Κατεβαίνοντας βιαστικά την Αγίας Σοφίας, στο φανάρι της Εγνατίας, μετρώ τα δευτερόλεπτα που με έπιασε το κόκκινο για να ξεφύγω σφαίρα διαγωνίως από τους πεζούς δίπλα μου και να βγω πρώτη στην προσωρινή διάβαση του εργοταξίου του μετρό, πεπεισμένη έτσι, κάθε φορά, ότι κερδίζω μερικές ανάσες στα αργοπορημένα ραντεβού.
Στα δέκα βήματα πάνω αντηχεί στα αυτιά μου από τα hands free η μουσική σύνθεση «Toonbrood» του Μιχάλη Παρασκάκη. Το κομμάτι ξεκινά αργά και συνεχίζει περισσότερο δυναμικά όσο πλησιάζεις στον Ναό της του Θεού Σοφίας. Είχα κατεβάσει την εφαρμογή «My City, My Sounds» για να ξεκινήσω τον ηχητικό περίπατο που διοργανώνει η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση στη Θεσσαλονίκη, σε 8 σημεία έμπνευσης από 8 συνθέτες του κόσμου. Το «My City, My Sounds» ενισχύει τις εμπειρίες μας στα αστικά περιβάλλοντα. Δεν χρειάζεται να καταλαβαίνουμε τι είναι η σύγχρονη μουσική αρκεί να έχουμε περιέργεια για τον ήχο. Πατάς play και ξεκινά η βόλτα στο ηχοτοπίο. Καθώς είσαι απορροφημένος από τη μουσική των συνθετών πρέπει να προσέχεις όμως τα δίκυκλα και τις διαβάσεις.
Οι 8 συνθέτες κλήθηκαν να γράψουν κομμάτια που δεν θα ακουστούν απαραίτητα σε συναυλία αλλά θα παραμένουν ζωντανά στο ίδιο σημείο, στο ίδιο μνημείο, με διαφορετικό κόσμο ολόγυρα, όλες τις ώρες και τις εποχές του χρόνου. Το πρότζεκτ της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση «Soundscapes Compositions» μας δίνει την ευκαιρία να αφουγκραστούμε τη Θεσσαλονίκη στο εδώ και τώρα της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας.
Ναός της του Θεού Σοφίας
Ο συνθέτης Μιχάλης Παρασκάκης στο Ναό της του Θεού Σοφίας
Ο συνθέτης Μιχάλης Παρασκάκης μας συνοδεύει στον ηχητικό περίπατο. Περπατά μαζί μας για να ακούσει για πρώτη φορά τη σύνθεσή του μέσα από την εφαρμογή με hands free, μαζί με τους θορύβους της πόλης και τον καστανά στη γωνία που φωνάζει «κάστανα Πηλίου, 5 ευρώ το κιλό». Στα αστικά περιβάλλοντα αυξάνονται οι εκπλήξεις, δεν είναι το ίδιο με το να ακούς τη σύνθεσή σου σε έναν χώρο συναυλιών, οπότε παίρνει τον χρόνο του και περπατά μόνος περιμετρικά στην αυλή. Προσπερνά τους τουρίστες και μπαίνει μέσα στον ναό. Η σύνθεση του Toonbrood ακούγεται και μέσα στην εκκλησία, μαζί με τους ψαλμούς.
Ο Μιχάλης Παρασκάκης είναι ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του νέου μουσικού συνόλου TETTTIΞ. Είχε την τύχη να επισκεφθεί πρώτος από τους υπόλοιπους καλλιτέχνες τη Θεσσαλονίκη, πριν από έναν χρόνο, και να επιλέξει έναν από τους παλαιότερους και σπουδαιότερους χριστιανικούς ναούς της πόλης, ο οποίος έχει παραμείνει ακέραιος μέσα στο βάθος του χρόνου και λειτουργεί μέχρι σήμερα ως Καθεδρικός Ναός της Θεσσαλονίκης. Στο κομμάτι του εμπνέεται από τα αρχιτεκτονικά και τα θρησκευτικά στοιχεία του ναού της Αγίας Σοφίας που είναι και αναγνωρισμένο Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς. Ο τίτλος της σύνθεσης προέρχεται από την ολλανδική λέξη για το πρόσφορο, αλλά δηλώνει επίσης τους μεταβαλλόμενους και επαναλαμβανόμενους τόνους – toon: τόνος, brood: ψωμί.
