Ο γενικός διευθυντής της Μετροπόλιταν Όπερα Πίερ Γκελμπ ήταν σαφής: «Δεν μπορούμε πλέον να συνεργαζόμαστε με καλλιτέχνες ή ιδρύματα που υποστηρίζουν τον Πούτιν ή υποστηρίζονται από αυτόν» είπε στο μήνυμά του, προσθέτοντας ότι «παρά το γεγονός ότι πιστεύουμε ακράδαντα στη θερμή φιλία και την πολιτιστική ανταλλαγή που διαχρονικά υπάρχει μεταξύ καλλιτεχνών και πολιτιστικών οργανισμών της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, η ΜΕΤ θα ακολουθήσει αυτή την πολιτική μέχρι να σταματήσει η εισβολή και η αιματοχυσία, να αποκατασταθεί η τάξη και να γίνουν επανορθώσεις».
Αυτή η δήλωση προκαλεί αναταράξεις στον κορυφαίο οργανισμό που συνεργάζεται με Ρώσους τραγουδιστές και διατηρεί συνεργασία με το Θέατρο Μπολσόι της Μόσχας, και φυσικά με τη σoύπερ σταρ της όπερας Άννα Νετρέμπκο, που σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα τραγουδήσει «Τουραντό» του Πουτσίνι στις 30 Απριλίου και οι εμφανίσεις της είναι σχεδόν sold-out.
Μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί τίποτα περί ακύρωσης και η προπώληση των ελάχιστων εισιτηρίων που έχουν μείνει αδιάθετα είναι ακόμα ανοιχτή.
Οι δυο περιπτώσεις της Νετρέμπκο και του Γκεργκίεφ έχουν ένα κοινό σημείο που ακούει στο όνομα Πούτιν. Ο Γκεργκίεφ, που ταξιδεύει συχνά με το προεδρικό αεροπλάνο, σιωπά. Περιμένει και πιστεύει ότι οι εξελίξεις θα κάνουν τα πράγματα να ξεχαστούν. Από την άλλη η πιο «αφελής» Νετρέμπκο μιλά και οδηγείται σε μονοπάτια λίγο γραφικά και ανόητα.
Η Νετρέμπκο έκανε την πρώτη της «δήλωση» στο Instagram, θέλοντας να πάρει αποστάσεις, γράφοντας: «Έχω πολλούς φίλους στην Ουκρανία και ο πόνος και η ταλαιπωρία μού ραγίζουν την καρδιά. Θέλω αυτός ο πόλεμος να σταματήσει και οι άνθρωποι να ζήσουν ειρηνικά. Το ελπίζω και γι' αυτό προσεύχομαι». Πρόσθεσε επίσης: «Δεν είναι σωστό να αναγκάζονται καλλιτέχνες ή δημόσια πρόσωπα να εκφράσουν ανοιχτά τις πολιτικές απόψεις τους και να αποκηρύξουν την πατρίδα τους».
Όμως, όπως φαίνεται, η αντίθεσή της απλώς στον πόλεμο δεν είναι αρκετή.
Η σχέση της με τον Πούτιν είναι γνωστή, τον θαυμάζει και, ενώ δεν υπάρχει αναφορά φυσικά στο όνομά του, η ίδια διεκδικεί το δικαίωμα να είναι «απολιτίκ».
Η Νετρέμπκο έχει δηλώσει από το 2012 ότι εκτιμά την «ισχυρή ανδρική ενέργεια» του Πούτιν αλλά αυτό σε ειρηνικούς καιρούς δεν θα ήταν αρκετό για να αλλάξουν γνώμη οι εκατομμύρια θαυμαστές της φωνής της. Γιόρτασε στο Κρεμλίνο τα 50ά γενέθλιά της, η οικειότητά της με τον Ρώσο πρόεδρο την κάνει υπερήφανη και δεν το έκρυψε ποτέ.
Οι τωρινές δηλώσεις της έρχονται σε μια περίοδο εξαιρετικά δύσκολη για τις σχέσεις των ρωσικών κρατικών ιδρυμάτων και των καλλιτεχνών που είναι φίλοι ή κοντά στον Πούτιν.
