Πανηγυράκι, ξε-πανηγυράκι, η Eurovision είναι ένας μουσικός και –κυρίως– τηλεοπτικός θεσμός που μέσα στα 68 χρόνια ζωής του καταφέρνει να ανατροφοδοτείται, να αναγεννάται και να ανανεώνει το ενδιαφέρον του κοινού ξανά και ξανά και ξανά, με τρόπο που άλλοι τεράστιοι θεσμοί (βλέπε Όσκαρ – εξαιρούνται οι αθλητικές διοργανώσεις που θα έχουν νυν και αεί σταθερά κοινά) δεν έχουν καταφέρει, τουλάχιστον τα τελευταία χρόνια.
Πάντα θεωρούσα άδικη και καταδικασμένη κάθε προσπάθεια ένταξης του ύφους, της αισθητικής και του μουσικού relevance των τραγουδιών της Eurovision σε ένα ευρύτερο πλαίσιο (ειδικά αν συγκρίνουμε με την αμερικανική μουσική βιομηχανία), κυρίως γιατί η μουσική της Eurovision είναι σαν ένα είδος από μόνη της – και έτσι θα έπρεπε να εξετάζεται. Για μένα δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να συγκρίνεις τις φετινές «Ροζαλίες», για παράδειγμα, με την ορίτζιναλ Ροζαλία – και να τις βρίσκεις πάντα υποδεέστερες, φτωχές συγγενείς. Έχει όμως σίγουρα νόημα να συγκρίνεις κάθε χρονιά με τις προηγούμενες, να διακρίνεις τάσεις και να εξάγεις συμπεράσματα, μουσικά, καλλιτεχνικά, πολιτικοκοινωνικά.
Από το 1998 και τη θρυλική νίκη της Dana International, που αναζωπύρωσε το πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τον διαγωνισμό και τον έστειλε μεμιάς στην πιο σύγχρονη, «παγκοσμιοποιημένη» εποχή του, μέχρι σήμερα, η Eurovision σταδιακά εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο, πιο σύνθετο και πιο αγαπητό διεθνώς τηλεοπτικό προϊόν, αγκαλιάζοντας έμπρακτα το diversity, περνώντας από διακριτές φάσεις που αντικατοπτρίζονταν στους νικητές και αντανακλώντας πάντα σε κάποιο βαθμό την επικρατούσα πολιτικοκοινωνική συνθήκη της Ευρώπης. Από τότε λοιπόν έχουμε δει να νικούν μια τρανς γυναίκα (Dana), μια λεσβία γυναίκα (Marijia), ένα bi αγόρι (Duncan), μια μουσάτη drag queen (Conchita), ένας ίντερσεξ καρδιοπαθής (Salvador), κάτι τέρατα, ενώ είχαμε μια body positive (Netta) και δύο ξεκάθαρα πολιτικές νίκες (Jamala & Kalush Orchestra). Κάθε χρόνο οι συμμετοχές είναι όλο και πιο diverse και πλέον, καλώς ή κακώς, όλο και πιο πολιτικές, άμεσα ή έμμεσα, φέρνοντας σε δύσκολη θέση τη διακήρυξη του ίδιου του θεσμού ότι οι ξεκάθαρες πολιτικές τοποθετήσεις απαγορεύονται επί σκηνής: από την πανευρωπαϊκή στήριξη της Ουκρανίας τα τελευταία τρία χρόνια, ως τη φετινή, άκρως αμφιλεγόμενη αποστολή του Ισραήλ, στο οποίο, αναμενόμενα και με διπλά μέτρα και σταθμά, δεν απαγορεύτηκε η φετινή συμμετοχή στον διαγωνισμό, παρά τα όσα διαδραματίζονται στη Γάζα τους τελευταίους μήνες.
Για μένα δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να συγκρίνεις τις φετινές «Ροζαλίες» με την ορίτζιναλ Ροζαλία – και να τις βρίσκεις πάντα υποδεέστερες, φτωχές συγγενείς. Έχει όμως σίγουρα νόημα να συγκρίνεις κάθε χρονιά με τις προηγούμενες, να διακρίνεις τάσεις και να εξάγεις συμπεράσματα, μουσικά, καλλιτεχνικά, πολιτικοκοινωνικά.
