Ο Μάρτιν Παρ (Martin Parr, γεννημένος το 1952) είναι ένας από τους πιο σημαντικούς Βρετανούς φωτογράφους των τελευταίων πενήντα χρόνων. Το ιδιαίτερο ντοκιμαντερίστικο στυλ του και τα λαμπερά, έντονα χρώματα των φωτογραφιών του τον κάνουν μοναδικό και όχι μόνο τεχνικά∙ τα έργα του καταγράφουν με μια οικεία, σατιρική και ανθρωπολογική ματιά πτυχές της σύγχρονης ζωής, ιδιαίτερα τις κοινωνικές τάξεις της Αγγλίας, αλλά και ευρύτερα τον πλούτο του δυτικού κόσμου. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι οι «Αγροτικές κοινότητες» (1975-1982) και τα «The Last Resort» (1983-1985), «The Cost of Living» (1987-1989), «Small World» (1987-1994) και «Common Sense» (1995-1999). Έχει δημοσιεύσει περίπου 40 φωτογραφικά βιβλία και έχει συμμετάσχει σε περίπου 80 εκθέσεις σε όλο τον κόσμο, ενώ το 2014 ίδρυσε στο Μπρίστολ το Ίδρυμα Martin Parr, που στεγάζει το αρχείο με τα προσωπικά έργα του, τη συλλογή του από βρετανικές και ιρλανδικές φωτογραφίες (άλλων φωτογράφων), συν μια γκαλερί.
Λίγο πριν έρθει στην Ελλάδα για μια επίσκεψη στην Ύδρα και για να υπογράψει τα βιβλία του αλλά και merchandising στο «Martin Parr Souvenir Shop» του Hyper Hypo την Τρίτη 18/6, από τις 6 το απόγευμα μέχρι τις 9 το βράδυ, μιλήσαμε μαζί του τηλεφωνικά, όση ώρα ετοιμαζόταν για το ταξίδι:
«Ο παππούς μου ασχολιόταν πολύ με τη φωτογραφία, από μικρός. Ζούσε στο Γιόρκσερ στη βόρεια Αγγλία και, όταν πήγα να τον επισκεφτώ, μου δάνεισε μια κάμερα και αρχίσαμε να βγάζουμε μαζί φωτογραφίες, να τις εμφανίζουμε και να τις τυπώνουμε», λέει. «Ήμουν 13 χρονών και από τότε αποφάσισα ότι αυτό θέλω να κάνω στη ζωή μου, να γίνω φωτογράφος. Ήταν κάτι ενστικτώδες.
Όταν επισκέπτονται ένα τουριστικό μέρος, το πρώτο πράγμα που σκέφτονται να κάνουν οι άνθρωποι είναι να βγάλουν μια σέλφι, ή να βγάλουν μια φωτογραφία αυτού που έχουν έρθει να δουν. Αυτό δεν είναι καλό, επειδή δεν έχουν την ευκαιρία να απορροφηθούν από τη σκηνή που έχουν μπροστά τους.
Παρότι δεν έχω πάντα μαζί μου μια φωτογραφική μηχανή, όπου και να κοιτάξω βλέπω κάδρα, το κάνω όλη την ώρα, είναι κάτι που μου έχει γίνει συνήθεια. Αλλά δεν κουβαλάω συνεχώς μια φωτογραφική μηχανή, κάποιοι φωτογράφοι το κάνουν, εγώ έχω επιλέξει να μην το κάνω.
Δεν ξέρω αν βλέπω κάτι που δεν βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι όταν φωτογραφίζω, αλλά σίγουρα έχω μια δική μου ματιά. Όλοι έχουμε διαφορετικό τρόπο να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, και αν βρεις έναν τρόπο να το εκφράσεις αυτό μέσα από τη φωτογραφία, τότε έχεις κάτι καλό. Αλλά συχνά οι άνθρωποι δεν ξεφεύγουν από τα βασικά κλισέ, έτσι όταν κοιτάζεις στο Instagram υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν έχουν ενδιαφέρον, απλώς αντιγράφουν τις ιδέες άλλων ανθρώπων. Υπάρχει μια γκάμα από εικόνες στο κεφάλι μας που τις έχουμε βρει έτοιμες, τις οποίες οι άνθρωποι αντιγράφουν, έτσι πρέπει να βρεις έναν δικό σου, μοναδικό τρόπο να εκφράσεις την προσέγγισή σου στον κόσμο.
Μπορείς να ονομάσεις αυτό που κάνω το όραμά μου για τον κόσμο. Προσπαθώ να ανακαλύψω τη σχέση μου με τον κόσμο μέσα από τη φωτογραφία, την οποία προφανώς έχουν όλοι, αλλά για τον καθένα είναι μοναδική. Υποθέτω ότι αυτό προσπαθώ να κατανοήσω.
