Το βιβλίο Travelogue: Greek everyday solutions to common problems είναι η υλοποίηση μιας ιδέας που γεννήθηκε πριν από αρκετά χρόνια. Προερχομένη από το project των papairlines «DIY: who’s the designer?», η έκδοση αυτή ταξιδεύει τους αναγνώστες στην αυθόρμητη κουλτούρα του DIY σε όλη την Ελλάδα, διερευνώντας τη σύνδεση μεταξύ του design ως πρακτικής και των ιδιοφυών εφαρμογών και λύσεων που έχουν υλοποιήσει «ανώνυμοι» σχεδιαστές.
Οι papairlines είναι μια ομάδα σχεδιαστών με ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το πώς γεννιούνται οι ιδέες, αλλά και η πρώτη no-budget αεροπορική εταιρεία, που ιδρύθηκε το 2011 από τη Βάσω Ασφή, τον Κώστα Μπίσα και τον Λουκά Αγγέλου, μεταξύ Αθήνας και Λονδίνου. Από την αρχή της ίδρυσης της ομάδας ξεκίνησαν να φωτογραφίζουν αντικείμενα από άγνωστους δημιουργούς, κυρίως για να ικανοποιήσουν τη δική τους περιέργεια για τον τρόπο με τον οποίο οι «απλοί» άνθρωποι, που δεν έχουν σπουδές στο design, ενεργούν δημιουργικά, εφευρίσκοντας λύσεις σε προβλήματα και ανάγκες, ενώ συμπληρώνουν σχεδιαστικές παραλείψεις που δεν εξυπηρετούνται από την υπάρχουσα υποδομή και εξοπλισμό.
Με τα αντικείμενα αυτά συνυπάρχουμε, χωρίς απαραίτητα να το συνειδητοποιούμε. Με τα χρόνια έχουμε μάθει να τα αναζητούμε, αλλά θεωρούμε πως πολλές φορές χρειάζεται μια απόσταση και καθαρό μυαλό για να «δεις» αυτό που βρίσκεται δίπλα σου.
«Πριν το Travelogue υπήρχε το “DIY: Who’s the Designer?”, που παρουσιάστηκε σε έκθεση στο κέντρο της Αθήνας τον Μάιο του 2012», λένε. «Ήταν μια συλλογή προσωπικών μας φωτογραφιών από διαφορετικά σημεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό, από τα ταξίδια μας και τους τόπους διαμονής μας. Μετονομάστηκε σε “Travelogue” όταν αποφασίσαμε να εστιάσουμε στην Ελλάδα και θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα συνεκτικό concept –ένα αναμνηστικό από τον τόπο μας–, το λεύκωμα ενός περιηγητή που θα ενδιαφερόταν για λαϊκές ευρεσιτεχνίες και θα ήθελε να τις καταχωρήσει σε ένα sketchbook. Λόγω ιδιοσυγκρασίας και ίσως σπουδών, η ερευνητική μας ματιά είναι αρκετά ανεπτυγμένη. Οι φωτογραφίες μας είναι μια εκδήλωση αυτής μας της διάθεσης και έχουν βρεθεί στη συλλογή μας από διάφορα ταξίδια εντός και εκτός Ελλάδας. Μια από τις πιο παλιές φωτογραφίες μας χρονολογείται πριν από το 2005. Οι συμμετέχοντες στο Travelogue, εκτός από εμάς τους τρεις, είναι επαγγελματίες και ερασιτέχνες φωτογράφοι.
Το να είναι κάποιος παρατηρητικός εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία και την ερευνητική του διάθεση. Το πού εστιάζει ο καθένας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τα ενδιαφέροντά του. Ως σχεδιαστές, έχουμε μια έμφυτη τάση να προσπαθούμε να κατανοήσουμε πώς και από τι είναι φτιαγμένα τα αντικείμενα που μας περιβάλλουν. Κάπως έτσι ο καθένας από εμάς, ασυναίσθητα, άρχισε να αποτυπώνει DIY αντικείμενα από άγνωστους δημιουργούς, κυρίως για να ικανοποιήσει τη δική του περιέργεια για τον τρόπο με τον οποίο οι μη σχεδιαστές παρεμβαίνουν δημιουργικά, συνθέτοντας λύσεις σε καθημερινά προβλήματα και ανάγκες. Σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε ότι είναι πολύ σημαντικό να μοιράζεσαι αυτά που ανακαλύπτεις ώστε να καλλιεργείται επίγνωση και να κινητοποιούνται σχετικοί δημιουργικοί διάλογοι.