Με τον πολιτιστικό τομέα της Ρωσίας να αποτελεί μεγάλο οικονομικό κεφάλαιο για τη χώρα, οι όπερες και οι πολιτιστικοί χώροι παγκοσμίως προχωρούν σε ένα εμπάργκο που είναι και οικονομικό, παίρνοντας θέση απέναντι σε μια χώρα που διοικείται από έναν σκληρό, απόλυτο, ομοφοβικό, επικίνδυνο ηγέτη που εκσφενδονίζει απειλές κατά της παγκόσμιας κοινότητας.
Μάλιστα, η σχέση της Νετρέμπκο με τη ΜΕΤ δεν είναι η μόνη που μπαίνει στον πάγο, μπαίνει και η συνεργασία με τα Μπολσόι, που λήγει προς το παρόν.
Η Νετρέμπκο εμφανίζεται με τον σύζυγό της στη Philharmonie του Έλβα στο Αμβούργο με εισιτήρια που αγγίζουν τα 440 ευρώ. Είναι λογικό να ανησυχεί και για τις εμφανίσεις και για τις πιθανές αντιδράσεις του κοινού. Και είναι λογικό κάθε ακύρωση να είναι σοβαρή μετά από μια διετία πανδημίας.
Μετά τις εμφανίσεις της στο Αμβούργο, στις 9 Μαρτίου, θα εμφανιζόταν στη Σκάλα του Μιλάνου για κάποιες παραστάσεις της Adriana Lecouvreur.
Κάποιες φήμες υποστήριξαν ότι η διάσημη σοπράνο είχε παραιτηθεί, επίσημα για λόγους υγείας. Όμως η Νετρέμπκο με μια βιτριολική ανάρτηση στο προφίλ της στο Instagram, την οποία δημοσιεύει άρθρο της Repubblica λέει: «Δεν είναι αλήθεια (ότι είναι άρρωστη). Είμαι καλά, αλλά δεν έρχομαι».
Η και με αυστριακή υπηκοότητα Νετρέμπκο, κάτοικος Βιέννης, αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο να μην κριθεί από τούδε και στο εξής μόνο για τη φωνή της, γίνεται επιθετική, καθώς δεν θέλει να δει την περιουσία της, που αποτιμάται σχεδόν στα έξι εκατομμύρια δολάρια, να μειώνεται. Είναι η χρυσή εποχή της και οι εμφανίσεις με τον σύζυγό της αποφέρουν εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ ή δολάρια στο ταμείο τους.
Πονοκέφαλος για τη Σκάλα, που μαζί με τις δηλώσεις της Νετρέμπκο έχουν να αντιμετωπίσουν και τη σπαζοκεφαλιά της αντικατάστασης του έτερου φίλου του Πούτιν, του σπουδαίου μαέστρου Βαλέρι Γκεργκίεφ, για τη δεύτερη βραδιά της «Ντάμα Πίκα» του Τσαϊκόφσκι.
Η Σκάλα επιβεβαίωσε τη διακοπή των σχέσεων με τον Γκεργκίεφ, που μαζί με τη Νετρέμπκο είναι οι πιο γνωστοί φίλοι του Πούτιν στη Δύση. Ήδη ο Γκεργκίεφ έχει δεχτεί πιέσεις από όπερες στο Μιλάνο, το Μόναχο, το Μπάντεν-Μπάντεν και το Αμβούργο να πάρει θέση. Δύσκολα θα το κάνει, αν το κάνει θα πρέπει να εγκαταλείψει το θέατρο Μαριίνσκι στην Αγία Πετρούπολη, που είναι κρατικό.
Το πρωί της Δευτέρας το Φεστιβάλ Riga Jurmala στη Λετονία και το Φεστιβάλ της Λουκέρνης στην Ελβετία αποφάσισαν να ακυρώσουν επερχόμενες εκδηλώσεις με τον κορυφαίο μαέστρο, που ήταν προγραμματισμένες για τις 21 και 22 Αυγούστου.
Η δήλωση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ της Λουκέρνης Michael Haefliger έλεγε, ανάμεσα σε άλλα, ότι οι ακυρώσεις έγιναν «ενόψει των πολεμικών πράξεων της Ρωσίας που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα αλληλεγγύης στον λαό της Ουκρανίας».