Με τα ίδια τα τραγούδια όμως τι γίνεται; Ο 21ος αιώνας έχει δώσει μεγαλειώδη, ωραία, λιγότερο ωραία και κάποια εντελώς ξεχασμένα νικητήρια τραγούδια, που επιχείρησα να τοποθετήσω παρακάτω σε αξιολογική σειρά, απ’ το χειρότερο ως το καλύτερο. Το πιθανότερο είναι να μη συμφωνείτε καθόλου με αυτήν τη σειρά – και αυτό γιατί όλοι έχουν τη δική τους γνώμη για οτιδήποτε σχετίζεται με τη Eurovision, έναν θεσμό λαϊκό και γι’ αυτό λαοφιλή. Στα δικά μου κριτήρια ρόλο έπαιξαν, εκτός από το προσωπικό γούστο, η διαχρονικότητα, η πρωτοτυπία και το μουσικό relevance, το τι σήμαινε (και τι τάσεις δημιούργησε) η κάθε νίκη, το πόσο μεγάλη επιτυχία έκανε το τραγούδι και ο καλλιτέχνης έξω από τα όρια της Eurovision, το τι άφησε εν τέλει στη μουσική και το πώς (και αν) το ακούμε ακόμα σήμερα.
22.
Ell and Nikki – Running Scared
(Αζερμπαϊτζάν, 2011)
Δεν έχει υπάρξει πιο νερόβραστη νίκη στον 21ο αιώνα της Eurovision. Το εντελώς ξεχασμένο Running Scared έφερε τον διαγωνισμό (που διακαώς το καθεστώς της χώρας πάλευε να τον κατακτήσει) στο Μπακού, με ένα εντελώς ξεχασμένο meh-σε-όλα-του τραγουδάκι που θύμιζε σχολική παράσταση.
21.
Tanel Padar, Dave Benton and 2XL – Everybody
(Εσθονία, 2001)
Εντελώς ξεχασμένη νίκη vol. 2, που έχει μείνει στην ιστορία περισσότερο γιατί απομάκρυνε τον διαγωνισμό από τη δυτική Ευρώπη, τον ανέβασε για πρώτη φορά στη Βαλτική και πρακτικά σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής (μετά τη διάσπαση της ΕΣΣΔ και της πρώην Γιουγκοσλαβίας), όπου οι συμμετέχουσες χώρες υπερδιπλασιάστηκαν σταδιακά και οδήγησαν τα επόμενα χρόνια στην εισαγωγή των ημιτελικών. Το τραγούδι, βαρετό.
20.
Dima Bilan – Believe
(Ρωσία, 2008)
Και η Ρωσία πάλευε για χρόνια να κερδίσει και το κατάφερε με τη δεύτερη συμμετοχή του Dima Bilan. Το τραγούδι, η εμφάνιση, η κουπ, τα ρούχα, τα πάντα «φωνάζουν» εδώ ‘00s καγκουριά – και χρονικά συμπίπτουν, ενδεχομένως, με το τέλος της ‘00s ανεμελιάς.
19.
Lordi - Hard Rock Hallelujah
(Φινλανδία, 2006)
Ok, τα φινλανδικά τερατάκια τα γούσταραν πολλοί, όμως κατ’ αρχάς το τραγούδι τους ουδεμία σχέση έχει ούτε με hard rock ούτε με metal (γελάνε ακόμα οι μεταλάδες), ήταν περισσότερο μια τρολιά που άνοιξε τον δρόμο για πολλές ακόμα τρολιές που θα ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια – κάποιες εξ αυτών θα εξασφάλιζαν πολύ υψηλές θέσεις ή ακόμα και τη νίκη.
18.
Ruslana – Wild Dances
(Ουκρανία, 2004)
Εδώ είναι, νομίζω, θέμα προσωπικής αισθητικής. Οι τσαμπούνες και ο ξέφρενος χορός της Ruslana ήταν ντυμένα με έναν φολκ μανδύα που ανέδειξε μεν μια πτυχή μιας άγνωστης σε πολλούς, ως τότε, χώρας, αλλά εμένα εξακολουθούν να μου προκαλούν ενόχληση στα μάτια και στα αυτιά.
17.
