Ένα σύγχρονο εργαστήριο για τον οπτικό πολιτισμό άνοιξε τις πόρτες του στα τέλη του Οκτώβρη και ξαναζωντανεύει την πλατεία Θεάτρου. Το ViZ, όπως ονομάζεται, στεγάζεται σε ένα από τα πιο ιστορικά μαγαζιά της πόλης, το Bar Guru Bar. To Guru μπορεί σταμάτησε να λειτουργεί το 2009, έχοντας κλείσει 12 χρόνια στο επίκεντρο της αθηναϊκής διασκέδασης, ο χώρος του, όμως, παρέμεινε άθικτος. Οι θρυλικές ταπετσαρίες του μαγαζιού έχουν διατηρηθεί και συνθέτουν ένα ιδανικό και ριζοσπαστικό εικαστικό τερέν.
Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που διαπιστώνει κανείς με μια επίσκεψη στον ανανεωμένο χώρο, που από δω και μπρος θα φιλοξενεί θεματικές εκθέσεις, εργαστήρια, θεωρητικά σεμινάρια και προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Αρκετά εξωστρεφής από την πρώτη στιγμή, πρόκειται για μια πρωτοβουλία των Εργαστηρίων 11 & 12 της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και υποστηρίζεται από το Ίδρυμα Ωνάση. Η λειτουργία του εντάσσεται στο πλαίσιο του This is Athens-Polis του δήμου Αθηναίων και του έργου R.O.C.K. που συγχρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Σύμφωνα με τον Βαγγέλη Βλάχο, διευθύνoντα σύμβουλο της Εταιρείας Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής Αθηνών (ΕΑΤΑ): «Το ViZ είναι κάτι παραπάνω από ένα εργαστήριο οπτικού πολιτισμού, που εμπνέει με τις δράσεις του. Αποτελεί δείγμα της στοχευμένης προσπάθειας που κάνουμε ως Εταιρεία Ανάπτυξης και Τουριστικής Προβολής του δήμου Αθηναίων να επαναπροσδιορίσουμε και να προβάλουμε εκ νέου ιστορικές αστικές περιοχές, όπως η πλατεία Θεάτρου, ένα αθηναϊκό τοπόσημο που για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως πόλος έλξης καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων.
Διατυπώνουμε δυνατά ορισμένα από τα ερωτήματα που απασχολούν έντονα το διεθνές πεδίο της τέχνης και της πολιτιστικής παραγωγής και θέλουμε να αποτελέσουν πυξίδα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης.
»Το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε τον περασμένο Οκτώβριο ο δήμος Αθηναίων, μέσω της ΕΑΤΑ και των προγραμμάτων This is Athens-Polis και R.O.C.K., με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών σηματοδοτεί και κάτι ακόμα: την προσπάθειά μας να αναδείξουμε και να ενδυναμώσουμε την εικαστική σκηνή της Αθήνας, προσφέροντας ευκαιρίες εκπαίδευσης και δικτύωσης σε δημιουργικές και καλλιτεχνικές ομάδες. Στο πλαίσιο αυτής της πρωτοποριακής συνεργασίας ανταλλάσσουμε πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία με τη Σχολή Καλών Τεχνών και κατ' επέκταση με το Ίδρυμα Ωνάση που υποστηρίζει την πρωτοβουλία, προσπαθώντας να αναδείξουμε αυτά τα εμβληματικά σημεία της πόλης, να προσελκύσουμε το ευρύ κοινό και να ενισχύσουμε εν γένει τη νέα πολιτιστική ταυτότητα της Αθήνας».
Η κινητήρια δύναμη του χώρου είναι ο Βασίλης Βλασταράς, αντιπρύτανης και διευθυντής του 11ου Εργαστηρίου της ΑΣΚΤ, ο Poka-Yio, διευθυντής της Μπιενάλε της Αθήνας και του 12ου Εργαστηρίου της ΑΣΚΤ, και ο Kωστής Σταφυλάκης, καλλιτεχνικός διευθυντής του ViZ και συνεπιμελητής της ANTI-, της 6ης Μπιενάλε της Αθήνας. Μιλήσαμε με τον Κωστή Σταφυλάκη και μας εξήγησε τη λειτουργία και τον σκοπό του ViZ αλλά και όσα μας επιφυλάσουν στο μέλλον σε αυτό το ιδιαίτερο και αρκετά ελπιδοφόρο πρότζεκτ για την καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας.
