Αν υπάρχει ένα πράγμα το οποίο χαρακτηρίζει τους 20άρηδες της εποχής μας που ζουν με τόσα ερεθίσματα γύρω τους, οθόνες, τάμπλετ, κινητά, social media, σκρολαρίσματα, εκατομμύρια βιντεάκια και ανοιχτά «παράθυρα» στον υπολογιστή, αυτό είναι η έλλειψη συγκέντρωσης. Η προσοχή τους διασπάται πολύ εύκολα, περνάνε από τη μια πληροφορία στην άλλη σε κλάσματα δευτερολέπτου, και έχουν μάθει να διαβάζουν με εικόνες.
Η ανάγνωση ενός εντύπου, η επαφή με το μελάνι, τις σελίδες, το εξώφυλλο, τη μυρωδιά, η δυνατότητα της σημείωσης ή της υπογράμμισης ολόκληρων παραγράφων που μας αγγίζουν, είναι μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο και όρεξη. Το να βυθίζεσαι στον συναρπαστικό κόσμο ενός βιβλίου, να ταυτίζεσαι με χαρακτήρες, να πορώνεσαι με την πλοκή, προϋποθέτει συγκέντρωση, αφοσίωση και πνευματική εγρήγορση.
Η πιο συνηθισμένη εικόνα ενός νέου που διαβάζει είναι στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου, στο μετρό, σε κάποια στάση αναμονής, στις διακοπές ανάμεσα στις βουτιές στη θάλασσα. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί νέοι που αγαπούν τη λογοτεχνία, επισκέπτονται βιβλιοπωλεία, αγοράζουν βιβλία, συζητούν μεταξύ τους, αναλύουν τους μεγάλους κλασικούς, με το που τελειώσουν το ένα βιβλίο ανοίγουν το άλλο, και βρίσκουν θαλπωρή και μαγεία στην καθημερινή ανάγνωση ενός καλογραμμένου βιβλίου.
Η γενιά Ζ δίνει την εντύπωση πως, μεγαλώνοντας μπροστά σε οθόνες και δίκτυα, έχει μειωμένη κριτική σκέψη και φαντασία, δεν μπορεί να εκτιμήσει την καλή λογοτεχνία και έχει μάθει να καταναλώνει μόνο εύπεπτα, μικρά τσιτάτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο αυτό διαψεύδεται καθώς, όπως φαίνεται, οι 20άρηδες αυτής της εποχής συνδέονται με τη λογοτεχνία και είναι ανοιχτοί στο να γνωρίσουν την εμπειρία του βιβλίου.
Αν και οι 20άρηδες βιβλιόφιλοι αποτελούν μειονότητα, έψαξα και, ομολογουμένως χωρίς μεγάλη δυσκολία, ήρθα σε επαφή με αρκετούς νέους που μου επιβεβαίωσαν την αγάπη τους για τη λογοτεχνία και μου εξήγησαν πόσο θετική επίδραση έχει επάνω τους.
«Η Florence Given είναι η γυναίκα που, με το πρώτο της βιβλίο, "Women don’t owe you pretty", μου άλλαξε τη ζωή σε 222 σελίδες. Όταν, λοιπόν, ανακοίνωσε ότι θα κυκλοφορούσε μυθιστόρημα, όχι απλώς έκανα προπαραγγελία, αλλά περίμενα υπομονετικά μήνες, μέχρι το "Girl Crush" να φτάσει στα χέρια μου», αναφέρει η 25χρονη Στεφανία.
«Μεταξύ άλλων, πρόκειται για έναν οδηγό επιβίωσης μετά από τοξικές σχέσεις με στρέιτ άνδρες (και ήταν ακριβώς αυτό που χρειαζόμουν εκείνη την περίοδο της ζωής μου), ενώ η πρωταγωνίστρια, η Eartha, σε παίρνει μαζί στο ταξίδι ανακάλυψης της queer ταυτότητάς της». Με τεράστιο ενθουσιασμό παραδέχεται πως το διάβασε σε μιάμιση μέρα, χωρίς να το πάρει είδηση.
