«Αν ο παράδεισος είχε ένα όνομα, θα ήταν οι Λεύκες της Πάρου. Εκεί επιστρέφω κάθε καλοκαίρι, εκεί παντρεύτηκα, εκεί ονειρεύομαι ακόμα» ομολογεί μιλώντας αποκλειστικά στη LiFO ο διάσημος Ελληνοβρετανός φωτογράφος Platon, καθισμένος στον άνετο καναπέ του κεντρικού καφέ της Lavazza στο Μιλάνο κάτω από τον τεράστιο πολυέλαιο που αναπαριστά κόκκους καφέ, με τους τουρίστες δίπλα μας να αναρωτιούνται ποιος είναι ο άγνωστος άνδρας.
«Πάντως, είναι αξιοθαύμαστη η διαδρομή από το άγνωστο χωριό των Κυκλάδων στα γραφεία των πιο ισχυρών του κόσμου, και τώρα εδώ, το παραδέχεται πως δεν μπορούσε με τίποτα να το φανταστεί όταν τριγυρνούσε, πιτσιρικάς ακόμα, στα γραφικά σοκάκια της Πάρου, μη μιλώντας ούτε λέξη σχεδόν ελληνικά, άρα παρατηρώντας τα πάντα με διπλάσια περιέργεια.
Μου εξομολογείται ότι ετοιμάζει φωτογραφικό λεύκωμα αποκλειστικά αφιερωμένο στις Λεύκες από όλα αυτά τα χρόνια που επιστρέφει στο νησί κατευθείαν από τη Νέα Υόρκη ‒ μετά το «Greeks» που θυμάμαι να ξεφυλλίζω στη θρυλική Κολέτ στο Παρίσι ανάμεσα σε πανάκριβα ρούχα και αξεσουάρ διάσημων σχεδιαστών.
«Θυμάμαι να νιώθω την ανάσα του Πούτιν στο πρόσωπό μου και πίσω μου να παραμονεύουν τα άτομα της ασφάλειάς του. Όταν βγήκα από το στούντιο, είδα να βρίσκονται απέναντι αγκυροβολημένοι σκοπευτές».
Από την εναλλακτική πανκ σκηνή της Νέας Υόρκης, λοιπόν, την οποία δεν εγκαταλείπει ποτέ, μέχρι την πρώτη γραμμή των εξεγέρσεων, π.χ. στην Αίγυπτο, έως το φετινό ημερολόγιο της Lavazza, το οποίο μου αποκαλύπτει για πρώτη φορά, με τεράστιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες διάσημων και άγνωστων ανθρώπων να προμοτάρουν τους στόχους των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη ‒ αν μη τι άλλο, η διαδρομή που έχει διανύσει ο Platon (Πλάτων Αντωνίου) είναι τεράστια.
Έχοντας δουλέψει για χρόνια ως φωτορεπόρτερ για έντυπα σαν τη «Vogue», τον «New Yorker» και το «Time», έχει γνωρίσει από κοντά όλους τους ισχυρούς και διάσημους του πλανήτη: «Θυμάμαι να νιώθω την ανάσα του Πούτιν στο πρόσωπό μου και πίσω μου να παραμονεύουν τα άτομα της ασφάλειάς του. Όταν βγήκα από το στούντιο, είδα να βρίσκονται απέναντι αγκυροβολημένοι σκοπευτές».
Τα ίδια έχει να πει για τον Καντάφι αλλά και για τους σχεδόν 130 ηγέτες και διάσημους που έχει φωτογραφίσει μέχρι σήμερα. Μπήκε από την αρχή στα βαθιά: ο πρώτος που φωτογράφισε ήταν ο Άντονι Χόπκινς ως Χάνιμπαλ Λέκτερ, μια στιγμή αξέχαστη και τρομακτική, όπως και ο ρόλος που υποδύθηκε ο διάσημος ηθοποιός.