Το φεστιβάλ της Λετονίας ακυρώθηκε εντελώς «λόγω του τραγικού πολέμου στην Ουκρανία. Αυτή δεν είναι μια εύκολη απόφαση, αλλά σε μια εποχή τέτοιας ανθρώπινης τραγωδίας δεν βλέπουμε τρόπο να προχωρήσουμε. Καταδικάζουμε κατηγορηματικά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία» όπως γράφει η ανακοίνωση.
Ο Γκεργκίεφ επρόκειτο να εμφανιστεί με το Θέατρο Μαριίνσκι στο λετονικό φεστιβάλ, σε δύο συναυλίες, ενώ ακυρώσεις εμφανίσεών του έγιναν και από το Carnegie Hall και τη Φιλαρμονική του Μονάχου, που μέχρι τώρα δεν είχε αντιδράσει στις ομοφοβικές δηλώσεις του και στη συναυλία του στην Παλμύρα για τον δικτάτορα της Συρίας Άσαντ.
Αλλά είναι η ώρα να στείλουν ένα σκληρό τελεσίγραφο: είτε θα αποστασιοποιηθεί από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είτε θα λυθούν τα συμβόλαια μαζί του. Και μάλιστα ο ατζέντης του, Μάρκους Φέλσνερ, τον εγκαταλείπει. «Έχει καταστεί αδύνατο για εμάς να υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα του Γκεργκίεφ, ενός από τους μεγαλύτερους μαέστρους όλων των εποχών, οραματιστή καλλιτέχνη, που πολλοί από εμάς θαυμάζουμε, ο οποίος δεν πρόκειται ή δεν μπορεί να αποσύρει δημοσίως την επί μακρόν εκφρασμένη υποστήριξη σε ένα καθεστώς που διαπράττει τέτοια εγκλήματα» ανακοίνωσε ο Μάρκους Φέλσνερ.
Η Φιλαρμονική της Βιέννης πρέπει επίσης να αναρωτηθεί, όπως γράφει το Crescendo: «Γιατί τόσο αργά;». Ποιο ήταν το νόημα του αποχωρισμού με τον μαέστρο μόνο όταν η πίεση έγινε πολύ μεγάλη από το κοινό; Ο Γκεργκίεφ έχει προδώσει το ουμανιστικό πνεύμα της μουσικής εδώ και πολλά χρόνια».
Οι δυο περιπτώσεις της Νετρέμπκο και του Γκεργκίεφ έχουν ένα κοινό σημείο που ακούει στο όνομα Πούτιν. Ο Γκεργκίεφ, που ταξιδεύει συχνά με το προεδρικό αεροπλάνο, σιωπά. Περιμένει και πιστεύει ότι οι εξελίξεις θα κάνουν τα πράγματα να ξεχαστούν.
Από την άλλη η πιο «αφελής» Νετρέμπκο μιλά και οδηγείται σε μονοπάτια λίγο γραφικά και ανόητα. Δεν έχει ιδέα από πολιτική αλλά άνοιξε τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο πλευρό του Πούτιν. Η αφέλειά της δεν μπορεί να την προστατεύσει από αυτά που έχει μέχρι σήμερα υποστηρίξει και δεν πρόκειται να αποκηρύξει, όπως φαίνεται.
Άλλωστε η μεγάλη ζημιά έχει γίνει. Δεν πρόκειται να ζητήσει συγγνώμη, φέρεται αλαζονικά, στρέφοντας την πλάτη στη Σκάλα του Μιλάνου και δεν καταλαβαίνει ότι το παράδειγμα της συμπεριφοράς της είναι αυτό που ακριβώς δεν χρειάζονται οι πολιτιστικοί οργανισμοί σε όλο τον κόσμο.
Οι μέρες που θα ξημερώσουν θα είναι εξαιρετικά οδυνηρές σε όλα τα επίπεδα. Και για καλλιτέχνες τέτοιου βεληνεκούς έχουν να κάνουν και με το μη ευκαταφρόνητο ταμείο τους. Κάθε ανάρτηση της Νετρέμπκο είναι σε βάρος της. Κανένας δεν έχει ανάγκη ούτε την αλαζονεία ούτε την νεκρική σιγή. Οι καλλιτέχνες δεν μπορεί να μην παίρνουν θέση σε έναν πόλεμο. Ακόμα και όταν δεν βολεύει.