Κάπως έτσι μου εξηγεί και ο 21χρονος Κυριάκος πως διάβασε μονορούφι σε τρεις μέρες τις 375 σελίδες του νεανικού μυθιστορήματος «Στο τέλος πεθαίνουν και οι δύο» του Adam Silvera.
«Ταυτίστηκα πολύ με τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Είναι τόσο διαφορετικοί, αλλά έχουν κοινό την αγάπη. Γέλασα και στεναχωρήθηκα. Αν και ο τίτλος του βιβλίου είναι spoiler, αξίζει μέχρι το τέλος». Ο Κυριάκος μου μιλάει για το βιβλίο συνεπαρμένος όχι μόνο από το αναγνωστικό ταξίδι στο οποίο βυθίστηκε αλλά και από την ουσία της ιστορίας, στην οποία συμμετείχε κατά κάποιον τρόπο. Είναι πολλοί οι νέοι που επιλέγουν να διαβάσουν βιβλία τα οποία ενσωματώνουν στην ιστορία τους την ανθρώπινη διαφορετικότητα.
Η queer λογοτεχνία φαίνεται να έχει ιδιαίτερη απήχηση στους νέους, οι οποίοι είναι αρκετά πιο συνειδητοποιημένοι, ευαισθητοποιημένοι και ενημερωμένοι σε σχέση με τις παλιότερες γενιές. Η σκέψη των περισσότερων νέων αγοριών και κοριτσιών έρχεται σε ρήξη με την ετεροκανονική κοινωνία, ενώ αρκετοί αυτοπροσδιορίζονται ως queer.
«Παρατηρούμε μια τάση των νέων για ρομαντικές αλλά συγχρόνως ρεαλιστικές ιστορίες, ενώ η κοινωνική ευαισθησία τους σε θέματα που αφορούν την ισότητα των φύλων, τη συμπερίληψη και την ορατότητα είναι φανερή και στην επιλογή βιβλίων από την κατηγορία της queer λογοτεχνίας», αναφέρει η ομάδα marketing των εκδόσεων Διόπτρα.
Η Εύα, 23 χρονών, μου επιβεβαίωσε την αγάπη της για την queer λογοτεχνία καθώς και για το διάβασμα ως τρόπο να ξεφεύγει.
«Μου άρεσε πάντα να πηγαίνω στα παλαιοπωλεία και να βρίσκω νέους συγγραφείς και εννοείται τα κλασικά αριστουργήματα, έτσι έπεσε στα χέρια μου το "De profundis" του Όσκαρ Γουάιλντ, τον ερωτεύτηκα και άρχισα να μαζεύω και να διαβάζω ό,τι έχει γράψει. Το σημαντικότερο κοινό στοιχείο που είχα μαζί του ήταν ότι και οι δυο μας ζούσαμε με μια καταπιεσμένη σεξουαλικότητα που, όσο και να προσπαθούσαμε, δεν μπορούσαμε να την αρνηθούμε. Μέσω του Όσκαρ Γουάιλντ και αργότερα μέσω των ποιημάτων και της βιογραφίας του Αρθούρου Ρεμπώ κοίταξα κατάματα τη σεξουαλικότητά μου και απελευθερώθηκα από την αυτο-καταπίεση».
Αργότερα λάτρεψε και άλλους queer κλασικούς συγγραφείς, όπως τη Βιρτζίνια Γουλφ και τον Γιούκιο Μισίμα. «Πάντα κάτι έβρισκα, ταυτιζόμουν και ταξίδευα σε έναν κόσμο χωρίς καμία δέσμευση».
«Κάθε φορά που βρίσκω σε ένα βιβλιοπωλείο βιβλία με LGBTQ+ περιεχόμενο, χαίρομαι, γιατί όλο και πιο πολλά βγαίνουν και νέος κόσμος έχει να διαβάσει και να ταυτιστεί. Αυτό με κάνει αισιόδοξη». Το τελευταίο βιβλίο που διάβασε ήταν δώρο του αδερφού της, το «Να τελειώνουμε με τον Εντύ Μπελγκέλ» του Εντουάρ Λουί. «Είναι η αυτοβιογραφία του συγγραφέα και ουσιαστικά μιλάει για το πώς είναι να είσαι ομοφυλόφιλος και θηλυπρεπής σε ένα τοξικά αρρενωπό χωριό».
