Η ΑΝΤΟΧΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ στον χρόνο και η υλικότητα του. Η συντριβή της Μεγάλης Ιδέας στις ακτές της Ιωνίας. Το τένις ως θρησκεία. Η queer Εύα Πάλμερ-Σικελιανού. Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας. Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης και η μετατόπιση από την πολιτική στις ταυτότητες. Ο κοσμοπολιτισμός του Τζώρτζ Στάινερ. Το γκέτο σεξεργασίας στα Βούρλα του Πειραιά. Πώς μπορείς να πεθάνεις αβοήθητος σε αμερικανικό νοσοκομείο. Ο Ωνάσης, η Ολυμπιακή και η μεταπολεμική Ελλάδα μέσα από τις αερομεταφορές.
Irene Vallejo
Πάπυρος, Η περιπέτεια του βιβλίου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα
Η Ισπανίδα Ιρένε Βαλιέχο ήταν από τους πρωταγωνιστές της φετινής Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης, όπου η Ισπανία ήταν η τιμώμενη χώρα. Τη θέση της πρωταγωνίστριας την εξασφάλισε με το βιβλίο της Πάπυρος που μέσα σε λίγους μήνες εξελίχθηκε σε παγκόσμιο μπεστ σελερ.
Η Βαλιέχο αφηγείται εδώ την ιστορία του βιβλίου με μυθιστορηματικό τρόπο, κάνοντάς μας να συνειδητοποιήσουμε γιατί αυτό το αντικείμενο βρίσκεται στο κέντρο των πολιτισμών εδώ και αιώνες και, επιπλέον, εξακολουθεί να αντιστέκεται με την παραδεδομένη, φυσική μορφή του στην ψηφιακή αλλαγή.
Δύο μεγάλα κεφάλαια βρίσκονται στο κέντρο αυτού του βιβλίου. Το ένα έχει τίτλο «Η Ελλάδα οραματίζεται το μέλλον» και το άλλο «Οι δρόμοι της Ρώμης». Η υλικότητα του βιβλίου είναι στο κέντρο της αφήγησης, όπως άλλωστε φαίνεται και από τον γενικό τίτλο. Οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν κυρίως τον πάπυρο για τα βιβλία τους, πάνω στον οποίο έγραφαν με τον κάλαμο. Οι πάπυροι τυλίγονταν γύρω από τον ομφαλό και διατηρούνταν σε λάδι ζαφοράς ή κέδρου. Οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν τους κυλίνδρους παπύρου κατά το ελληνικό μοντέλο.
Εκτός από το βιβλίο, υπάρχουν και άλλοι ήρωες στην αφήγηση της Βαλιέχο. Ανάμεσά τους ο Δημήτριος ο Φαληρεύς, από τους ιδρυτές της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Βενετία Αποστολίδου
Η λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο - Η συγκρότηση της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας (1942-1982)
Η Νεοελληνική Φιλολογία είναι μια επιστήμη που συγκροτείται μέσα στην Κατοχή, αναπτύσσεται αυτόνομα και αποκτά τους δικούς της ήρωες, καθηγητές κυρίως του πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης που σήμερα τους γνωρίζουμε ως συγγραφείς και δημόσιους διανοούμενους.
Η συγκρότηση αυτής της επιστήμης στο ελληνικό πανεπιστήμιο δεν ήταν εύκολη, καθώς μέχρι περίπου τα μέσα του εικοστού αιώνα η εθνική φιλολογία ήταν ταυτισμένη με την αρχαία ελληνική φιλολογία τόσο στο πανεπιστήμιο όσο και στα γυμνάσια, δηλαδή τα σχολεία της μέσης εκπαίδευσης.
Το γλωσσικό ζήτημα ήταν επίσης μια σημαντική τροχοπέδη. Επιπλέον, η νέα επιστήμη έπρεπε να αποδείξει ότι διαθέτει υψηλής αξίας μορφωτικό κεφάλαιο, όσο και η αρχαία φιλολογία, και ότι η διδασκαλία της σύγχρονης λογοτεχνίας μπορούσε να συμβάλει σε ένα είδος αισθητικού και «ηθικού προσανατολισμού» των νέων.