— Τι είναι το ViZ Laboratory for Visual Culture για εσάς και ποιος ο σκοπός του;
Το ViZ επιχειρεί να φέρει κοντά την ευρύτερη παραγωγή οπτικού πολιτισμού, τον ψηφιακό πολιτισμό, τη διεθνή καλλιτεχνική κοινότητα της σύγχρονης τέχνης, την εγχώρια καλλιτεχνική σκηνή, την καλλιτεχνική εκπαίδευση και το κοινό της Αθήνας. Η Κατερίνα Γκουτζιούλη και η Σοφία Χανδακά, επιμελήτριες και σύμβουλοι πολιτισμού της ΕΑΤΑ στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου R.O.C.K., είχαν την ιδέα να συνεργαστούν με τα δύο εργαστήρια της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, τα οποία δούλευαν ήδη συνεργατικά, ζητώντας την κατάθεση σχεδίου προγράμματος, στην οποία συμμετείχα.
Υπό την επιστημονική εποπτεία των αναπληρωτών καθηγητών της ΑΣΚΤ, Βασίλη Βλασταρά και Poka-Yio, έχω την ιδιαίτερη χαρά να διευθύνω καλλιτεχνικά ένα εργαστήριο-χώρο πολιτισμού που φιλοδοξεί να φιλοξενήσει δραστηριότητες της Σχολής Καλών Τεχνών αλλά και την ευρύτερη πανεπιστημιακή και καλλιτεχνική κοινότητα, αναδεικνύοντας ορισμένα φλέγοντα ερωτήματα. Πώς χρησιμοποιούμε τις εικόνες στη μεταψηφιακή εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, του machine learning, των μεγάλων δεδομένων και της διαρκούς βιομετρικής παρακολούθησης του εαυτού; Πώς μπορεί η τέχνη που παράγεται στη μετά τα social media εποχή να παρέμβει στην κατακερματισμένη δημόσια σφαίρα; Πώς οι εικόνες που παράγουν μετα-ανθρώπινοι φορείς δράσεις (π.χ. ψηφιακοί δαίμονες, αλγόριθμοι, διαρκώς συνδεδεμένοι χρήστες) αλλάζουν τον τρόπο που κατανοούμε τον κόσμο; Ποιες είναι οι πολιτικές διαστάσεις της σύγχρονης τέχνης την εποχή που η Silicon Valley εκπονεί σενάρια αποικισμού του Διαστήματος; Πώς φτάσαμε από τη διαδικτυακή στη μετα-διαδικτυακή τέχνη και τι σημαίνει η μετάβαση αυτή; Πώς επιδρά η κουλτούρα του gaming στη σύγχρονη κοινωνική εμπειρία; Τι συμβαίνει σήμερα με την έμφυλη διάσταση του εαυτού και πώς μπορούμε να την κατανοήσουμε περισσότερο διαθεματικά;
Δεν έχουμε πάθει κάτι! Απλώς, διατυπώνουμε δυνατά ορισμένα από τα ερωτήματα που απασχολούν έντονα το διεθνές πεδίο της τέχνης και της πολιτιστικής παραγωγής και θέλουμε να αποτελέσουν πυξίδα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Τα ερωτήματα αυτά βρέθηκαν στο επίκεντρο των δύο νεοϊδρυθέντων εργαστηρίων της ΑΣΚΤ (11 & 12), ενώ η επιτακτικότητά τους σφραγίζεται και από τη δημιουργία δράσεων και προγράμματος Visual Culture στο Ίδρυμα Ωνάση υπό τον σχεδιασμό του Poka-Yio και της Μαρίνας Τρουπή από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση. Το ViZ, καθώς συνδέεται με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, της οποίας αποτελεί «αποικία» στο αθηναϊκό κέντρο, είναι ένα νέο μοντέλο εκπαιδευτικής εμπειρίας που συνδυάζει εργαστήρια και σεμινάρια πάνω σε αιχμηρές θεματικές, δημιουργεί εκθεσιακά και επιτελεστικά συμβάντα στο κέντρο της πόλης, αμφισβητεί την υπαρκτή διάκριση ανάμεσα σε σπουδές, καλλιτεχνική παραγωγή και δημοσιότητα.
Μπορεί να κατανοήσει κανείς τον λειτουργικό σχεδιασμό του συγκεκριμένου εργαστηρίου μέσα από την αρχιτεκτονική του χώρου που αυτήν τη στιγμή φιλοξενεί το ViZ, δηλαδή το γνωστό πρώην Bar Guru Bar. Το ισόγειο του πρώην Bar λειτουργεί ως χώρος που φιλοξενεί εργαστήρια, σεμινάρια, δημόσιες ομιλίες, πάρτι, παιχνίδια ρόλων, μικρές συναυλίες και ποικίλες επιτελεστικές δράσεις. Ο ατμοσφαιρικός ημιώροφος λειτουργεί κυρίως ως project space των φοιτητών της ΑΣΚΤ, παρουσιάζοντας πρότζεκτ που συνομιλούν με τις θεματικές ενότητες που συζητάμε, ενώ ο δεύτερος όροφος αξιοποιείται ως κάψουλα φιλοξενίας βιντεο-εγκαταστάσεων και επιτελεστικών δράσεων από διεθνείς καλλιτέχνες που «δίνουν τον τόνο», ανοίγουν τις θεματικές που μας απασχολούν.