Όπως επιβεβαιώνουν όλοι οι εκδοτικοί οίκοι με τους οποίους ήρθα σε επαφή, υπάρχουν σειρές νεανικής λογοτεχνίας που απευθύνονται κυρίως σε εφήβους, αλλά δεν υπάρχει συγκεκριμένη κατηγορία βιβλίων που να απευθύνεται ειδικά στις ηλικίες 25-28.
Ο κ. Γεώργιος Πάτμιος, εκπρόσωπος των εκδόσεων Πατάκη, μου εξηγεί πως οι νέοι ενήλικες αναγνώστες αποτελούν σημαντική μερίδα του αναγνωστικού κοινού σήμερα.
«Αυτό που θα μπορούσαμε να πούμε είναι ότι μάλλον καταρρίπτεται ο μύθος που υποστηρίζει ότι η ανάγνωση αφορά κυρίως τις μεγάλες ηλικίες, απλώς οι αγοραστικές συνήθειες των σημερινών νέων είναι διαφορετικές από εκείνες των προηγούμενων γενεών. Το #bookstagram και το #BookTok, για παράδειγμα, είναι τα σύγχρονα, επαναστατικά μέσα διάδοσης του παραδοσιακού βιβλίου, και αποτελούν πλέον ένα από τα κύρια μέσα αναζήτησης και επιλογής βιβλίων για αυτήν την ηλικιακή ομάδα, είτε φέρνοντας στο προσκήνιο παλαιότερα βιβλία, που γίνονται χρόνια μετά best-sellers, είτε προωθώντας νέα».
Ένας ακόμα παράγοντας είναι το ενδιαφέρον που έχει προκαλέσει για ορισμένα βιβλία και είδη η δημιουργία σειρών που βασίζονται σε δημοφιλή βιβλία για νέους, από συνδρομητικές πλατφόρμες όπως το Netflix και το Hulu.
«Ένα μεγάλο μέρος, πάντως, αυτής της ηλικιακής ομάδας έχουμε παρατηρήσει ότι ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία του φανταστικού και τη λογοτεχνία τρόμου, ενώ εκδηλώνεται επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για βιβλία που δίνουν έμφαση σε χαρακτήρες από υποεκπροσωπούμενες και περιθωριοποιημένες ομάδες, με τις οποίες μπορεί ο συγγραφέας πολλές φορές να μοιράζεται την ίδια ταυτότητα» συνεχίζει ο κ. Πάτμιος.
Μια συγγραφέας που έχει κάνει αίσθηση και έχει αγαπηθεί από το αναγνωστικό κοινό αυτής της ηλικιακής ομάδας είναι η «συγγραφέας των millennials», Σάλι Ρούνεϊ. «Τα βιβλία της, γραμμένα με ρεαλισμό και ευφυή αίσθηση του χιούμορ, ζωντανεύουν τις βαθιές επιθυμίες και τα βάσανα των νέων ανθρώπων του 21ου αιώνα και οι αναγνώστες της, ως επί το πλείστον συνομήλικοι, εικοσάρηδες και τριαντάρηδες, βρήκαν στις σελίδες της ένα σημείο αναφοράς για όλες τις ανάγκες και τις ανησυχίες τους. Έγινε έτσι η φωνή της γενιάς της, των παιδιών που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1990, στον δρόμο τους προς την ενηλικίωση» αναφέρει.
Την πραγματικότητα αυτή έρχεται να επαληθεύσει η 24χρονη Ελένη, η οποία μου εξηγεί πως τυχαία έπεσε πάνω σε μια κριτική για το βιβλίο της Ρούνεϊ «Κανονικοί Άνθρωποι» και αποφάσισε να το αγοράσει. «Δεν περίμενα να μου αρέσει τόσο πολύ ένα βιβλίο. Συνήθως τα παρατάω στη μέση, αλλά αυτό με κατέπληξε. Είναι που βίωνα και εγώ διάφορα θέματα με την κοινωνική μου ζωή». Το βιβλίο θίγει, μεταξύ άλλων, το πώς οι άνθρωποι αλλάζουν τη συμπεριφορά και την προσωπικότητά τους για να γίνουν αρεστοί. Ένα από τα καίρια ζητήματα για τους νέους είναι αυτό, η ένταξη και η αποδοχή από τον περίγυρο.
