Μέσα από τις διαρκείς ψυχολογικές μεταπτώσεις, τις εκρήξεις, την περισυλλογή και τα σκαμπανεβάσματα των ηρώων, η γνωστή ταινία του Κασσαβέτη κατέδειξε ευφυώς την αλλοτριωμένη κοινωνία που η σύγχρονη ζωή και οι αποξενωμένες ανθρώπινες σχέσεις παγίωσαν στις δεκαετίες που ακολούθησαν μέχρι σήμερα.
Επιδιώκοντας ν’ αποδώσει την εύθραυστη ατμόσφαιρα του Faces, ο Κολόμπο συγκέντρωσε έργα που παραπέμπουν ακριβώς στις σχέσεις ατόμου και κοινωνίας, όπου το πρόσωπο και η ερμηνεία του ως προκαθορισμένου «προσωπείου» συνεπάγεται ανάλογες συμπεριφορές. Έργα τα οποία αποπειρώνται να εξηγήσουν τις προσλαμβάνουσες που έχει το άτομο από το πρόσωπό του, το μέγεθος της αυτογνωσίας, καθώς και πώς το εκλαμβάνει σε σχέση με τον περίγυρό του. Έργα σημαντικών καλλιτεχνών, συχνά αυτοαναφορικών αλλά και σε διαρκή πειραματισμό. Μια μεγάλη γκάμα εικαστικών που τους έχει απασχολήσει το πρόσωπο ως κοινωνικός ρόλος, αλλά και αντιπροσωπευτικά θεατρικά, όπως, στην περίπτωση του Σάμιουελ Μπέκετ, ο μονόλογος Not I (από παράσταση που βιντεοσκοπήθηκε το 1975), εκτελεσμένος από την μπεκετική πρωταγωνίστρια Μπίλι Γουάιτλο: μια παράσταση-περφόρμανς, όπου παρακολουθούμε μόνο το στόμα να «γεννάει» λέξεις, αποδίδοντας επακριβώς το πνεύμα της έκθεσης. Επίσης, οι αριστοφανικές Όρνιθες στη θρυλική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης (1959), σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν, με την έντονη χρήση μάσκας. Παράλληλα, τα βίντεο Self του 1969 του Λουκά Σαμαρά, όπου ακούγεται η νοσταλγική φωνή της Σοφίας Βέμπο που τραγουδάει το «Κλαις», και το πενηντατριάλεπτο Sibling Τopics (section a) του Ράιαν Τρεκάρτεν, όπου κυρίαρχο ρόλο έχει ο λόγος μέσα από μια πολυεπίπεδη αφήγηση, άμεση αναφορά στις ποικίλες εκφάνσεις των χαρακτήρων στα κινηματογραφικά Πρόσωπα.
Ξεκινώντας από τον εμβληματικό «Κλόουν» της Σίντι Σέρμαν, όπου ξεδιπλώνεται όλο το δράμα κάτω από τη μάσκα του ηθοποιού, μεταπηδά στη σουρεαλίστρια Γαλλίδα φωτογράφο Κλοντ Καέν και τα έργα της «Entre Νous» (variante) του 1926 και «Antroportrait en Μeditation» (1927), όπου εξερευνά θέματα φύλου, μεταμφίεσης και γυναικείας ταυτότητας μέσα στα κοινωνικά όρια και στις σεξουαλικές συμβάσεις, για να φτάσει στα τρία άτιτλα έργα της Ροζμαρί Τρόκελ (refotrografiert), όπου φωτογραφημένα ή ζωγραφισμένα πρόσωπα ξαναφωτογραφήθηκαν, όπως το νεκρό πρόσωπο του Μουαμάρ Καντάφι, ενός εκστασιασμένου εφήβου και το αναποδογυρισμένο πορτρέτο της γκαλερίστα της.
Οι «Μάσκες» του Λορέντσο Τενκίνι (1852-1906) δεν είναι άλλες από τέσσερις μάσκες του τέλους του 19ου αιώνα, όταν δίδασκε στο Πανεπιστήμιο της Πάρμα κι έκανε έρευνες πάνω στη Φρενολογία. Σήμερα συμπεριλαμβάνονται στη συλλογή του Μουσείου Εγκληματολογικής Ανθρωπολογίας Τσέζαρε Λαμπρόσο στο Τορίνο, στη μνήμη του ανθρώπου που ανέπτυξε μια ολόκληρη θεωρία για το μέγεθος και το σχήμα του ανθρώπινου κεφαλιού και κυρίως του προσώπου, και για το πώς αυτά αντικατοπτρίζουν ψυχολογικά χαρακτηριστικά κι εγκληματικές συμπεριφορές.
Οι «Άθλιοι» (Wichte) του Τόμας Σούτε είναι δώδεκα γλυπτά κεφάλια από ορείχαλκο, ενώ το άτιτλο έργο του Πιερπάολο Καμπανίνι (2008) αναπαριστά μια μάσκα που απαρτίζεται από ετερόκλητα αντικείμενα.
Ο Πάολο Κολόμπο εξηγεί: «Στην ώριμη ρομαντική παράδοση, η μάσκα του κλόουν ήταν το προσωπείο της αισθηματικής τραγωδίας - παράδειγμα οι “Παλιάτσοι” του Ρουγκέρο Λεονκαβάλο. Σήμερα υποδύεται την τραυματισμένη εικόνα του κακού κάτω από τον μανδύα της αθωότητας». Στο έργο του Ούγκο Ροντινόνε ένας κλόουν ξαπλώνει σ’ ένα δωμάτιο καλυμμένο με χρυσόσκονη.
Η φωτογραφία εκπροσωπείται καταρχάς από τον Αμερικανό Μόρτον Μπάρλετ με τις παρερμηνευμένες φωτογραφίες του 1950, όταν φωτογράφισε κούκλες-ομοιώματα έφηβων κοριτσιών που κατασκεύασε ο ίδιος, προκαλώντας αντιδράσεις για σεξιστική αντιμετώπιση της γυναίκας. Τον ίδιο πάνω-κάτω καιρό ο Τσέχος Μίροσλαβ Τίχι φωτογράφιζε κρυφά, σχεδόν ηδονοβλεπτικά, σ’ ένα μικρό χωριό από το 1948 και για πενήντα συνεχή χρόνια γυναικεία πρόσωπα, καταγράφοντας τις εκφράσεις τους.
Η ελληνική παρουσία στην έκθεση αποτελείται από τρία πορτρέτα του Ηλία Παπαηλιάκη σε ακαδημαϊκή τεχνοτροπία αλά Φραντσέσκο ντελ Κάιρο και Νικόλαου Γύζη, καθώς και από τέσσερα κεραμικά γλυπτά του Διονύση Καβαλλιεράτου, όπου ο καλλιτέχνης αποτυπώνει τις εκφραστικές μεταμορφώσεις των μοντέλων του, συμπεριλαμβανομένου του εαυτού του στο έργο «Το Οχυρό».
Υπάρχουν, τέλος, ζωγραφικά έργα των Λίζα Γιασκάβατζ και Μαργκερίτα Μαντσέλι.
σχόλια