Η καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Βενετία Αποστολίδου δημιουργεί μια στέρεη αφήγηση για τη συγκρότηση αυτής της επιστήμης, επιλέγοντας ανθρωποκεντρική προσέγγιση. Τα κεφάλαιά της δεν είναι τάσεις ή πρακτικές αλλά ονόματα. Π.χ. Άλκης Αγγέλου, Γ.Π. Σαββίδης, Απόστολος Σαχίνης, Δ.Ν. Μαρωνίτης, Παν. Μουλλάς.
Έτσι, για τους γενικότερους αναγνώστες το βιβλίο της Βενετίας Αποστολίδου διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον που αγγίζει, θα έλεγα, το αστυνομικό σασπένς. Η ίντριγκα, οι συγκυριακές συμμαχίες, οι συγκρούσεις και οι ψηφοφορίες στις διαδικασίες εκλογής καθηγητών, οι αντιλήψεις για το τι θεωρείται επιστημονικό ή όχι δημιουργούν το αφηγηματικό ενδιαφέρον στο βιβλίο/έρευνα της Βενετίας Αποστολίδου.
Φυσικά πρόκειται για τεράστια συμβολή όχι μόνο στην ιστορία της επιστήμης της Νεοελληνικής Φιλολογίας αλλά και στη διανοητική ιστορία της Ελλάδας που ακόμη δεν έχει γραφεί.
Αχιλλέας Χεκίμογλου
Ο Ωνάσης και ο σμηναγός Χ - Η μεταπολεμική αναγέννηση της πολιτικής αεροπορίας - Από την ΤΑΕ στην Ολυμπιακή
Η πολιτική αεροπορία στη χώρα μας αναπτύχθηκε μέσα στον εμφύλιο πόλεμο. Μάλιστα, το καλοκαίρι του 1948 διέθετε ένα από τα τελειότερα εσωτερικά αεροπορικά δίκτυα του κόσμου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το αεροδρόμιο του Ελληνικού αναπτυσσόταν ραγδαία και βρισκόταν ανάμεσα στα δεκαπέντε πρώτα διεθνή αεροδρόμια του κόσμου, έχοντας μεγαλύτερη κίνηση από αυτό της Ρώμης.
Από τους πρωτοπόρους της ανάπτυξης των αεροπορικών συγκοινωνιών στην Ελλάδα ήταν ο σμηναγός Στέφανος Ζώτος που υπέγραφε άρθρα πολεμικής ως Σμηναγός Χ.
Έχοντας ως βασικό χαρακτήρα το πρόσωπο αυτό, ο συγγραφέας Αχιλλέας Χεκίμογλου ανασυστήνει την ιστορία της πολιτικής αεροπορίας που είναι ταυτόχρονα και η πολιτική ιστορία του τόπου στον Μεσοπόλεμο, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και στις δεκαετίες 1950 και 1960, όταν ο Αριστοτέλης Ωνάσης γίνεται ο δημιουργός της Ολυμπιακής.
Ο Ωνάσης, ο Νιάρχος, ο Παπάγος, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο βασιλιάς Παύλος, η Φρειδερίκη, ο Ζολώτας, ο Γουλανδρής, οι τραπεζίτες Πεσμαζόγλου και Κωστόπουλος είναι οι άλλοι ήρωες αυτού του συναρπαστικού αφηγήματος.
Δημήτρης Τζιόβας
Η Ελλάδα από τη χούντα στην κρίση - Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης
Η πρώτη πολιτισμική ιστορία της Μεταπολίτευσης υπογράφεται από τον καθηγητή Νεοελληνικών Σπουδών στο Μπέρμιγχαμ Δημήτρη Τζιόβα και μας δίνει νέα κλειδιά και νέους μεθοδολογικούς τρόπους για να καταλάβουμε αυτήν τη σχετικά μακρά περίοδο από τη χούντα μέχρι την οικονομική κρίση.