Ο Μιχάλης επέστρεψε τα τελευταία δύο χρόνια στην Αθήνα από το εξωτερικό για να δημιουργήσει στην Ελλάδα. Μας εξήγησε ότι όταν έφτασε στο μνημείο της Αγίας Σοφίας την ερωτεύτηκε. Δεν θέλησε να δώσει έμφαση στους ήχους που άκουσε, απομονώθηκε ηχητικά για να εμπνευστεί αποκλειστικά από το μνημείο. Μπαίνοντας μέσα στον ναό είδε ένα τραπεζάκι που έγραφε «άρτος της προθέσεως», δεν είχε ιδέα τι ήταν αυτό. Του παρακίνησε το ενδιαφέρον, το έψαξε και εμπνεύστηκε από τον άρτο, 7 κομμάτια που τοποθετούνται το ένα πάνω στο άλλο, και έτσι και η μουσική που έγραψε είναι σε επίπεδα που τοποθετούνται δίχως να συγχέονται. Υπάρχει μια μικρή απόκλιση στα βυζαντινά μνημεία, ένα μικρό σφάλμα και αυτό το σφάλμα θέλησε να το μεταφράσει μουσικά.
Η Θεσσαλονίκη ανοίγει τα αυτιά της στη σύγχρονη μουσική
Οι 8 συνθέτες κλήθηκαν να γράψουν κομμάτια που δεν θα ακουστούν απαραίτητα σε συναυλία αλλά θα παραμένουν ζωντανά στο ίδιο σημείο, στο ίδιο μνημείο, με διαφορετικό κόσμο ολόγυρα, όλες τις ώρες και τις εποχές του χρόνου. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από μία συναυλιακή αίθουσα και είναι στην ουσία το νόημα του πρότζεκτ της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση «Soundscapes Compositions» που μας δίνει την ευκαιρία να αφουγκραστούμε τη Θεσσαλονίκη στο εδώ και τώρα της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας. Η σύγχρονη μουσική προσπαθεί να διευρύνει το κοινό της χρησιμοποιώντας την τεχνολογία, για να αποχαρακτηριστεί ως ελιτίστικη. Τα κομμάτια ηχογραφήθηκαν για να ακουστούν μόνο μέσα από ακουστικά smartphone, γι' αυτό έπρεπε να λειτουργήσουν μηχανισμοί εμπιστοσύνης ανάμεσα στους συνθέτες και τους μουσικούς.
«Η τεχνολογία έπαιξε σημαντικό ρόλο ώστε άνθρωποι που έρχονται από περιβάλλοντα μη ακαδημαϊκά να μπορούν να χειριστούν τον ήχο με τρόπο που παλιότερα μόνο σε ακριβά στούντιο μπορούσε να συμβεί» αναφέρει ο Χρήστος Καρράς, Εκτελεστικός Διευθυντής και υπεύθυνος Τομέα Μουσικής της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. «Έχει ανοίξει το υλικό στην τέχνη. Έπαψε ο δισταγμός της σύγχρονης μουσικής με την ποπ κουλτούρα, πάρα πολλοί σύγχρονοι συνθέτες έχουν εντάξει στοιχεία ποπ ή περιθωριακής κουλτούρας στο έργο τους. Είναι αδύνατον για μένα να πούμε και τεχνικά και αισθητικά τι είναι σύγχρονη μουσική».
Ροτόντα
Ένα σμήνος χελιδόνια ενέπνευσε τη Χριστίνα Αθηνοδώρου για τη Ροτόντα
Η συνθέτρια Χριστίνα Αθηνοδώρου, που ζει ανάμεσα στην Κύπρο και τη Γαλλία, ξεκίνησε με μια αστεία στρατηγική, όπως την περιγράφει, για να καταγράψει την αντήχηση του μνημείου και να τη μεταφράσει μουσικά. Πήρε τα ακουστικά και τα μηχανήματά της για να προσμετρήσει μουσικά και αρχιτεκτονικά τη Ροτόντα. Ήθελε να μετρήσει δηλαδή πόσα παράθυρα έχει, πόσες πόρτες, πόσα παράθυρα κόπηκαν για να γίνει το ιερό, πόσες εξωτερικές κολόνες υπάρχουν και πώς μεταδίδεται ο ήχος στα περίκεντρα οικοδομήματα και στο κυκλικό της σχήμα.
Καθώς βράδιαζε βγήκε έξω από το εμβληματικό μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και είδε ψηλά στον μιναρέ και γύρω από τη στέγη να περιστρέφεται ένα σμήνος χελιδόνια. Ο ήχος από τα χελιδόνια ήταν η έμπνευση που χρειαζόταν για να συνθέσει το έργο «Erot[onde]as». Το έργο της για τη Ροτόντα είναι ο έρωτας, οι ερωτήσεις, τα ερωτήματα, οι πολύ υψηλές συχνότητες των χελιδονιών σαν ερωτήσεις που έπρεπε να απαντηθούν. Το onde είναι το κύμα στα γαλλικά. Αυτά τα στοιχεία στο κομμάτι εκφράζουν μια αρμονική σύνθεση αντιθέσεων με πολλές εναλλαγές τονικές, διαφορετικές ενδείξεις για το μνημείο και πώς το κατάλαβε η ίδια. Η αρμονία της σύνθεσης συνοδεύει τις εικόνες γύρω από το μνημείο που εναλλάσσονται όλο το 24ωρο. Με τους νέους να περνούν τη βραδιά στο διπλανό πάρκο, με τους πλανόδιους πωλητές και τους πάγκους τους, με τη βαβούρα από τα μπαρ και τα φοιτητικά στέκια που παραμένουν ανοικτά όσο έχει ψωμί η νύχτα.
Πλατεία Ναβαρίνου
Η τριβή από σχοινί δημιούργησε έναν χειροποίητο ήχο, ένα sound design
Η Θεσσαλονικιά Μαριάνθη Παπαλεξανδρή-Αλεξανδρή επισκέφθηκε πέρσι το καλοκαίρι την πλατεία Ναβαρίνου και η εικόνα της ήταν πολύ οικεία, αν και ζει τα τελευταία χρόνια στην Αμερική. Ήθελε να δει τι έμεινε μέσα της από την πλατεία που είναι ένα κράμα μεταξύ του αρχαιολογικού χρόνου και του παρόντος. Από την Αλεξάνδρου Σβώλου προτίμησα να κατέβω από το στενάκι της Απελλού, που ήταν σκιερό, για να με χτυπήσουν ξαφνικά οι αχτίδες του ήλιου στα μάτια, όπως οι νότες από το «Square» που παίζουν αυτόματα όσο η εφαρμογή είναι ενεργοποιημένη.
Η συνθέτρια θέλησε να ανταποκριθεί σε αυτό το κάλεσμα με μία λιτότητα. Επέλεξε κάποιες επιφάνειες από ένα ειδικό χαρτόνι που χρησιμοποιούν οι αρχιτέκτονες για να φτιάξουν τα μοντέλα. Ο μοντελισμός είναι κάτι υπό κατασκευή, κάτι που φτιάχνεται, σαν όραμα, είναι πολύ ωραίο υλικό για να ενισχύσεις ακουστικά τους ήχους. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποίησε τέσσερις επιφάνειες με ένα σχοινί που περνάει μέσα σε κάθε χαρτόνι. Οι οκτώ μουσικοί χωρίστηκαν σε τέσσερα ζευγάρια, ο ένας μουσικός κρατούσε την επιφάνεια ο άλλος τραβούσε το σχοινί. Από την τριβή που δημιουργήθηκε ακουστικά επεκτάθηκε ο ήχος σε όλα τα αρχαία υλικά που έχουν αλλάξει ανά τους αιώνες. Έτσι λειτούργησε η έμπνευσή της, σαν να φτιάχνει προγραμματισμό με φυσικά υλικά, ένα χειροποίητο sound design.