Kalush Orchestra – Stefania
(Ουκρανία, 2022)
Αυτή ήταν η πρώτη εντελώς πολιτική νίκη εδώ και πολλά χρόνια. Η παγκόσμια ευαισθητοποίηση για την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εξαργυρώθηκε εδώ με ακόμα ένα ενοχλητικό ουκρανικό φολκ άσμα που, πραγματικά, δεν ξανακούσαμε ποτέ και πουθενά μετά τη βραδιά του τελικού.
16.
Lena – Satellite
(Γερμανία, 2010)
Χαριτωμένη η Lena, έφερε με το little black dress της έναν κεντροευρωπαϊκό girly αέρα στον θεσμό, sui generis το τραγούδι της, ευπρόσδεκτη η επιστροφή του διαγωνισμού, μετά από αρκετά χρόνια, σε μία εκ των big five χωρών. Αυτά.
15.
Salvador Sobral - Amar pelos dois
(Πορτογαλία, 2017)
Εδώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο η συγκινητική προσωπική ιστορία του τραγουδιστή Salvador Sobral, που βρισκόταν σε λίστα αναμονής για μεταμόσχευση καρδιάς, ωστόσο ήταν σίγουρα καλοδεχούμενη η επιστροφή του τροπαίου σε ένα τραγούδι ερμηνευτικό, εντελώς solo, χωρίς φτιασιδώματα και με την πλήρη έλλειψη σκηνογραφίας. Και όλο αυτό σε υπέροχα, αισθαντικά πορτογαλικά.
14.
Marie N – I Wanna
(Λετονία, 2002)
Ακριβώς το αντίθετο είχε συμβεί με τη συμμετοχή της Λετονίας το 2002: τα αλλεπάλληλα reveals (ή ru-veals, όπως θα έλεγαν και στο RuPaul’s Drag Race) του κοστουμιού της Marija Naumova της έδωσαν τη νίκη με ένα τίμιο ποπ τραγουδάκι, που ωστόσο ανέδειξε μεμιάς μια νέα τάση: αυτή της προσπάθειας σκηνικού εντυπωσιασμού, που στα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα πήγαινε πακέτο και πολλές φορές θα ξεπερνούσε την ανάγκη για ένα πραγματικά καλό τραγούδι. Αυτή η τάση καλά κρατεί ακόμα και σήμερα, 22 χρόνια μετά.
13.
Loreen – Tattoo
(Σουηδία, 2023)
Ας είμαστε ειλικρινείς: αν η Loreen δεν ήταν ήδη πασίγνωστη και λατρεμένη στους Eurofans, δεν θα κέρδιζε για δεύτερη φορά. Το Tattoo ήταν σαφώς υποδεέστερο από το banger Euphoria που της είχε χαρίσει το πρώτο τρόπαιο – όμως, από την άλλη, ήταν ένα τόσο επαρκές ποπ άσμα, που πολλές συμμετοχές θα σκότωναν για να φτάσουν την επάρκειά του.
12.
Alexander Rybak – Fairytale
(Νορβηγία, 2009)
Εδώ χτύπησε κόκκινο το cute factor: ο συμπαθής Νορβηγός με το βιολί και το τεράστιο χαμόγελο μίλαγε για έναν παραμυθένιο έρωτα που χάθηκε και ενθουσίασε τους πάντες, σε μια χρονιά μηδενικού ενδιαφέροντος από άποψη σασπένς, καθώς η νίκη του ήταν προδιαγεγραμμένη από μήνες. Λίγο πασέ στις μέρες μας, αλλά σίγουρα μια σημαντική στιγμή του θεσμού.
11.
Emmelie de Forest – Only Teardrops
(Δανία, 2013)
Ακόμα μια παρουσία που κέρδισε και εξαργύρωσε πόντους από τον παράγοντα της instant συμπάθειας που σου προκαλεί μόλις τη βλέπεις, η Shakira της Δανίας βγήκε ξυπόλητη, έφερε μια αίσθηση σκανδιναβικού φολκ αμπαλαρισμένη σε ποπ περιτύλιγμα και με τη ζεστή φωνή της τα κατάφερε.
10.