Το βασικό εύρημα του Τζιόβα είναι ότι μετά την πτώση της χούντας συντελείται η μετατόπιση από την πολιτική στην κουλτούρα, επομένως ο όρος «μεταπολίτευση» δεν είναι ικανοποιητικός για την προσέγγιση της περιόδου.
Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτής της κουλτούρας είναι η ταυτότητα, στις διάφορες μορφές της, και η αποσύνδεση των συλλογικών ταυτοτήτων από πολιτικές ταυτίσεις. Αυτήν τη δυναμική μετατόπιση από την πολιτική προς την κουλτούρα και την ταυτότητα ο Τζιόβας την εξετάζει και την καταγράφει στα ποικίλα πεδία της ιδεολογίας, του πολιτισμού και των μέσων.
Η σχέση με την Ευρώπη (φιλοευρωπαίοι - ευρωσκεπτικιστές), το έθνος σε σχέση με το παρελθόν του, η θρησκεία και η μετανάστευση, η γλωσσική ποικιλότητα, ο λογοτεχνικός κανόνας και η ανασύνθεσή του, οι νέοι, ο φεμινισμός, η σεξουαλικότητα, η απορρύθμιση των μίντια, είναι μερικά από τα θέματα που συζητούνται στο βιβλίο.
Η εκ νέου ανακάλυψη της Ελλάδας στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της δεκαετίας του 2010 δίνει στον Τζιόβα την αφορμή να καταγράψει ένα νεο-αποικιακό βλέμμα στην Ελλάδα όπως η έκθεση Documenta ή η ποιητική ανθολογία Μέτρα Λιτότητας της Κάρεν βαν Ντάικ.
Σωτήρης Ριζάς
Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας - Ο Βενιζέλος, ο αντιβενιζελισμός και η Μικρά Ασία
Η επαυξημένη νέα έκδοση του βιβλίου του ιστορικού Σωτήρη Ριζά, διευθυντή του Κέντρου Ερεύνης Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών, αποτελεί βιβλίο-κλειδί για να ξανασκεφτούμε, με την απόσταση ενός αιώνα, τα γεγονότα της εκστρατείας στη Μικρά Ασία, της ήττας και του ξεριζωμού χιλιάδων Ελλήνων και, φυσικά, τη συντριβή της Μεγάλης Ιδέας στα παράλια της Ιωνίας.
Ο Ριζάς τοποθετεί την εκστρατεία στο ευρύτερο πλαίσιο του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, παρουσιάζει τις διεκδικήσεις της Ελλάδας και εξηγεί γιατί οι Σύμμαχοι, νικητές του Παγκόσμιου Πολέμου έδωσαν εντολή για απόβαση στη Σμύρνη.
Παρακολουθούμε επίσης το στρατηγικό αδιέξοδο στην εκστρατεία, την ήττα του Βενιζέλου και την άνοδο των αντιβενιζελικών και του αντιβενιζελισμού στην εξουσία, την κλιμάκωση με την πορεία του Ελληνικού Στρατού προς την Άγκυρα, την καταστροφή και, τέλος, την αναζήτηση των εξιλαστήριων θυμάτων.
Τζωρτζ Στάινερ (με τη Λωρ Αντλέρ)
Ένα μακρύ Σάββατο - Συζητήσεις
Ο Τζωρτζ Στάινερ (1929-2020) υπήρξε ο αναγεννησιακός διανοούμενος του εικοστού αιώνα, δάσκαλος και γκουρού, που, ως εβραίος, είχε το βιβλίο στο κέντρο της ζωής του.
Πολύγλωσσος, κοσμοπολίτης, πίστευε πως η πατρίδα σου είναι εκεί όπου μπορείς να γράψεις και να διαβάσεις.
Οι συζητήσεις του με τη Γαλλίδα δημοσιογράφο και συγγραφέα Λωρ Αντλέρ αποτελούν ένα είδος υποθήκης, καθώς έγιναν τα τελευταία χρόνια της ζωής του.