Όση τεχνολογία και να υπάρξει, η φωτογραφία δεν θα σταματήσει να είναι μια μορφή τέχνης. Όταν επισκέπτονται ένα τουριστικό μέρος, το πρώτο πράγμα που σκέφτονται να κάνουν οι άνθρωποι είναι να βγάλουν μια σέλφι, ή να βγάλουν μια φωτογραφία αυτού που έχουν έρθει να δουν. Αυτό δεν είναι καλό, επειδή δεν έχουν την ευκαιρία να απορροφηθούν από τη σκηνή που έχουν μπροστά τους.
Δεν θυμάμαι πότε ήρθα για πρώτη φορά στην Ελλάδα, έχω έρθει κάμποσες φορές, όχι πάρα πολλές, έτσι δεν έχω τραβήξει πολλά πράγματα στην Ελλάδα. Είναι μία από τις χώρες που θα ήθελα να είχα φωτογραφίσει περισσότερο, αλλά δεν μπορείς να είσαι παντού. Θα πάω στην Ύδρα το Σαββατοκύριακο και βρίσκω ότι έχει μεγάλο ενδιαφέρον. Μου αρέσει η Ύδρα, το νησί είναι πολύ όμορφο. Έχω πάει αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, αλλά σου είπα ότι δεν κουβαλάω πάντα μαζί μου τη φωτογραφική μηχανή. Έχω πάει σε αρκετά νησιά όλα τα χρόνια που επισκέπτομαι την Ελλάδα, αλλά δεν έχω κάνει μια πραγματική σειρά από φωτογραφίες. Έχω συμπεριλάβει την Ακρόπολη σε φωτογραφικό μου πρότζεκτ, που είναι ευκολάκι, δεν ήθελε και πολλή σκέψη, και παρότι είναι μια παλιά εικόνα, ακόμη φαίνεται να λειτουργεί.
Ο τουρισμός είναι μια τεράστια βιομηχανία. Η Ελλάδα ωφελείται πάρα πολύ από τον τουρισμό, είναι μία από τις βασικές της επιχειρήσεις όσον αφορά την εργασία και το εισόδημα, έτσι δεν είναι; Δεν μπορείς εύκολα να πεις αν είναι κάτι καλό ή κάτι κακό. Ωστόσο, στις μέρες μας, μετά την κρίση, ολόκληρη η βιομηχανία πήγε εκεί, στον τουρισμό, και οι άνθρωποι καταναλώνουν μέρη, συνωστίζονται όπου πάνε οι πολλοί και το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν είναι να βγάλουν φωτογραφίες, συμπεριλαμβανομένων των σέλφι».
«Ο Μάρτιν Παρ είναι ένας χρονικογράφος της εποχής μας. Κόντρα στη συνεχώς αυξανόμενη πλημμύρα εικόνων που κυκλοφορούν στα μέσα ενημέρωσης, οι φωτογραφίες του μας προσφέρουν την ευκαιρία να δούμε τον κόσμο από τη μοναδική του οπτική» γράφει ο Γερμανός Τόμας Γουέσκι, συγγραφέας, επιμελητής και ειδικός της σύγχρονης φωτογραφίας. «Με την πρώτη ματιά, οι φωτογραφίες του φαίνονται υπερβολικές ή και γκροτέσκ. Τα μοτίβα που επιλέγει είναι περίεργα, τα χρώματα φανταχτερά και οι προοπτικές ασυνήθιστες. Ο όρος που χρησιμοποιεί για τη συντριπτική δύναμη των δημοσιευμένων εικόνων είναι “προπαγάνδα”. Αντιμετωπίζει αυτή την προπαγάνδα με τα δικά του όπλα: κριτική, πρόκληση και χιούμορ, συνεπώς οι φωτογραφίες του είναι πρωτότυπες και διασκεδαστικές, προσιτές και κατανοητές, αλλά, ταυτόχρονα, μας δείχνουν με διεισδυτικό τρόπο πώς ζούμε, πώς παρουσιάζουμε τον εαυτό μας στους άλλους και σε τι δίνουμε αξία.
Ο ελεύθερος χρόνος, η κατανάλωση και η επικοινωνία είναι οι έννοιες που ο σημαντικός Βρετανός φωτογράφος ερευνά εδώ και αρκετές δεκαετίες στα ταξίδια του σε όλο τον κόσμο. Στην πορεία εξετάζει εθνικά χαρακτηριστικά και παγκόσμια φαινόμενα για να διαπιστώσει πόσο έγκυρα είναι ως σύμβολα που θα βοηθήσουν τις μελλοντικές γενιές να κατανοήσουν τις πολιτισμικές μας ιδιαιτερότητες. Ο Παρ μάς δίνει τη δυνατότητα να δούμε πράγματα που μας φαίνονται οικεία με έναν εντελώς νέο τρόπο. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί τη δική του εικόνα για την κοινωνία, που μας επιτρέπει να συνδυάσουμε μια ανάλυση των ορατών σημαδιών της παγκοσμιοποίησης με ασυνήθιστες οπτικές εμπειρίες. Στις φωτογραφίες του ο Παρ αντιπαραθέτει συγκεκριμένες, ειδικές εικόνες με οικουμενικές, χωρίς να επιλύει τις αντιφάσεις. Τα ατομικά χαρακτηριστικά γίνονται αποδεκτά και οι εκκεντρικότητες θεωρούνται πολύτιμες.
