Πίσω στο 1840 ο Hippolyte Bayard τράβηξε την πρώτη καθαρή φωτογραφία που υπήρξε ποτέ στον κόσμο. Ο δαιμόνιος εφευρέτης, καλλιτέχνης, συλλέκτης και τόσα ακόμη, ήδη από το 1839 είχε συλλάβει όλον τον μαγικό μηχανισμό που κρυβόταν πίσω από την αποτύπωση εικόνων και η πρώτη φωτογραφία που τράβηξε ποτέ ήταν αυτή της σκηνοθετημένης αυτοχειρίας του.
Όμως, στον δρόμο του και τις φιλοδοξίες του βρέθηκε ένας πολιτικός με τελείως δική του ατζέντα για τέτοιου είδους καινοτομίες και κάπως έτσι η πρωτιά του έμεινε για πάντα στη σκιά.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Πριν τον Bayard πολλοί είχαν μετά μανίας επιχειρήσει να αποτυπώσουν φωτογραφικά μία στιγμή και να την αιχμαλωτίσουν στο χαρτί. Όλοι έφταναν μέχρι ενός σημείου, ωστόσο, και απ' ό,τι ξέρουμε τώρα πια, μόνο ο Bayard σκέφτηκε να βυθίσει το φιλμ σε ένα μείγμα χημικών ουσιών και ουσιαστικά ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την αποτελεσματικότητα ενός «σκοτεινού θαλάμου».
Οι πρώτες φωτογραφίες του Bayard, τεράστιας ιστορικής σημασίας στις μέρες μας, ήταν πολύ απλές. Συνήθιζε να φωτογραφίζει δωμάτια του σπιτιού του, αντικείμενα Τέχνης που ο ίδιος είχε δημιουργήσει, τα εργαλεία κηπουρικής και τον κήπο του, ακόμη και τον εαυτό του -στις πρώτες selfies, ίσως, που υπήρξαν ποτέ- συνήθως με τα μάτια κλειστά, λόγω της παρατεταμένης έκθεσης στο φως.
Όμως, το όνομα του Bayard, σχεδόν κανείς δεν το θυμάται. Ή για την ακρίβεια, είναι πολύ πιθανόν κανείς να μην το ξέρει. Γιατί τα εύσημα για την πατέντα πήγαν απευθείας στον Louis Daguerre, γνωστό και ως «πατέρα της δαγκεροτυπίας». Ο Daguerre ασχολείτο για χρόνια με την εικόνα, την επεξεργασία της, εκθέσεις και πειραματισμούς, επιχειρώντας να δημιουργήσει αποτυπώσεις που να παραμένουν στο χαρτί.
Η δαγκεροτυπία υπήρξε η πρώτη πρακτική και εμπορική φωτογραφική διαδικασία και παρουσιάστηκε επίσημα από τον εφευρέτη της το 1839. Η παραγωγή της ήταν εξέλιξη της ηλιογραφίας, εφεύρεσης του συνεργάτη του Daguerre, Joseph Nicéphore Niépce.
Η διαδικασία παραγωγής δαγκεροτυπίας ξεκινά με την παράθεση των χάλκινων πλακών σε ιώδιο, όπου μέσω των αναθυμιάσεων διαμορφώνεται φωτοευαίσθητο ιωδίδιο του αργύρου. Οι πλάκες πρέπει να χρησιμοποιηθούν εντός μίας ώρας. Ακολούθως εκτίθενται από 10 έως 20 λεπτά στο φως, ανάλογα με τη διαθέσιμη φωτεινότητα. Η εμφάνιση της εικόνας επιτυγχάνεται με την έκθεση της πλάκας σε υδράργυρο, θερμαινόμενο σε 75° C.
Αυτό αναγκάζει τον υδράργυρο να συγχωνευτεί με το ασήμι. Έπειτα η εικόνα βυθίζεται σε θερμό διάλυμα κοινού άλατος και τελικά ξεπλένεται με καυτό αποσταγμένο νερό.
Όλα καλά μέχρι εδώ, όμως, οι δαγκεροτυπίες δεν μπορούσαν να αναπαραχθούν σε αντίγραφα και οι επιφάνειες τους ήταν εξαιρετικά λεπτές, με συνέπεια για να μην καταστραφούν να καλύπτονται συχνά με γυαλί. Η εικόνα που παραγόταν εμφάνιζε το πρότυπο σε αντεστραμμένη όψη, ανάλογη με την κατοπτρική αναπαράσταση. Επιπλέον οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνταν ήταν ιδιαίτερα τοξικές.