Πρόκειται για έναν μεγάλο διάλογο όπου ο Στάινερ, με πολύ πάθος αλλά χωρίς κανένα φόβο, μιλάει για τα μείζονα αλλά και τα ελάσσονα θέματα που τον απασχόλησαν στη διάρκεια της πολύπλευρης και πολύπτυχης ζωής του. Βρίσκουμε εδώ τα κλασικά κείμενα, τη μετάφραση και την πολυγλωσσία, τον μαρξισμό, την εβραϊκότητα, τη μετακίνησή του από την Ευρώπη στις Ηνωμένες Πολιτείες και πάλι στην Ευρώπη, τη μετακίνηση από τη μια γλώσσα στην άλλη, την καθοριστική για τη διαμόρφωσή του μορφή της μητέρας του (μεγαλοαστή Εβραία της Βιέννης), τη λογοτεχνική κριτική, τη δύσκολη σχέση με το πανεπιστήμιο, καθώς δεν είχε το τυπικό academic προφίλ, και τόσα άλλα. Μου έκανε εντύπωση η άποψή του ότι η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ έβαλε τέλος στην εβραϊκότητα ως μια οικουμενική αντίληψη.
Timothy Snyder
Η δική μας ασθένεια - Μαθήματα ελευθερίας από ένα ημερολόγιο νοσηλείας
Το δοκίμιο του διάσημου Αμερικανού ιστορικού του Γέιλ Τίμοθι Σνάιντερ είναι βαθύτατα πολιτικό, με θέμα το δικαίωμα στην υγεία, που στηρίζεται όμως στο δικό του βίωμα ως ασθενούς στα αμερικανικά νοσοκομεία από τον Δεκέμβριο του 2019 έως και τον Μάρτιο του 2020, λίγο πριν από το χάος που έφερε, ειδικά στις ΗΠΑ, ο κορωνοϊός.
Στις 29 Δεκεμβρίου 2019 ο Σνάιντερ εισήχθη στο νοσοκομείο του Νιού Χέιβεν. Είχε ένα απόστημα μεγέθους μπάλας του μπέιζμπολ στο συκώτι του, η μόλυνση είχε διαχυθεί σε όλο του το αίμα, ο πυρετός του είχε χτυπήσει σαράντα και η αρτηριακή του πίεση είχε φτάσει στο 7/3. Η σηψαιμία κάλπαζε και βρισκόταν στα πρόθυρα του θανάτου. Μια διάτρηση της σκωληκοειδούς απόφυσης μόλυνε το ήπαρ του. Οι Αμερικανοί γιατροί παραμέλησαν το γεγονός.
Ο Σνάιντερ έδωσε μάχη για να μπει στα επείγοντα. Οι νοσηλευτές δεν τον έπαιρναν στα σοβαρά. Κι επειδή συνοδευόταν από φίλη του γιατρό που ήταν μαύρη περιφρονήθηκε ρατσιστικά. Πέρασαν οκτώ ώρες για να τον δει γιατρός, ειδικευόμενοι πειραματίζονταν πάνω στο σώμα του, κάνοντας πολλά λάθη, και όταν επιτέλους έγινε η επείγουσα παροχέτευση ήπατος, η απουσία μετεγχειρητικής φροντίδας τον οδήγησε και πάλι στο χειρουργείο για μια νέα επέμβαση στο συκώτι.
Ο Σνάιντερ, που ως καθηγητής στο Γέιλ ανήκει προφανώς στους ευνοημένους της αμερικανικής κοινωνίας, παρουσιάζει μια απόλυτα ζοφερή εικόνα του υγειονομικού συστήματος στις ΗΠΑ. Δεν είναι μόνο η πλήρης εμπορευματοποίηση. Αν δεν έχεις λεφτά, πεθαίνεις. Αλλά ακόμα κι αν έχεις λεφτά, πάλι πεθαίνεις.
