Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter

Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα

0

 

Αν υπάρχει ένα έργο ιαπωνικής τέχνης με το οποίο είναι εξοικειωμένο το δυτικό κοινό, ακόμα κι αν δεν γνωρίζει τον δημιουργό ή τον τίτλο του, αυτό είναι το «Το Κύμα στα ανοιχτά της Καναγκάουα» του Κατσουσίκα Χοκουσάι. Η γλύπτρια Καμίλ Κλοντέλ, ο συνθέτης Ντεμπυσσύ, η εταιρεία ρούχων Quiksilver καθώς και το λειτουργικό των iPhone είναι μερικοί μόνο που έχουν εμπνευστεί ή μεταπλάσει το χαρακτικό αυτό σε γλυπτά, συνθέσεις, εμπορικά σήματα, ακόμα και emoji. Ο Χοκουσάι φιλοτεχνούσε κυριολεκτικά μέχρι τον θάνατο του σε ηλικία 89 ετών. Είναι χαρακτηριστικό πως ο τελειομανής Ιάπωνας όταν βρισκόταν στο νεκροκρέβατο του είχε πει »Είθε οι Ουρανοί να μου χαρίσουν άλλα δέκα χρόνια... ή έστω πέντε, ώστε να γίνω σωστός ζωγράφος».

Μνημειώδης ήταν η περφόρμανς του όταν κλήθηκε στην αυλή ενός Σογκούν για να επιδείξει την δεξιοτεχνία του. Πήρε ένα τεράστιο φύλλο χαρτιού, στο οποίο ζωγράφισε μια μεγάλη μπλε καμπύλη, βούτηξε τα πόδια μιας κότας σε κόκκινη βαφή και άρχισε να την κυνηγάει τρέχοντας πάνω στην γραμμή, δημιουργώντας έτσι μια ανεπανάληπτη παραλλαγή του παραδοσιακού ιαπωνικού μοτίβου των φύλλων του σφενδάμου που επιπλέουν στον ποταμό Τατσούτα.

Ο Χοκουσάι γεννήθηκε το 1760 στο Έντο –νυν Τόκιο– της Ιαπωνίας και υιοθετήθηκε σε μικρή ηλικία από τον καθρεπτοποιό θείο του, ο οποίος τον προόριζε για διάδοχό του στη δουλειά. Όμως το μεγάλο του ταλέντο στη ζωγραφική διαφαίνεται ήδη από τα 6 και ο ρους της ζωής του αλλάζει. Στα 12 τον στέλνουν να δουλέψει σε βιβλιοπωλείο και στα 14 μαθητεύει σε ένα εργαστήρι ξυλογραφίας ώσπου γίνεται δεκτός σε μια σπουδαία σχολή ζωγραφικής. Δάσκαλος του είναι ο Κατσουκάουα Σουνσό, ένας από τους κορυφαίους στην τεχνοτροπία των ιαπωνικών χαρακτικών ουκίγιο-ε, ή αλλιώς των «Εικόνων του Φθαρτού Κόσμου» και για τον Χοκουσάι ξεκινάει μια μακρά, παραγωγική και ανατρεπτική καλλιτεχνική σταδιοδρομία που διαρκεί 70 περίπου χρόνια.

Αλλάζει εργαστήρια και σχολές, συνεργάζεται με διαφορετικούς δασκάλους και εξερευνά πλείστες μορφές τέχνης. Μελετά ακόμα και τις ευρωπαϊκές σχολές στις οποίες εκτίθεται όταν κατορθώνει να αποκτήσει χαλκογραφίες Γάλλων και Ολλανδών καλλιτεχνών.

Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Το μεγάλο κύμα έξω από την Καναγκάουα (The Great Wave) από τη σειρά 36 απόψεις του Όρους Φούτζι, 1831. © The Trustees of the British Museum

Στη σχολή του αλλάζει για πρώτη φορά το όνομα του σε Σουνρό, μια πρακτική συνήθη ανάμεσα στους Ιάπωνες καλλιτέχνες της εποχής. Ωστόσο, καθόλη την διάρκεια του βίου του, ο Χοκουσάι έμελλε να αλλάξει το όνομα του περί τις 30 φορές, σηματοδοτώντας κάθε φορά και μια αλλαγή στην τεχνοτροπία ή τη θεματολογία των έργων του. Η ταφόπλακα του φέρει και το τελικό του προσωνύμιο Gakyō Rōjin Manji ή «Γέρος Παθιασμένος με τη Ζωγραφική».

Πληθωρικός και ιδιοσυγκρασιακός, ο Χοκουσάι έβρισκε την τακτοποίηση και την καθαριότητα απεχθείς δραστηριότητες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα κάθε φορά που το σπίτι και εργαστήρι του γινόταν αβίωτο από την βρωμιά, να μετακομίζει. Συνολικά μετακόμισε 93 φορές.