— Ήταν δική σας πρωτοβούλια να εγκατασταθεί στην πλατεία Θεάτρου, και συγκεκριμένα στο Guru Βar; Γιατί εκεί; Τι συμβολίζει αυτός ο χώρος;
Το παρόν, και για όσο διάστημα το ViZ φιλοξενείται στον χώρο του πρώην Bar Guru Bar, το περιβάλλον του θα λειτουργεί ως χρονοκάψουλα που μας καλεί να σκεφτούμε τις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν από τα '90s μέχρι σήμερα. Το Guru είναι ένα τοπόσημο της γενιάς μου, από τους πρώτους πολυχώρους διασκέδασης που πειραματίστηκαν με την έθνικ κουζίνα, ενώ φιλοξενούσε από τζαζ μέχρι techno στον δεύτερο όροφο. Πρόκειται για το βιωμένο μεταμοντέρνο.
Ο συγκρητισμός εκείνης της περιόδου σε αποσυντονίζει ακόμα, καθώς σου θυμίζει τις αντιφάσεις του πρόσφατου πολιτικο-οικονομικού παρελθόντος. Το ίδιο έζησε η κινηματογραφίστρια και εικαστικός Μαρίνα Γιώτη όταν ήρθε να παρουσιάσει τη δουλειά της στο ViZ, ενθυμούμενη ότι έχει φιλοξενηθεί ως DJ πίσω από αυτόν τον πάγκο. Το κτίριο αυτό κάπως μνημονεύει τη μεταβλητότητα και την επισφάλεια που σημάδεψε τη γενιά μας.
— Τι σας έχει μάθει η εμπειρία σας στην μπιενάλε και πώς θα βοηθήσει σε αυτό το πρότζεκτ;
Υπάρχει, νομίζω, μια επιμελητική και καλλιτεχνική παρακαταθήκη που δεν εγκαταλείπεται εύκολα. Στην 6η Μπιενάλε της Αθήνας (2018) με τίτλο ΑΝΤΙ-, την οποία συνεπιμελήθηκα με τους Poka-Yio και Stefanie Hessler, χαρτογραφήσαμε ένα σημαντικά μεγάλο κομμάτι της μεταψηφιακής καλλιτεχνικής παραγωγής. Η τέχνη σήμερα επιχειρεί να αναπρογραμματίσει την καθημερινότητα και τους χώρους των βιωμάτων μας με τρόπο που λειτουργεί «εμβυθιστικά», αμφισβητώντας τη λογική της κριτικής αποστασιοποίησης και της εύκολης χειραφέτησης απ' όσα μας «καταδυναστεύουν».
Στην κατεύθυνση αυτή, η σύγχρονη τέχνη αναπτύσσει νέα μιμητικά εργαλεία – μιμείται τις λειτουργίες της καθημερινότητας, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Αρκετά από τα έργα που παράγονται τα τελευταία χρόνια μπορεί να έχουν τη μορφή ενός πολιτικού οργανισμού, ενός επιχειρηματικού focus group, μιας υπηρεσίας, ενός nightclub, μιας αθλητικής λέσχης, μιας θρησκευτικής σέκτας, ενός παιχνιδιού ρόλων ζωντανής δράσης, ενός αλγορίθμου, ενός meme, ενός wellness center, ενός μουσικού βίντεο, μιας vlog ανάρτησης κ.ο.κ. Ο επισκέπτης της τελευταίας Μπιενάλε της Αθήνας το θυμάται μάλλον αυτό. Ένα immersive έργο της ομάδας The Agency, πρωταγωνιστές της οποίας πρόσφεραν ένα εξαιρετικό εργαστήριο στο ViZ, έχει τη μορφή ενός μάλλον δυστοπικού γυμναστηρίου, το οποίο αποτελεί σκηνικό παράστασης αλλά και χώρο που ένας επισκέπτης μπορεί πρακτικά να χρησιμοποιήσει για να επέμβει στο σώμα του. Κατ' επέκταση, βλέπω την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης εντός της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης ως διαδικασία που δεν αμύνεται έναντι της αμφισημίας της σύγχρονης πραγματικότητας.