Το project “DIY: Who’s the Designer?” έχει παρουσιαστεί μέσα στα χρόνια σε εκθέσεις και συνέδρια, στο πλαίσιο των οποίων ανακαλύψαμε με μεγάλη χαρά ότι το αντικείμενο αφορούσε μια μεγάλη και αρκετά ευρεία ομάδα ανθρώπων, που δεν σχετίζονταν απαραίτητα με το design. Παράλληλα, η προσωπική μας συλλογή μεγάλωνε συνεχώς, με νέα ενδιαφέροντα και αλλόκοτα “ευρήματα”. Εκεί συνειδητοποιήσαμε ότι θα θέλαμε να εμπλουτίσουμε το υπάρχον αρχείο και να το ανοίξουμε, με ένα κάλεσμα προς άλλους παρατηρητές και “συλλέκτες” DIY κατασκευών.
Η ανταπόκριση ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι περιμέναμε. Τότε σκεφτήκαμε ότι αυτή η συλλογή θα μπορούσε να οργανωθεί με τη μορφή μιας έκδοσης. Μετά τη σημαντική συμβολή και του Hyper Hypo, των Στάθη Μητρόπουλου και Αντρέα Κόκκινου, η έκδοση πήρε την τελική μορφή ενός φωτογραφικού λευκώματος. Στο βιβλίο μπορεί κανείς να ανακαλύψει μια σειρά φωτογραφιών DIY κατασκευών από “ανώνυμους” designers, από διάφορα σημεία της Ελλάδας. Είναι ένα οπτικό ταξίδι καταγραφής αυτών των ιδιοφυών κατασκευών».
— Γιατί έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για σας η «επινόηση», το DIY design, το πρωτόλειο, από το polished design που έχει ο περισσότερος κόσμος στο μυαλό του όταν ακούει τη λέξη «design»;
Ο υλικός κόσμος μας δεν ήταν πάντα polished. Οι απαρχές του, όπως και της τεχνολογίας, ήταν και εκείνες πρωτόλειες. Χρειάζεται μόνο να ρίξουμε μια ματιά στην ιστορία όλων των ανακαλύψεων και εφευρέσεων. Σήμερα, όσο η τεχνολογία γίνεται «μαύρο κουτί», τόσο περισσότερο μιλάμε γι’ αυτή και αποκοβόμαστε από τον τρόπο και τον λόγο που εκείνη δημιουργήθηκε. Είναι σαν να αποφεύγουμε να συζητάμε για τις επιπτώσεις της και αυτό μπορεί να εμπεριέχει έναν κίνδυνο. Το βιβλίο μας φροντίζει να υπενθυμίζει αυτό ακριβώς. Να δούμε πως ανάγκες έχουμε όλοι, και μπορούμε να τις καλύψουμε όχι απαραίτητα με έτοιμες ή polished λύσεις. Επιπλέον, επαναφέρει στη συλλογική μνήμη πως τα πράγματα μπορούν να υλοποιηθούν με παραπάνω από έναν τρόπο, αρκεί να υπάρχει διάθεση για δημιουργική και κριτική σκέψη. Με τον τρόπο αυτό, έμμεσα μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως πάντα υπάρχουν εναλλακτικές και δεν περιοριζόμαστε μόνο σε όσα polished υπάρχουν εκεί έξω. Αντίθετα, μπορούμε και εμείς να αυτενεργήσουμε και, γιατί όχι, να καταλήξουμε να καινοτομήσουμε – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
Με τα αντικείμενα αυτά συνυπάρχουμε, χωρίς απαραίτητα να το συνειδητοποιούμε. Με τα χρόνια έχουμε μάθει να τα αναζητούμε, αλλά θεωρούμε πως πολλές φορές χρειάζεται μια απόσταση και καθαρό μυαλό για να «δεις» αυτό που βρίσκεται δίπλα σου.
Έτσι, πολλές από τις φωτογραφίες μας έχουν τραβηχτεί κατά τη διάρκεια ταξιδιών και είναι συνδεδεμένες με τις εμπειρίες μας από αυτούς τους τόπους. Πολλά από τα αντικείμενα έχουν πολύ σημαντικές πολιτιστικές αναφορές και προσωπικές μνήμες από μια όχι και τόσο μακρινή εποχή. Είμαστε σίγουροι ότι και οι υπόλοιποι συντελεστές της έκδοσης θα έχουν από μια ιστορία να μοιραστούν. Σε κάποιες από τις φωτογραφίες του βιβλίου έχουμε συμπεριλάβει σύντομες περιγραφές των αντικειμένων που απεικονίζονται, αφού είναι σημαντικό να εξετάσουμε τα αντικείμενα αυτά στο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσονται. Τα αντικείμενα αυτά έχουν έναν αυθορμητισμό που προκύπτει από την αμεσότητα μιας ανάγκης και συνήθως δεν υπάρχει χρόνος, budget ή λόγος να αμφισβητήσει κανείς την αισθητική ή την υλικότητά τους. Και η αλήθεια είναι πως αυτή είναι η μαγεία τους.
Η παρουσίαση του φωτογραφικού λευκώματος «Travelogue: Greek everyday solutions to common problems» από τις papairlines είναι προγραμματισμένη για την Πέμπτη 25/4 στις 20:00 στο Hyper Hypo, Βορέου 10, Αθήνα.