«Το πιο δύσκολο απ' όλα, όμως, είναι να φωτογραφίζεις απλούς ανθρώπους ‒υπάρχουν αρκετοί από αυτούς στο Ημερολόγιο της Lavazza‒ και όχι τους ισχυρούς. Αυτό συμβαίνει γιατί πρέπει πρώτα να κερδίσεις την εμπιστοσύνη τους. Αρκεί να σκεφτείς ότι πολλοί από αυτούς δεν έχουν φωτογραφηθεί ποτέ σε στούντιο και πως για να το κάνουν πρέπει πρώτα να τους κάνεις να χαλαρώσουν»
Τον ρωτάω πόσο σχιζοφρενικό είναι να συνευρίσκεται με ανθρώπους της διπλανής πόρτας, να πηγαίνει στην πρώτη γραμμή των συγκρούσεων διακινδυνεύοντας τη ζωή του (Αίγυπτος, Μπούρμα) και την ίδια στιγμή να φωτογραφίζει τους πιο ισχυρούς ηγέτες. «Μπορεί να είναι, αλλά επιβάλλεται να είσαι μπερδεμένος γιατί έτσι είναι η ζωή. Γνωρίζω πολλούς πιο έξυπνους και ισχυρούς από μένα στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που λένε πως τους αρέσουν τα ξεκάθαρα πράγματα, αλλά αυτοί δεν πρόκειται ποτέ να βρεθούν στην πρώτη γραμμή. Γιατί τίποτα δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται και αυτό δεν έχει να κάνει αναγκαστικά με τον κίνδυνο.
»Πανίσχυροι ηγέτες που έχουν αγνοήσει, ακόμα και ακυρώσει, τα ανθρώπινα δικαιώματα τυχαίνει να είναι πολύ γοητευτικοί ‒ ενδεχομένως να μην είχαν αυτές τις θέσεις αν δεν διέθεταν αυτήν τη γοητεία. Κι εμείς, που βρισκόμαστε στην άλλη πλευρά, σπεύδουμε πολλές φορές να τους περιγράψουμε ως δισδιάστατους, γραφικούς τύπους, αλλά δεν είναι. Είναι τρισδιάστατοι και μάλιστα διαθέτουν ένα φυσικό, και γι' αυτό πολύ επικίνδυνο, χάρισμα. Αυτό ακριβώς καλούμαι εγώ να αναγνωρίσω, να καταγράψω και με κάποιον τρόπο να το μεταφέρω στον κόσμο.
»Τη δεδομένη αντίληψη που είχα για την εξουσία, λοιπόν, την έκανε λιγότερο βέβαιη το γεγονός ότι βρέθηκα κι εγώ στην πρώτη γραμμή με διαφορετικό τρόπο. Εκεί είναι που αναγνωρίζεις τις αντιφάσεις και αντιλαμβάνεσαι πλήρως το βάρος που φέρει κάθε φορά ο ηγέτης όσον αφορά την απίστευτη δύναμη που ασκεί στον κόσμο και την ευθύνη που έχει απέναντι σε αυτόν. Αν αυτή την εξουσία δεν την αναγνωρίσεις, δεν τη βιώσεις και δεν την αντιληφθείς πλήρως, δεν θα μπορέσεις να μεταφέρεις το μήνυμα, τη δύναμη και την ευθύνη που αναλογεί στους ηγέτες και σε όλους μας.
»Για παράδειγμα, δες τι έγινε με τη σεξουαλική παρενόχληση όταν όλοι συνειδητοποιήσαμε πως διαθέτουμε φωνή. Τώρα, λοιπόν, που έχουμε τα μέσα, είναι η στιγμή να ξαναδούμε τι σημαίνει "μιλάω" και "ενεργώ". Γιατί η μεγαλύτερη τιμή που μπορεί να σου γίνει στη ζωή είναι να σου δοθεί η δυνατότητα να θέσεις αυτό ακριβώς το ερώτημα: "Mπορώ να βοηθήσω;".
Το παν είναι να δω την πραγματική στιγμή. Δεν είναι εύκολο να ξέρεις ποτέ όλη την αλήθεια, αρκεί να αδράξεις μια στιγμή της. Είναι υπέροχο να είσαι φωτογράφος, όπως και να 'χει.