— Είναι καχύποπτος ο Έλληνας απέναντι τις νέες τεχνολογίες στην τέχνη ή με την τέχνη γενικά;
Ενδιαφέρεται για τον ρόλο της τεχνολογίας στην τέχνη όσο ενδιαφέρεται γενικότερα για την τεχνολογία, ενώ αδιαφορεί για τη θέση της τεχνολογίας στην τέχνη όσο αδιαφορεί για τη σύγχρονη τέχνη εν γένει. Όμως δείτε πόση σαγήνη ασκούν στο ευρύ κοινό εκθέσεις με διαδραστικές οπτικοακουστικές τεχνολογίες. Αυτό που εμείς θέλουμε να ερευνήσουμε στο ViZ είναι το πώς οι μεγάλες ψηφιακές ανακαλύψεις των τελευταίων δεκαετιών έχουν αλλάξει τον εαυτό μας, τις απολαύσεις μας, τις κοινωνικές μας σχέσεις, την εργασία μας, τη σχέση μας με τις εικόνες. Και σε αυτή την αναζήτηση μπορούν να συμμετάσχουν όλοι. Αυτό συνδέει τις θεματικές που συζητάμε με την εμπειρία ενός ευρύτερου κοινού. Δεν χρειάζεται να ξέρεις προγραμματισμό για να δεις ή να κάνεις σύγχρονη τέχνη. Χρειάζεται όμως να έχεις διάθεση να δοκιμάσεις τις πλατφόρμες που προσφέρει το σύγχρονο ψηφιακό τοπίο χωρίς να φοβάσαι μήπως θα τσαλακώσεις το κοινωνικό σου προσωπείο. Δηλαδή, να πλησιάσεις κάπως το βίωμα των Gen Z φοιτητών της ΑΣΚΤ.
— Τι δράσεις θα δούμε;
Το ViZ άνοιξε τις πόρτες τους στους φοιτητές και το κοινό στα τέλη του Οκτώβρη. Έκτοτε έχει φιλοξενήσει περίπου δέκα σεμινάρια/εργαστήρια, οκτώ δημόσιες ομιλίες και τουλάχιστον δύο εκθεσιακά εγχειρήματα: από σεμινάρια πάνω στην ιστορία των εναλλακτικών μέσων και του culture jamming την εποχή του Διαδικτύου μέχρι workshops που εστιάζουν στην κατασκευή ρόλων και τεχνητών συγκρούσεων ως καλλιτεχνικών πρακτικών, εκμάθηση τεχνικών «χακτιβισμού», πειραματισμούς με μοντέλα «οργανωτικής/προπαγανδιστικής τέχνης» από τον εικαστικό και ερευνητή Jonas Staal, εργαστήρι πάνω σε νέες αφηγηματικές στρατηγικές στην εποχή των τεχνολογικών «υπερ-προφητειών» από την Dasha Loyko, στρατηγικές της σεξουαλικά επενδυμένης αυτο-εικόνας από την AnnaMaria Pinaka και πολλά άλλα.
Έχουμε φιλοξενήσει ήδη σημαντικό αριθμό δημόσιων παρεμβάσεων από καλλιτέχνες, θεωρητικούς και ακαδημαϊκούς του οπτικού πολιτισμού: από τις αναλύσεις του καθηγητή Γιάννη Σκαρπέλου πάνω στη σχέση της ελληνικής κοινωνίας με το χρώμα και τις μελέτες οπτικής ανθρωπολογίας του Κωστή Καλαντζή μέχρι αναλύσεις για τη «δαιμονική» πλευρά του «Διαδικτύου των πραγμάτων» από τον Heiko Schmid, φεμινιστικούς αναπροσδιορισμούς του πάχους από τη Σοφία Αποστολίδου, στρατηγικές οικειοποίησης του κινηματογραφικού υλικού από τη Μαρίνα Γιώτη κ.ά.
Παρουσιάσαμε στο κοινό μια συναισθηματικά ταραγμένη βιντεο-εγκατάσταση του Giorgi Gago Gagoshidze με θέμα το σώμα του μετανάστη εργάτη στην εποχή της κρίσης. Εγκαινιάσαμε, επίσης, το πρώτο asfa showcase, μια περιοδική έκθεση με επιλεγμένα πρότζεκτ φοιτητών της ΑΣΚΤ. Στις 10 Δεκέμβρη εγκαινιάζουμε το δεύτερο asfa showcase αλλά και βιντεο-εγκατάσταση με έργα του Ιάπωνα Fuyuhiko Takata που έχουν τη μορφή σύντομων, ανατρεπτικών ονειρικών χαϊκού. Ο Δεκέμβρης αφιερώνεται σε μια εφευρετικότητα μικρής κλίμακας που μετατρέπει τον εαυτό σε φορέα ενός σύντομου, αστραπιαίου οπτικού μηνύματος. Ο αναγνώστης μπορεί προσωρινά να ενημερώνεται για το πυκνό πρόγραμμα του Δεκέμβρη παρακολουθώντας το ViZ στα social media.
σχόλια