποτε άλλο λαό!
Δεν βλέπετε καμιά φωτεινή πλευρά;
Ελπίζω να μην επιβεβαιωθώ, αλλά η σύγχρονη ψυχιατρική λέει ότι οι όσοι βλέπουν τα πράγματα σκοτεινά είναι ένα υγιές κομμάτι, σε αντίθεση με όσους θεωρούν ότι όλα πάνε καλά, οι οποίοι είναι, εν δυνάμει, το άρρωστο κομμάτι της κοινωνίας. Αδυνατούν να δουν την πραγματικότητα και πολύ σύντομα θα νοσήσουν. Και εκεί τα πράγματα θα είναι άγρια.
Υπάρχει κάθαρση στην τραγωδία της ταινίας σας;
Με την έννοια της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, όχι. Παρ' όλα αυτά, υπάρχει ένα είδος λύτρωσης. Όταν ένα έργο καταφέρνει και γίνεται πανανθρώπινο, μιλάει ασυνείδητα όχι μόνο στο συναίσθημα, που είναι κάτι εύκολο, αλλά στα ίδια τα αρχετυπικά ένστικτα του ανθρώπου. Κι αυτό είναι που λυτρώνει!
σχόλια