Βέβαια, παραδέχεται ότι οι δεκαεπτά στόχοι των Ηνωμένων Εθνών, που είναι και το κεντρικό νόημα του φετινού Ημερολογίου, είναι πολύ θεωρητικοί, πολύ ακαδημαϊκοί για να μπορέσουν να ακουστούν στον κόσμο.
«Το θέμα είναι ότι οι στατιστικές για την καταστροφή του πλανήτη, τη φτώχεια κ.λπ. είναι τρομακτικές, αλλά δεν λένε τίποτα στον κόσμο από μόνες τους. Αυτό που λέει πάντα κάτι είναι η ανθρώπινη επικοινωνία και η σύνδεση. Αυτή είναι που κάνει τους στόχους λειτουργικούς και το σημαντικό είναι να μπορείς τα δεδομένα αυτά να τα μετουσιώνεις σε κάτι άλλο και να τους δίνεις ζωή. Να τα κάνεις ιστορίες με προοπτική.
»Αυτό που αναρωτιόμουν βλέποντας τους ανθρώπους που έχουν αφοσιωθεί σε έναν στόχο και τους οποίους καλούμουν να φωτογραφίσω, ανθρώπους που είναι ταυτόχρονα στρατευμένοι αλλά και με αυτοπεποίθηση, είναι πώς θα τους κάνω να γίνουν οι εμπνευστές ενός κοινού αγώνα. Γι' αυτό πάντα λέω ότι ποτέ δεν βλέπω τον εαυτό μου ως φωτογράφο αλλά ως φορέα ενός μηνύματος.
»Είναι χαρακτηριστική η ιστορία που θυμάμαι με τον Μοχάμεντ Άλι, με τον οποίο είχα την τύχη να περάσουμε μαζί τις τελευταίες του ώρες και να του κάνω το τελευταίο του πορτρέτο προτού πεθάνει. Θυμάμαι να του λέω πόσο σπουδαίος είναι, πόσο μεγάλη τιμή ήταν που βρισκόμουν μαζί του κ.λπ. και να του ζητάω να μου διδάξει κάτι ανάλογο, πώς ακριβώς κατάφερε να γίνει ένα τέτοιο μέγεθος και να εμπνεύσει μια ολόκληρη γενιά.
»Τότε εκείνος, αφού δεν μπορούσε να μιλήσει δυνατά επειδή ήταν πολύ άρρωστος, έσκυψε στο αυτί και μου είπε ψιθυριστά: "Θέλω να σου εξομολογηθώ κάτι: δεν ήμουν τόσο τρομερός όσο έλεγα". Και όταν εγώ του είπα ενθουσιασμένος: "Αυτή είναι πραγματικά η πιο ουσιαστική εξομολόγηση που έχω ακούσει!", δέχτηκα την απάντηση που θα μου μείνει για πάντα: "Δεν κατάλαβες καλά, δεν ήμουν εγώ σπουδαίος αλλά οι άνθρωποι που είδαν τον εαυτό τους σε μένα, που είδαν τους ίδιους στους αγώνες μου, που ταύτισαν τις δικές τους αγωνίες με τις δικές μου.