Ο Daguerre έδειχνε τη δουλειά του μόνο σε λίγους, εκλεκτούς και κυρίως εύπορους φίλους. Ο Bayard από την άλλη ήθελε να μοιράζεται αυτό που προέκυπτε από τους πειραματισμούς του. Γι' αυτό το 1839 προχώρησε και στην πρώτη του έκθεση φωτογραφίας. Μάλιστα, φρόντισε τα αποτελέσματα της δουλειάς του να τα παρουσιάσει και στη Γαλλική Ακαδημία των Επιστημών.
Και εδώ μπαίνει στην κουβέντα ο Francois Arago, γάλλος πολιτικός και αστρονόμος, επικεφαλής της Ακαδημίας. Και στενός φίλος του Dagueree. Για την ακρίβεια, ήταν ο άνθρωπος που μεσολάβησε για να κατοχυρωθεί η πατέντα στον φίλο του, αδιαφορώντας για το ένα βήμα μπροστά που είχε κάνει ο Bayard.
Όπως ο Arago ισχυριζόταν, ήθελε η φωτογραφία να είναι ένα δώρο προς όλον τον κόσμο και αποστολέας αυτού του δώρου να είναι ο καλύτερος του φίλος. Ζήτησε μάλιστα από τον Bayard να κρατήσει -αν ήταν δυνατόν- το στόμα του κλειστό για να γίνει πρώτα η παρουσίαση της πατέντας του Νταγκέρ στην Ακαδημία Επιστημών -να κατοχυρωνόταν, δηλαδή, η πρώτη απόπειρα φωτογραφίας στον φίλο του- και μετά ας έκανε ό,τι ήθελε.
Λίγους μήνες μετά ο Bayard παρουσίασε στην Ακαδημία Επιστημών τη δική του προηγμένη πατέντα για φωτογραφίες, αλλά κανείς δεν ενδιαφέρθηκε. Την ίδια στιγμή, ο "πατέρας της δαγκεροτυπίας" έβλεπε τις δουλειές του να ανθίζουν, άνοιγε "φωτογραφεία" και εκτός από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας έλαβε και τιμητική σύνταξη για την προσφορά του στην ανθρωπότητα.
Και τότε ο Bayard αποφάσισε να φωτογραφήσει την «αυτοκτονία» του. Βασικά, τράβηξε μία φωτογραφία του -δήθεν νεκρού- εαυτού και πίσω από τη φωτογραφία, φρόντισε να γράψει ένα μηνυματάκι προς τη γαλλική κυβέρνηση.
«Το πτώμα που βλέπετε σ' αυτή τη φωτογραφία ανήκει στον κ. Bayard, εφευρέτη της διαδικασίας που αντικρίζετε. Η κυβέρνηση μπορούσε να είναι γενναιόδωρη μόνο με τον κ. Daguerre, δεν μπορούσε -λέει- να ασχοληθεί με τον κ. Bayard, γι' αυτό κι αυτό το κακόμοιρο πλάσμα αυτοκτόνησε», έγραψε,
Στα επόμενα χρόνια, ο Bayard δεν σταμάτησε να ασχολείται με τη φωτογραφία: θα γινόταν εξέχον μέλος των φωτογραφικών ενώσεων της εποχής του. Θα τραβούσε μερικές από τις πιο σημαντικές φωτογραφίες του καιρού του. Στην ιστορία, όμως, θα έμενε για τον συμβολισμό της φωτογραφίας με την οποία στηλίτευσε τη μεροληψία της Γαλλικής Ακαδημίας Επιστημών.
Σ' αυτό το κάπως ανατριχιαστικό στιγμιότυπο πολλοί αναγνωρίζουν τις πολλές χρησιμότητες μιας φωτογραφίας (προπαγάνδα, υπονοούμενο, διαμαρτυρία), τις οποίες θα τις ανακάλυπταν μέσα στα επόμενα χρόνια όλοι οι μεγάλοι καλλιτέχνες που λοξοκοίταξαν και προς την φωτογραφική τέχνη και όλοι οι επαγγελματίες φωτογράφοι από την εποχή του έως σήμερα...
σχόλια