Ο Σνάιντερ το λέει ξεκάθαρα: η υγειονομική περίθαλψη δεν θεωρείται δικαίωμα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο παράδοξο στη χώρα των δικαιωμάτων και του δικαιωματισμού, αφού, χωρίς την υγεία, δεν μπορεί να υπάρξει κανένα άλλο δικαίωμα. Το αυτοβιογραφικό ύφος και η βιωματική εμπειρία κάνουν αυτό το δοκίμιο του Σνάιντερ να διαβάζεται σαν έναν χρονικό μεταξύ ζωής και θανάτου.
Σπύρος Παπαϊωάννου, Κώστας Βλησίδης
Το φρικτόν τέμενος της αμαρτίας, τ. Α+Β
Τα Βούρλα ήταν το γκέτο σεξεργασίας που λειτούργησε για εξήντα χρόνια στον Πειραιά, στην περιοχή της Δραπετσώνας. Περίκλειστο, σε μια έκταση επτάμισι στρεμμάτων, με κέντρο μια μεγάλη αυλή που ταυτίζεται με τη σημερινή πλατεία Βούρλων, στέγαζε περισσότερες από 150 σεξεργάτριες.
Ήταν ένας κανονικός οικισμός με καφενεία, εστιατόριο και αστυνομικό σταθμό. Λειτούργησε μετά από αίτημα του δήμου Πειραιά στα μέσα της δεκαετίας του 1870 προκειμένου να συγκεντρωθούν οι εκδιδόμενες γυναίκες σε ορισμένη περιοχή έξω από την πόλη, όπως ήταν τότε η Δραπετσώνα, ώστε να ελέγχονται κοινωνικά, υγειονομικά και αστυνομικά. Η περιοχή λεγόταν «Βούρλα» λόγω της ύπαρξης στάσιμων υδάτων, που την έκαναν ακατάλληλη για οικιστική επέκταση.
Τα Βούρλα, που απέκτησαν κανονισμό λειτουργίας το 1924, διέκοψαν οριστικά τη λειτουργία τους στη διάρκεια της γερμανοϊταλικής κατοχής. Αυτό το μοναδικό γκέτο συνδέθηκε με μεγάλη εκμετάλλευση των γυναικών, με εγκληματικότητα και βία, με ναρκωτικά, με το ρεμπέτικο, με κοινωνικές συγκρούσεις, ιδιαίτερα όταν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι σεξεργάτριες εκδιώχτηκαν για να μείνουν στα δωμάτιά τους πρόσφυγες.
Το γκέτο είχε τόσο άσχημη φήμη που η Κοινωνία των Εθνών οργάνωσε αποστολή αυτοψίας στον Πειραιά στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Χάρη σ’ αυτή την αποστολή έχουμε μοναδικές φωτογραφίας που διασώζουν την τοπογραφία και την ανθρωπογεωγραφία των Βούρλων.
Ο Σπύρος Παπαϊωάννου και ο Κώστας Βλησίδης, χρησιμοποιώντας εξαντλητικά τις πηγές, ανασυστήνουν για πρώτη φορά, επί τη βάσει των τεκμηρίων και με ιστορική μεθοδολογία, αυτή την «εποποιία» που μας οδηγεί στην καρδιά της τοπικής ιστορίας αλλά και της ιστορίας του περιθωρίου, του φύλου και της σεξουαλικότητας.
David Foster Wallace
Ο Ρότζερ Φέντερερ ως θρησκευτική εμπειρία - 5 κείμενα για το τένις
Η τελετουργία είναι συστατικό στοιχείο κάθε αθλήματος. Μέσα σ’ αυτή την τελετουργία και ιδιαίτερα στη σχέση αθλητών και κοινού, το άθλημα και ιδιαίτερα οι αθλητές αποκτούν διαστάσεις μεταφυσικές που αγγίζουν τις θρησκευτικές τελετουργίες και τη θρησκευτικότητα.
Πάρτε, για παράδειγμα, τον θρυλικό πλέον τενίστα Ρότζερ Φέντερερ. «Η μεταφυσική εξήγηση είναι πως ο Ρότζερ Φέντερερ είναι ένας από εκείνους τους σπάνιους, υπερφυσικούς αθλητές που μοιάζουν να μην υπόκεινται, τουλάχιστον εν μέρει, σε ορισμένους φυσικούς νόμους». Η φράση ανήκει στον μεγάλο Αμερικανό συγγραφέα Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (1962-2008) και προέρχεται από το δοκίμιό του «Ο Ρότζερ Φέρεντερ ως θρησκευτική εμπειρία».
Πρόκειται για πολύ στοχαστικό δοκίμιο πάνω στο άθλημα, πάνω στο σώμα, πάνω στην εμπειρία, στην ισορροπία, στην ιδιοφυΐα, στη σβελτάδα, ακόμη και στη θεία ενσάρκωση. Είναι ένα από τα πέντε δοκίμια για το τένις που συγκεντρώνονται στο βιβλίο «Ο Ρότζερ Φέντερερ ως θρησκευτική εμπειρία».
Ο Γουάλας, που έπασχε από χρόνια κατάθλιψη και αυτοκτόνησε το 2008 ( τον βρήκε κρεμασμένο η γυναίκα του), ήταν και ο ίδιος τενίστας. Η αυτοβιογραφία βαραίνει, λοιπόν, πολύ σε αυτά τα δοκίμια που έχουν γραφτεί κυρίως στη δεκαετία του 1990.
Βρίσκουμε εδώ το στυλ Γουάλας, τη φιλοσοφική διάθεση, το χιούμορ, τον σαρκασμό αλλά και τη μελαγχολία. Είναι τα στοιχεία που βρίσκουμε και στο μείζον μυθιστόρημά του Infinite Jest που κυκλοφόρησε το 1996 και όπου το τένις έχει επίσης τον δικό του ρόλο.
Από τα πέντε δοκίμια, το πρώτο είναι η σχέση του Γουάλας με το τένις, ένα υπέροχο coming-of-age κείμενο. Τα άλλα τέσσερα είναι αφιερωμένα σε τενίστες (Τρέισι Όστιν, Μάικλ Τζόις, Ρότζερ Φέντερερ) και στο τουρνουά Αμέρικαν Όπεν, από τα αρχαιότερα και μεγαλύτερα στον κόσμο. Καλή μετάφραση και ένα γλωσσάρι όρων για όσους αγαπούν τον Γουάλας, αλλά δεν ξέρουν τι είναι το μπάκσπιν ή το ντροπ σοτ.
Άρτεμις Λεοντή
Εύα Πάλμερ-Σικελιανού: Υφαίνοντας τον μύθο μιας ζωής - Η βιογραφία
Η καθηγήτρια Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν Άρτεμις Λεοντή παρουσιάζει σ’ αυτήν τη βιογραφία μια εντελώς διαφορετική Εύα Πάλμερ-Σικελιανού (1874-1952), πολύ μακριά από την εξαγνισμένη εκδοχή της ζωής της.
Αυτή η εκδοχή, που ήταν κυρίαρχη μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ανταποκρινόταν στα πολιτικά αιτήματα της εποχής, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου και του Σχεδίου Μάρσαλ αλλά και στο αίτημα της ελληνικότητας. Η συγγραφέας παρουσιάζει τη μεταμόρφωση της Εύας Πάλμερ από μια πλούσια Νεοϋορκέζα ντεμπιτάντ, που ήταν έξυπνη και όμορφη, με κόκκινα μαλλιά που έφταναν ως το πάτωμα, σε ηρωίδα της αντικουλτούρας, της ανατροπής, του queer, στην αρχική έννοια του παράξενου αλλά και στη σύγχρονη εκδοχή του.
Μέσα από τα πέντε κεφάλαια του βιβλίου της η Λεοντή δείχνει τις πολλές εκδοχές της ταυτότητάς της ηρωίδας της: σαπφική ερμηνεύτρια, λεσβία υφάντρα, σκηνοθέτρια, συνθέτρια, συγγραφέας, σύζυγος, ερωμένη, περιθωριακή, πολιτικά ριζοσπαστικοποιημένη.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LIFO.