»Και αυτό ακριβώς θέλω να κρατήσεις: αν καταφέρεις να κάνεις τους ανθρώπους να δουν τον εαυτό τους στις ιστορίες που εσύ ενσαρκώνεις, τότε ίσως έχεις την ευκαιρία να καταφέρεις κάτι σημαντικό και υπέροχο". Αλλά και πάλι, αυτό δεν έχει ακριβώς να κάνει με σένα, αφού εσύ είσαι απλός ο γεφυροποιός κι αυτός που φέρει το μήνυμα. Απλώς, μόλις έχεις ξεκινήσει έναν μεγάλο αγώνα και πρέπει να τον φέρεις εις πέρας»
Γι' αυτό και ο Platon δεν έχει κανένα άλλο μυστικό επιτυχίας να αφηγηθεί ούτε να φανερώσει: «Το παν είναι να είσαι αυθεντικός. Είναι κάτι τρομακτικό και εγκυμονεί κινδύνους, αλλά αυτή είναι η μαγεία της ζωής. Αρκεί να τολμάς να ρίξεις τα ζάρια». Βέβαια, ως φωτογράφος πορτρέτων δεν μπορεί παρά να έχει μια δύναμη πανίσχυρη. Από τον Μεσαίωνα μέχρι πρόσφατα ‒ακόμα και ο Λούσιαν Φρόιντ ζωγράφιζε την Ελισάβετ‒ οι καλλιτέχνες που έκαναν πορτρέτα ήταν οι πιο κοντινοί στον βασιλιά, αυτοί που έβλεπαν την ίδια την ψυχή του.
Τον ρωτάω αν νιώθει αυτή την προνομιούχα εξουσία που έκανε τους καλλιτέχνες των πορτρέτων να συνομιλούν όχι μόνο με την εξουσία αλλά και τον ίδιο τον Θεό. «Νομίζω πως όλο αυτό έχει να κάνει με την επικοινωνία και τη σύνδεση. Αλλά δεν μπορώ να το εξηγήσω, γιατί αν μπορούσα, δεν θα χρειαζόταν να φωτογραφίσω. Τα πάντα είναι εκεί. Το ξέρεις, το βλέπεις και το καταλαβαίνεις, αλλά δεν αρκούν τα λόγια για να το εξηγήσεις, και εδώ ακριβώς έγκειται η μαγεία του. Το μυστήριο βρίσκεται σε αυτήν τη σιωπή. Αν σ' το εξηγούσα, δεν θα ήταν τέχνη και δεν θα σου άρεσε.
»Απλώς και οι δύο καταλαβαίνουμε πότε είναι ψεύτικο, υπαγόμενο σε μαζικές μορφές τέχνης, και κίβδηλο. Κι αυτός είναι νομίζω ο λόγος που οι διαφημιστικές εταιρείες βρίσκονται σε τόσο βαθιά κρίση, γιατί ο κόσμος ξέρει.
»Τυχαίνει να είμαι σύμβουλος σε μια πολύ μεγάλη εταιρεία αθλητικών και οι υπεύθυνοι μου μιλούσαν για τα εκατομμύρια δολάρια που είχαν ξοδέψει για να διαφημίσουν έναν συγκεκριμένο τύπο αθλητικού παπουτσιού με ειδικά εφέ και συγκεκριμένο promotion, αλλά όλη η καμπάνια πέρασε απαρατήρητη. Θεωρήθηκε απόλυτη αποτυχία.
»Και όταν αποφάσισαν απλώς να χαρίσουν ένα τέτοιο ζευγάρι σε έναν διάσημο DJ έγινε χαμός. Το μόνο που έκανε ο συγκεκριμένος DJ ήταν να βγάλει μια φωτογραφία με το συγκεκριμένο ζευγάρι την ώρα που έπαιζε μουσική, σε ένα βρόμικο πάτωμα με πατημένες τσίχλες. Η εν λόγω φωτογραφία δεν κόστισε τίποτα στην εταιρεία και ήταν χίλιες φορές πιο πετυχημένη από οποιαδήποτε ακριβοπληρωμένη καμπάνια. Ο κόσμος δεν γελιέται με τα ψέματα».
Αλήθεια, όμως, εκείνος πώς ξεχωρίζει το πραγματικό από το ψεύτικο, από διαίσθηση ή από πείρα; «Μα, το ξέρεις. Απλώς το ξέρεις. Όταν η γιαγιά σου η Ελληνίδα σου λέει κάτι, ξέρεις ότι συνοψίζει σοφία και εμπειρία. Το νιώθεις. Κι αυτή είναι η δουλειά μου, να βρίσκω την αληθινή στιγμή είτε μέσα στη σκηνή του Καντάφι είτε στο στούντιο με αυτήν τη νεαρή γυναίκα που έχει έναν υψηλό στόχο και ποζάρει.