Netta – Toy
(Ισραήλ, 2018)
Ακόμα μια προδιαγεγραμμένη νίκη που κυνηγούσε για χρόνια –και μια συμμετοχή που προώθησε λυσσαλέα– το Ισραήλ, ακόμα μια οριακή τρολιά που γράφτηκε με μοναδικό στόχο τη νίκη και κέρδισε τελικά χάρη σε ένα σωρό λόγους. Τίποτα δεν κατάφερε να ανατρέψει τη νίκη της Netta το 2018, ούτε η πολύ κακή –φάλτσα σε σημεία– εμφάνισή της, ούτε το πραγματικό αστέρι της βραδιάς, που σήμερα, έξι χρόνια μετά, εξακολουθεί (όπως απέδειξε στον προχθεσινό πρώτο φετινό ημιτελικό) να κάνει όλη την Ευρώπη να παραληρεί. Ελένη Φουρέιρα, εσύ έπρεπε να είσαι στην κορυφή αυτής της λίστας.
9.
Jamala – 1944
(Ουκρανία, 2016)
Ακόμα μια πολιτικά φορτισμένη συμμετοχή και νίκη της Ουκρανίας, η οποία, τουλάχιστον, έγινε μέσα από την ανατριχιαστικά ακριβή εμφάνιση της πολυταλαντούχας Jamala. Ο αμανές και η κραυγή της συγκινούν ακόμα και σήμερα, ειδικά μετά από όσα έχει περάσει η χώρα της – αν και το πολιτικό background των στίχων, που αναφέρεται στη μειονότητα των Τατάρων, είναι ένα ακόμα αμφιλεγόμενο κομμάτι της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας.
8.
Måns Zelmerlöw – Heroes
(Σουηδία, 2015)
O Zelmerlöw είναι σούπερ σταρ και αυτό φάνηκε από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του στη σκηνή του διαγωνισμού. Εδώ είχαμε να κάνουμε με ένα καθαρόαιμο ποπ κομμάτι, από αυτά που μόνο η Σουηδία ξέρει να φτιάχνει, το οποίο συνοδεύτηκε από συγκλονιστικά γραφικά στις οθόνες, και η νίκη αυτή γέννησε άλλη μια τάση που ακόμα καλά κρατεί: οθόνες, οθόνες, ατελείωτες οθόνες και ψευδαισθήσεις που διαρκούν τρία μόνο λεπτά αλλά κλέβουν εντυπώσεις και πολλές ψήφους – εν προκειμένω από το σαφώς ανώτερο καλλιτεχνικά Grande Amore των τριών τρομερών πιτσιρικάδων-τενόρων της Ιταλίας.
7.
Duncan Laurence – Arcade
(Ολλανδία, 2019)
Με την τελευταία προπανδημική Eurovision συνέβη το εξής παράδοξο: η νίκη αυτού που θα περιγράφαμε ως ο ορισμός της power downtempo ballad έγινε τεράστιο viral hit πάνω από έναν χρόνο αργότερα, μέσα δηλαδή στην καρδιά της πανδημίας. Λογικό, ίσως, για ένα γνήσια μελαγχολικό μουσικά και στιχουργικά κομμάτι, που έσκισε στο TikTok και έπειτα κατάφερε να γίνει το πιο στριμαρισμένο γιοροβιζιονικό τραγούδι όλων των εποχών στο Spotify –θέση που κρατά μέχρι σήμερα–, ενώ πάνω από δύο χρόνια μετά τη νίκη του, ο Duncan Laurence έγινε ο πρώτος καλλιτέχνης της Eurovision τα τελευταία 25 χρόνια που κάνει απόβαση και στην «απαγορευμένη» απέναντι όχθη του Ατλαντικού, καταφέρνοντας να μπει στο Hot100 του αμερικανικού Billboard. Αυτό, ναι, είναι κατόρθωμα.
6.
Marija Šerifović – Molitva
(Σερβία, 2007)
Με τη νίκη της Σέρβας Marija Šerifović ο θεσμός έκανε ίσως για πρώτη φορά τόσο έντονα, τόσο αναπολογητικά, και εν τέλει τόσο περήφανα «σημαία» του τη διαφορετικότητα, όμως πέρα από αυτό η μπαλάντα Molitva που πατάει γκάζια στο τέλος και εκείνη η τόσο απλή στη σύλληψή της παρουσίαση με τις δίμετρες Σέρβες να καταρρίπτουν τα στερεότυπα της αγάπης συγκινούν ακόμα και σήμερα.