Τα θέματα που επιλέγει ο Παρ και η απαράμιλλη αντιμετώπισή τους τον κάνουν να ξεχωρίζει ως φωτογράφο η δουλειά του οποίου περιλαμβάνει τη δημιουργία εκτεταμένων σειρών. Μέρος της ασυνήθιστης στρατηγικής του είναι να παρουσιάζει και να δημοσιεύει τις ίδιες φωτογραφίες στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, σε εκθέσεις και σε βιβλία τέχνης, καθώς και στους συναφείς τομείς της διαφήμισης και της δημοσιογραφίας. Με αυτόν τον τρόπο ξεπερνά τον παραδοσιακό διαχωρισμό των διαφορετικών τύπων φωτογραφίας. Χάρη σε αυτή την ολοκληρωμένη προσέγγιση, καθώς και στο στυλ του και στην επιλογή των θεμάτων του, αποτελεί εδώ και καιρό πρότυπο για τη νεότερη γενιά φωτογράφων.
Ο Μάρτιν Παρ ευαισθητοποιεί το υποσυνείδητό μας – και από τη στιγμή που θα δούμε τις φωτογραφίες του, ανακαλύπτουμε συνεχώς αυτές τις εικόνες στην καθημερινή μας ζωή, ξανά και ξανά, και αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας μέσα σε αυτές. Το χιούμορ σε αυτές τις φωτογραφίες μάς κάνει να γελάμε με τον εαυτό μας, με μια αίσθηση αναγνώρισης και απελευθέρωσης».
Οι φωτογραφίες του Παρ από την Ακρόπολη συμπεριλήφθηκαν στην έκδοση «Small World» του 1995 και στην επανέκδοση του βιβλίου το 2007, ενώ το 2022 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Acropolis Now» με τις εμφανίσεις των «κατεστραμμένων» φιλμ που δίνουν στις φωτογραφίες μια απόκοσμη διάσταση. Καλοκαίρι, τουρίστες ψήνονται στον ήλιο πάνω στον Ιερό Βράχο, αλλά και στο Μοναστηράκι και την Πλάκα. Πριν από λίγο καιρό κυκλοφόρησε και νέα έκδοση του «Small World».
«Η φωτογραφία μού έχει προσφέρει μια φανταστική ζωή. Βασικά, κάνοντας το χόμπι μου, έχω ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο βλέποντας πολλά πρόσωπα, έχω φωτογραφίσει πολλά μέρη, είμαι αλήθεια πολύ τυχερός που είχα την ευκαιρία να βγάζω τα προς το ζην από όλο αυτό.
Το έργο μου για το οποίο είμαι πιο περήφανος είναι το “The Last Resort: Photographs of New Brighton” από τα ‘80s, που είναι ακόμα και σήμερα η πιο δημοφιλής δουλειά μου, παρότι τραβήχτηκε πολλά χρόνια πριν».
Πριν κλείσουμε, τον ρωτάω για την κληρονομιά που αφήνει πίσω του, γιατί το έργο του έχει επηρεάσει πολλούς νεότερούς του φωτογράφους.
«Δεν μπορώ να σου μιλήσω για την κληρονομιά μου, είναι δουλειά των άλλων να το κάνουν αυτό», λέει γελώντας, «έχω ένα μεγάλο αρχείο από εικόνες που τράβηξα στη Βρετανία και συνεχίζω να τραβάω, έτσι είναι μια διαδικασία εν εξελίξει. Έρχομαι στην Αθήνα για να υπογράψω τα βιβλία μου στο Hyper Hypo και ευελπιστώ να φωτογραφίσω ξανά στην Αθήνα…»
Την Τρίτη 18 Ιουνίου ο Μάρτιν Παρ θα βρίσκεται στο Hyper Hypo (Βορέου 10, Μοναστηράκι), από τις 18:00 μέχρι τις 21:00 για να υπογράψει βιβλία του και αναμνηστικά.
Παράλληλα, στο υπόγειο του Hyper Hypo θα εγκαινιαστεί το Martin Parr Souvenir Shop, ένα project που επιμελείται η Motherland Productions και αποτελείται από μια pop-up έκθεση και ένα θεματικό κατάστημα με έργα του φωτογράφου, που θα παραμείνει ανοιχτό μέχρι τις 31/8.