»Το παν είναι να δω την πραγματική στιγμή. Δεν είναι εύκολο να ξέρεις ποτέ όλη την αλήθεια, αρκεί να αδράξεις μια στιγμή της. Είναι υπέροχο να είσαι φωτογράφος, όπως και να 'χει. Και δεν εννοώ εμένα αλλά εσένα: όλα τα σημαντικά γεγονότα σήμερα καλύπτονται από τον απλό κόσμο, από ανθρώπους που βρέθηκαν εκεί την κρίσιμη στιγμή, όχι από επαγγελματίες. Το βλέπεις στις ειδήσεις, στο Ίντερνετ, παντού. Είναι όντως υπέροχο που υπάρχει αυτή η πλατφόρμα για να επικοινωνούμε.
»Καιρός είναι όμως να το κάνουμε σωστά, να σταματήσουμε να φωτογραφίζουμε απλώς πιάτα σε βαρετά τραπέζια και να απαθανατίσουμε κάτι σημαντικό. Αρκεί να σκεφτούμε τον τρόπο, χαρίζοντας, εν προκειμένω, στους φίλους μας κάτι που θα θελήσουν να μάθουν, κάτι που θα τους κάνει χρήσιμους και όχι κάτι που θα τους δημιουργήσει απλώς ανταγωνισμό και ζήλια. Και αυτό δεν το λέω ούτε υψώνοντας το δάχτυλο, ούτε νουθετώντας, γιατί ποτέ δεν βοήθησε το να καλλιεργείς στον άλλο την ενοχή.
»Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ δεν είπε "έχω έναν εφιάλτη" αλλά "έχω ένα όνειρο". Ήταν οπτιμιστής. Οπότε το μόνο που χρειάζεται τις δύσκολες αυτές ώρες είναι αισιοδοξία και μια δύναμη που θα μας κάνει να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις. Συμπερασματικά μιλώντας, η συγκεκριμένη καμπάνια της Lavazza, την οποία ανέλαβα φωτογραφικά, είναι μια αισιόδοξη κίνηση καλής θέλησης προς τον υπόλοιπο κόσμο, τους απλούς ανθρώπους. Και αυτό δεν έχει να κάνει ούτε με το προϊόν ούτε με τον καφέ αλλά με έναν απτό τρόπο να δείχνει κάθε επιχειρηματίας ότι διαθέτει ένα σύστημα αξιών και ότι θέλει να το κινητοποιήσει. Αν δεν το διαθέτεις αυτό, δεν νομίζω ότι αξίζει να λέγεσαι επιχειρηματίας ή να θεωρείσαι πραγματικός ηγέτης».
Τον ρωτάω αν γι' αυτό ακριβώς λέγεται Πλάτων, αφού διαθέτει το ίδιο όνομα με τον φιλόσοφο που ένωσε την ομορφιά με την αισθητική. «Η αλήθεια είναι πως, εκτός από φιλόσοφος, ο Πλάτων ήταν παλαιστής και γι' αυτό έμεινε ως Πλάτων και όχι ως Αριστοκλής, που ήταν το πραγματικό του όνομα. Αυτό μου είχε πει ο πατέρας μου, ότι στην αρχαιότητα οι παλαιστές χρησιμοποιούσαν τη δύναμη του άλλου για να τον αναχαιτίσουν, δεν κινούνταν στο αντίπαλο πεδίο.
»Το παν είναι, λοιπόν, να βρεις τη δύναμή σου, να αναγνωρίσεις την αλλότρια δύναμη και να τη χρησιμοποιήσεις με τον κατάλληλο τρόπο. Και, φυσικά, να διατηρήσεις την περιέργειά σου για τα πάντα, γιατί, όπως λέει ο συνονόματός μου, "βίος ανεξέταστος, ου βιωτός εστί"» μου λέει στα αγγλικά με τον ελληνικό περιπαικτικό τρόπο του πρώτου εκείνου Πλάτωνα. Κάτι ξέρει.