5.
Sertab – Everyway That I Can
(Τουρκία, 2003)
Η τάση που καταχρηστικά αποκαλείται «έθνικ» στη μουσική, αλλά και στο στυλ γενικότερα (από τα πασούμια μέχρι τις παντελόνες-σαλβάρια), και που κυριάρχησε για μερικά χρόνια στα mid ‘00s, έγινε μαζική μέσα από αυτή την εμφάνιση και από ένα τραγούδι που θεωρείται δικαίως –όπως αποδείχθηκε και από την πολυαναμενόμενη, μετά από χρόνια απουσίας από τα σχετικά δρώμενα, μια και η Τουρκία δεν συμμετέχει πλέον στον διαγωνισμό, χθεσινή εμφάνιση της Sertab στον δεύτερο φετινό ημιτελικό– Eurovision classic.
4.
Helena Paparizou – My Number One
(Ελλάδα, 2005)
Το πράγμα είχε φανεί 4 χρόνια νωρίτερα με τη συμμετοχή των Antique – απλά χρειαζόταν να λουστραριστεί, να σχεδιαστεί προσεκτικά και στρατηγικά, και το ποπ μεγαθήριο που λέγεται Έλενα Παπαρίζου να σολάρει και να βγει μπροστά, όσο πιο μπροστά γινόταν. Όλα ήταν σωστά, όλα πήγαν καλά, η ιστορία γράφτηκε και οι Eurofans έχουν δικαίως τη νίκη της Ελλάδας πολύ ψηλά στις καρδιές τους.
3.
Conchita Wurst – Rise Like a Phoenix
(Αυστρία, 2014)
Ήταν σίγουρα τολμηρό να ανεβάσεις σε μια τόσο mainstream σκηνή μια απαστράπτουσα, εντυπωσιακή, μουσάτη queen, σε εποχές που ακόμα το drag δεν είχε κατακτήσει τόσο μαζικά το mainstream, όμως, πέρα από αυτό, το υπέροχο τραγούδι της ήταν λες και είχε ξεπηδήσει από ταινία του Τζέιμς Μποντ σε δομή, κορύφωση και βέβαια στη θεατρικότητα της ερμηνείας της. Ακόμα μια χρονιά που η Eurovision έχασε σε σασπένς εξαιτίας της προδιαγεγραμμένης νίκης της Conchita, αλλά κέρδισε σε ποιότητα.
2.
Måneskin – Zitti e buoni
(Ιταλία, 2021)
Εν αντιθέσει με τα τρολ των Lordi, η παρέα του Ιταλού Damiano έδωσε στον θεσμό γνήσιο glam rock, κάνοντας ξανά και τόσο ανεπιτήδευτα κουλ ένα είδος που όταν βγάζει κομμάτια όπως το Zitti e buoni, κανείς δεν μπορεί να του αντισταθεί. Βοήθησε και η χρονική συγκυρία της επιστροφής μετά τη μοναδική χρονιά στα χρονικά που ο διαγωνισμός ακυρώθηκε, λόγω της πανδημίας, η ανάγκη για κάτι εκρηκτικό ήταν μεγαλύτερη από ποτέ και έτσι η σκηνή της Eurovision γέννησε έναν από τους μεγαλύτερους –και πιο αναγνωρισμένους πλέον– σταρ των τελευταίων δεκαετιών.
1.
Loreen – Euphoria
(Σουηδία, 2012)
Το Euphoria βρίσκεται στην κορυφή αυτής της λίστας γιατί γεμίζει όλα τα checkboxes: ένα κομμάτι που αγαπήθηκε πραγματικά όσο λίγα στη συνολική ιστορία των 68 ετών του θεσμού, ένα τεράστιο ραδιοφωνικό χιτ που σκαρφάλωσε στην κορυφή των charts όλης της Ευρώπης, μια ιδιοσυγκρασιακή σκηνική παρουσία που θυμούνται οι πάντες και πάνω απ’ όλα ένα τραγούδι με όλη τη σημασία της λέξης, που ακούγεται, λειτουργεί και συναρπάζει ανεξάρτητα από το live, την εικόνα, τον ίδιο τον διαγωνισμό.