Τα ταλέντα του όμως δεν περιορίζονταν στον χρωστήρα. Ο Χοκουσάι υπήρξε ευφυής μάνατζερ του εαυτού του και περφόρμερ πολύ πριν αυτοπροσδιοριστούν έτσι οι εικαστικοί. Συνήθιζε να δημιουργεί τεράστιες συνθέσεις δημοσίως με τη βοήθεια των μαθητών του για να τραβήξει τον θαυμασμό και την προσοχή του κοινού, ενώ μνημειώδης ήταν η περφόρμανς του όταν κλήθηκε στην αυλή ενός Σογκούν για να επιδείξει την δεξιοτεχνία του. Πήρε ένα τεράστιο φύλλο χαρτιού, στο οποίο ζωγράφισε μια μεγάλη μπλε καμπύλη, βούτηξε τα πόδια μιας κότας σε κόκκινη βαφή και άρχισε να την κυνηγάει τρέχοντας πάνω στην γραμμή, δημιουργώντας έτσι μια ανεπανάληπτη παραλλαγή του παραδοσιακού ιαπωνικού μοτίβου των φύλλων του σφενδάμου που επιπλέουν στον ποταμό Τατσούτα.

Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Το αρχοντικό Umezawa στην επαρχία Sagami (Umezawa Manor in Sagami Province ) από τη σειρά 36 απόψεις του Όρους Φούτζι,1831.

Πέρα όμως από μια ιδιόρρυθμη φιγούρα που συνοδεύεται από πληθώρα ιστοριών ανεκδοτολογικής φύσεως, ο Χοκουσάι ήταν ένας καλλιτέχνης με αστείρευτο ταλέντο, ο οποίος κατά την σχεδόν εβδομηντάχρονη καριέρα του παρήγαγε ποικιλόμορφα έργα ανυπέρβλητης ομορφιάς και ευαισθησίας. Συνολικά υπολογίζεται ότι ο λίαν εργατικός –σηκωνόταν αξημέρωτα και σχεδίαζε μέχρι αργά τη νύχτα– ζωγράφος ολοκλήρωσε περίπου 30.000 πίνακες, ξυλογραφίες, σχέδια και εικονογραφημένα βιβλία ποίησης και μυθοπλασίας.


Υπήρξε επίσης ένας από τους κορυφαίους σχεδιαστές διοραμάτων και επιτραπέζιων παιχνιδιών. Ένα από αυτά απεικόνιζε τη διαδρομή ενός προσκυνητή από το Έντο προς θρησκευτικής σημασίας τοπόσημα και αποτελούνταν από πολλά μικρά σχέδια τοπίων. Οι περισσότεροι ιστορικοί της τέχνης θεωρούν πως στο παιχνίδι αυτό πρέπει να αναζητήσουμε την αρχική ιδέα του σπουδαιότερου και πιο γνωστού έργου του Χοκουσάι, τη σειρά των ουκίγιο-ε «36 Όψεις του Όρους Φούτζι».

Οι «36 Όψεις του Όρους Φούτζι», όπου εντάσσεται και το περίφημο «Κύμα» του, φιλοτεχνήθηκαν από τον Χοκουσάι γύρω στα 1830 όταν εκείνος ήταν ήδη στα 70. Μια σειρά αναποδιών τον είχε αφήσει σε μεγάλη οικονομική δυσχέρεια και η απάντησή του στις δυσκολίες ήταν να βυθιστεί με ακόμα μεγαλύτερο πάθος στην τέχνη του, καθοδηγούμενος και από το θρησκευτικό του συναίσθημα. Όπως γράφει και ο Henry Smith, καθηγητής ιαπωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia, «από πολύ νωρίς το Όρος Φούτζι θεωρούνταν πηγή του μυστικού της Αθανασίας, μία παράδοση που αποτελούσε τον πυρήνα της εμμονής του Χοκουσάι με το βουνό».

Εμπνεόμενος από τη φύση και την ανθρώπινη μορφή, ο Χοκουσάι δημιούργησε εικόνες λεπταίσθητες, ρευστές και ονειρικές παρότι προκύπτουν από πραγματικά τοπία και καθημερινές ασχολίες, κι αυτό είναι η απόδειξη της σπουδαιότητας της τέχνης του.

Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Η γιορτή των αγοριών, 1824-1826. Αποδίδεται στον Hokusai. Courtesy of the Nationaal Museum van Wereldculturen, Leiden.
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
O καταρράκτης όπου ο Yoshitsune έπλυνε το άλογό του στο Yoshino, επαρχία Yamato, 1833. © The Trustees of the British Museum
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Γέφυρα μεταξύ των επαρχιών Hizen και Etchū, 1834.
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Χιονισμένο πρωινό, από τη σειρά 36 απόψεις του Όρους Φούτζι, 1832. On display 7 July – 13 August.
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Αυτοπορτρέτο σε ηλικία 83 ετών, 1842.
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Παπαρούνες από μεγάλα λουλούδια 1831-1832. © The Trustees of the British Museum
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Δράκος σε σύννεφα βροχής, 1849. Musée national des arts asiatiques Guimet, Paris, δωρεά του Nobert Lagane.
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Δράκος πάνω από το όρος Fuji, 1849. Hokusaikan, Obuse
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Κύματα, 1845. Αποδίδεται στον Hokusai, ενώ ο Takai Kōzan ολοκλήρωσε το πλαίσιο. © Kanmachi Neighbourhood Council, Obuse, Nagano Prefectural Treasure
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Κύματα, 1845. Αποδίδεται στον Hokusai, ενώ ο Takai Kōzan ολοκλήρωσε το πλαίσιο. © Kanmachi Neighbourhood Council, Obuse, Nagano Prefectural Treasure
Ο Hokusai πίσω από το Μεγάλο Κύμα Facebook Twitter
Ο Shōki ζωγραφισμένος με κόκκινο, 1846. Metropolitan Museum of Art, gift of Mrs Charles Stewart Smith
Εικαστικά
0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT