Θυμάστε πότε ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με τον κόσμο του Καβάφη; Ποια είναι η πρώτη εικόνα που έχετε να συνοδεύει τα ποιήματά του;
Η επαφή έγινε από πολύ νωρίς, στα προεφηβικά μου χρόνια, τότε που ο πατέρας μου -τα βράδια του '55- μ' έπαιρνε στην αγκαλιά του και μου διάβαζε τα «Τείχη», τους «Αλεξανδρινούς βασιλείς», την «Υπεροψία και τη μέθη του Δαρείου». Από τότε, τα ποιήματα του Αλεξανδρινού μ' ακολουθούσαν συνεχώς, σε πολλές φάσεις της ζωής μου, με συντροφεύουν αδιάλειπτα όλα αυτά τα χρόνια, κάποια με ταξιδεύουν σε κόσμους που δεν υπάρχουν πια, κάποια με πονάνε, κάποια με συνθλίβουν...
Πόσο δύσκολο είναι να μελοποιήσετε τα συγκεκριμένα ποιήματα;
Είμαι ένας καλλιτέχνης που λατρεύει την Ποίηση και τους Ποιητές και μια από τις εμμονές μου είναι να «ξεκλειδώνω μουσικά» τους κόσμους τους. Δύσκολο, μα εξαιρετικά γόνιμο μονοπάτι! Μέσα σ' αυτήν τη βαρβαρότητα που ζούμε, η Ποίηση δείχνει το δρόμο και ο Καβάφης τον φωτίζει. Ξεκίνησα να μελοποιώ Καβάφη το 1971. Η «Πόλις» ήταν το πρώτο ποίημα. Ακολούθησαν πολλές προσπάθειες, μα όσο ο Καβάφης αντιστεκόταν, η απόπειρα φαινόταν να με οδηγεί σ' ένα ανεξήγητο αδιέξοδο, κυρίως όταν προσπαθούσα από το λόγο του ποιητή να φτιάξω τραγούδι. Δέκα ολόκληρα χρόνια αγωνιζόμουν, αγωνιούσα, μα τίποτα το ικανοποιητικό δεν προέκυπτε, εκτός από την προσέγγιση της «Πόλης», που όμως αποτελούσε ειδική περίπτωση. Μέχρι που συναντήθηκα με τον Ανρί Ρονς. Οι ενδοιασμοί έπαψαν, και το μεγάλο βήμα προς τη μουσική κατάκτηση του καβαφικού λόγου έγινε. Με συγκίνησε η επιμονή του Ρονς, ο οποίος ήρθε στην Αθήνα για μερικές μόνο ώρες με σκοπό να με πείσει. Ήτανε πολύ γοητευτικός και μου εξήγησε λεπτομερώς τα σχέδιά του. Επρόκειτο για το έργο Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας σε κείμενα Καβάφη, Λόρενς Ντάρελ και Γιάννη Ρίτσου, που θ' ανέβαινε στο Nouveau Théâtre de Belgique στις 15 Σεπτεμβρίου 1982. Πήγα στις Βρυξέλλες και ένα ωραιότατο απόγευμα, θυμάμαι, βρέθηκα σ' ένα πάρα πολύ ωραίο μαύρο θέατρο, με σπουδαίο σκηνικό χώρο. Οι πρόβες είχαν αρχίσει χωρίς να υπάρχει η μουσική. Τον Καβάφη υποδυόταν ο σπουδαίος Βέλγος ηθοποιός Πολ Ρολάν. Εκεί, ανακάλυψα ξαφνικά πώς μελοποιείται ο Καβάφης. Όχι ότι έγινε κάτι μαγικό, με την έννοια ότι μου ήρθε ξαφνικά η θεία επιφοίτηση, αλλά ο σκηνικός χώρος και ο τρόπος που τοποθετούσε τα πράγματα ο Ρονς έδιναν αυτομάτως τη λύση: είχα την Αλεξάνδρεια των αρχών του αιώνα, έβλεπα ένα καπηλειό, άλλοτε ένα χαμαιτυπείο, άλλοτε τη συνάντηση των πέντε εραστών του Καβάφη ντυμένων στα άσπρα - εκεί ήταν και τα κείμενα του Ρίτσου, όπου χρησιμοποιήθηκε και ο τρόπος του ψίθυρου που είχα εφαρμόσει ήδη στην «Καντάτα για τη Μακρόνησο». Αυτά καθώς και η συμμετοχή δύο τραγουδιστών (Γιώργος Μεράντζας και Κώστας Θωμαΐδης), που ντυμένοι στα άσπρα σεργιάνιζαν στους δρόμους της Αλεξάνδρειας, με οδήγησαν κατευθείαν στη λύση της μελοποίησης του Καβάφη. Ακολουθώντας τις δεδομένες σκηνικές προδιαγραφές, τα τραγούδια για το Γέρο της Αλεξάνδρειας δημιουργήθηκαν εύκολα, μέσα σε μερικές μόνον μέρες.
Η εποχή είναι δύσκολη για ανάλογα εγχειρήματα. Πόσο μεγάλο είναι το ρίσκο της κυκλοφορίας μια τέτοιας δουλειάς, τώρα που «η δισκογραφία έχει πεθάνει»;
Από την πρώτη στιγμή που η δουλειά μου άρχισε να εκδίδεται, δεν υπολόγιζα το μεγάλο κοινό. Κριτήριό μου ήταν η μέσω του ήχου μου αποκωδικοποίηση των ποιητικών κειμένων που επιχειρούσα να μελοποιήσω. Κάποιες εργασίες μου έγιναν ιδιαιτέρως δημοφιλείς και κάποια τραγούδια μου λειτουργούν διαχρονικά. Αλλά αυτό δεν ήταν στις προθέσεις μου. Βεβαίως χαίρομαι και συγκινούμαι ιδιαίτερα που αυτό συνέβη, αλλά το ίδιο χαίρομαι με τον Ευριπίδη IV, τον Ρεμπό που μελοποίησα, τον Βιγιόν, τον Ρίτσο της Σονάτας του Σεληνόφωτος και είμαι πάντα κοντά στον Μολιέρο, τη Λούλου αλλά και τον Σταντάλ και τον Βιλλέμς, που μελοποίησα επίσης. Βεβαίως, τώρα που η δισκογραφία έχει πεθάνει, τα πράγματα στένεψαν τόσο πολύ που αρχίζει και αναρωτιέται κανείς ποια είναι η σημασία του να βγει μια δουλειά σε CD. Όμως, ειδικά στις μέρες μας, είναι για μένα πολύ ουσιαστικό να ξέρω ότι επικοινωνώ και συνομιλώ με ανθρώπους -έστω λίγους- σ' αυτήν τη βαρβαρότητα που ζούμε. Ελπίζω αυτή η ολοκληρωμένη έκδοση του Καβάφη μου να φτάσει σε καλά χέρια.
Μετά από τόσων χρόνων εμπειρία πώς βλέπετε το μέλλον της ελληνικής μουσικής; Πώς μπορεί να αντισταθεί κάποιος στη μουσική που επιβάλλουν οι μηχανισμοί προώθησης επιτυχιών;
Κάνοντας μουσική με τις προϋποθέσεις της τέχνης του. Εξερευνώντας και ανακαλύπτοντας τις κρυμμένες πλευρές των κειμένων που μονίμως αντιστέκονται σε όσους προσπαθούν να τις αποκαλύψουν. Μελετώντας καθημερινά νέες και παλιότερες μουσικές και μη υποκύπτοντας στη «γοητεία» του αγοραίου. Γυρίζοντας την πλάτη στο χαμηλό γούστο της τηλεόρασης και στα κελεύσματά της. Βρίσκοντας καθημερινά το κοινό με το οποίο κανείς θέλει να συνομιλήσει. Φτιάχνοντας τελικά ο καθένας μας τη μικρή νησίδα αναπνοής...
Τα τελευταία χρόνια απέχετε από την πολιτική. Είναι συνειδητή επιλογή;
Πολιτικό ον είμαι από έφηβος μέχρι σήμερα. Με επηρεάζουν οι κοινωνικές καταστάσεις και ενίοτε και οι πολιτικές. Έχω ταξιδέψει με το μυαλό μου στις μεγάλες επαναστάσεις του παρελθόντος, ιδίως στις μεγάλες ήττες. Το 1870 ήμουν στο Παρίσι. Δεν μπορείτε να φανταστείτε ποιους συνάντησα εκεί. Μια ημέρα μάλιστα βρέθηκα από τους Ζαπατίστας να τρέχω με τους Σκωτσέζους και να κλείνομαι στο κάστρο του Εδιμβούργου στην πολιορκία των Εγγλέζων στα 1327. Πολλές περιπέτειες. Κι άλλη μια φορά όντως ενέδωσα και έγινα υπουργός Πολιτισμού. Νομίζω ότι ήταν το 1993. Δεν το μετανιώνω, έκανα πράγματα για το σινάφι μου -κι όχι μόνο- αλλά δεν ξαναβγαίνω από τη μουσική.
σχόλια