«Δίνουμε ελευθερία στο κοινό»
Το μουσικό σύνολο dissonART έδωσε ελευθερία στον ακροατή να περάσει την εμπειρία από το δικό του πρίσμα. Δεν υπάρχουν δύο έργα που μοιάζουν, όπως δεν υπάρχουν και δύο ίδια μνημεία. Οι συνθέσεις είναι δείγμα της εποχής που ζούμε, υπάρχει πρόσβαση στην πληροφορία. Η πρόκληση για την ηχογράφηση ήταν μεγάλη καθώς έπρεπε να βρεθεί φυσικό ήχος που να αναδεικνύει τη σύγχρονη μουσική. Τα όργανα δεν τα χειρίστηκαν με τον κλασικό τρόπο, επιθυμούσαν να δημιουργήσουν μια γλωσσά νέων ηχοχρωμάτων. «Έχουμε βιώσει ανθρώπους να έρχονται για πρώτη φορά και να μένουν με το στόμα ανοικτό με κάτι μη συμβατικό, με νέες προσεγγίσεις, με μια νέα γλώσσα, με τη φύση της μουσικής, που είναι αφαιρετική» εξηγεί ο Θοδωρής Πατσαλίδης, μουσικός του dissonART.
«Σπάμε τα φορμά της συναυλιακής αίθουσας»
«Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται τον προσεχή Μάιο. Έχει ερευνήσει ιδέες, πρακτικές και εργαλεία, ξεκινώντας από ιστοσελίδες με εισαγωγή στη μοντέρνα και σύγχρονη μουσική, με ψηφιακές εφαρμογές για πειραματικούς ήχους και συνθέσεις. Σπάμε το φορμά συναυλιών που σπάνε το φορμά της συναυλιακής αίθουσας, που κληρονομήσαμε από τον 19υ αι., που συνεχίζει, αλλά επιδέχεται αλλαγές» καταλήγει ο κ. Καρράς.
Info
Ο ηχητικός περίπατος της Θεσσαλονίκης «Soundscapes Compositions» χαρτογραφείται στα σημεία: Λευκός Πύργος, Πλατεία Ναβαρίνου, Αψίδα του Γαλέριου, Παναγία Αχειροποίητος, Αγία Σοφία, Ρωμαϊκή Αγορά, Πλατεία Αριστοτέλους, Λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Το «Soundscapes Compositions» είναι μια καλλιτεχνική δράση της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση η οποία αποσκοπεί να φέρει το κοινό, ελληνικό και διεθνές, σε επαφή με τη σύγχρονη μουσική δημιουργώντας νέα σημαινόμενα μέσα σε μία πόλη που συνεχίζει να δημιουργεί ιστορίες, ήχους και περιπάτους.
Οι συνθέσεις ηχογραφήθηκαν από το μουσικό σύνολο dissonART που ιδρύθηκε και εδρεύει στη Θεσσαλονίκη και ασχολείται με τη διάδοση της μουσικής πρωτοπορίας σε τοπικό και διεθνές επίπεδο.
Η εφαρμογή «My City, My Sounds» αναπτύχθηκε σε συνεργασία με το ZKM | Center for Art and Media και είναι διαθέσιμη δωρεάν στο App Store.
Μπορείτε να ακούσετε επιπλέον ηχητικούς περιπάτους στην Αθήνα (Κεραμεικός και Ψυρρή) και σε άλλες πόλεις του κόσμου.
Συντελεστές
Συνθέτες: Χριστίνα Αθηνοδώρου, Μαριάνθη Παπαλεξανδρή-Αλεξανδρή, Μιχάλης Παρασκάκης, Λάμπρος Πηγούνης, Carola Bauckholt, Ηuihui Cheng, Simone Movio, Niels Roensholdt.
Η ηχογράφηση έγινε από το dissonArt Ensemble: Γιάννης Aνισέγκος (φλάουτο), Αλέξανδρος Σταυρίδης (κλαρινέτο), Λενιώ Λιάτσου (πιάνο), Θοδωρής Πατσαλίδης (βιολί), Γκρέτα Παπά (βιολί), Χαρά Σειρά (βιόλα), Βασίλης Σαΐτης (βιολοντσέλο), Γιάννης Χατζής (κοντραμπάσο)
Μουσική Διεύθυνση: Βλαδίμηρος Συμεωνίδης, Χριστίνα Αθηνοδώρου
Παραγωγή: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση
σχόλια