Το βιβλίο λειτουργεί ως αφύπνιση, ως φορέας γνώσεων και πληροφοριών. Η ψυχοσύνθεση των νέων, η φαντασία, η ίδια τους η προσωπικότητα εξελίσσεται και βελτιώνεται.
«Το διάβασμα μού αρέσει γιατί είναι μια τελείως προσωπική ασχολία και είναι διασκεδαστικό να προκαλείς τον εαυτό σου να φανταστεί καινούργια πράγματα συνεχώς», λέει η 20χρονη Αλεξάνδρα. «Για να είμαι ειλικρινής, με εξιτάρει να αποκτάω γνώσεις, με κάνει να νιώθω δυνατή. Θεωρώ πως οι γνώσεις αυτές με έχουν κάνει ευσυνείδητη και χαίρομαι που μπορώ να συζητήσω σχεδόν για τα πάντα».
Αυτήν τη στιγμή διαβάζει το «Κεχριμπαρένιο τηλεσκόπιο», δηλαδή το τρίτο μέρος της «Τριλογίας του Κόσμου» του Φίλιπ Πούλμαν, και το «Catch 22» του Τζόζεφ Χέλερ. «Μ' αρέσει να διαβάζω πάνω από ένα βιβλίο τη φορά».
Μεγάλη απήχηση έχουν στους νέους τα βιβλία αυτοβελτίωσης, καθώς είναι στο στάδιο της ζωής τους που βάζουν στόχους και προσπαθούν να τους πετύχουν. Επίσης, αναζητούν μέσα σε αυτά λύσεις για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους, για την αντιμετώπιση του άγχους και για την τήρηση των ορίων στις καθημερινές τους σχέσεις.
«Γενικά μ' αρέσουν βιβλία κλασικά, που σου αφήνουν κάποιο κοινωνικό μήνυμα, όπως η "Μεταμόρφωση" και η "Δίκη" του Κάφκα ή το "Να σου πω μια ιστορία" του Χόρχε Μπουκάι. Τελευταία διαβάζω βιβλία αυτοβελτίωσης και τώρα συγκεκριμένα το "Πώς να γίνεις θετικός"», μου λέει η 24χρονη Γεωργία.
«Το επόμενο που θα αρχίσω είναι η "Ανθρωπότητα" του Ρούτγκερ Μπέργκμαν, που το συνέστησε ενας YouTuber και φαίνεται πολύ ενδιαφέρον. Μ' αρεσει να διαβάζω γιατί το έχω συνδυάσει με τη χαλάρωση και κάθε φορά που διαβάζω ένα πραγματικά καλό βιβλίο νιώθω ότι βλέπω τη ζωή μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα».
Η Γεωργία, όπως και οι περισσότεροι συνομήλικοί της, η γενιά του TikTok, επηρεάζεται πολύ εύκολα για το τι θα διαβάσει από όσα θα δει στο BookΤok και γενικότερα στα social media. Η φήμη συγγραφέων όπως η Colleen Hoover εκτοξεύτηκε όταν τα βιβλία τους («Τελειώνει με εμάς», «Σκοτεινή αγάπη») κατέκλυσαν το TikTok, ενώ ακόμα και παλαιότεροι τίτλοι «ξαναγεννήθηκαν» και αύξησαν τις πωλήσεις τους όταν η γενιά Ζ τους πόσταρε στα κοινωνικά δίκτυα (χαρακτηριστικό τέτοιο παράδειγμα είναι το «Τραγούδι του Αχιλλέα» της Madeline Miller).
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δείχνουν να επηρεάζουν τις προτιμήσεις του νεανικού κοινού και τις αναγνωστικές του τάσεις. Οι εκδόσεις Διόπτρα θα κυκλοφορήσουν το επόμενο διάστημα μια πλειάδα αξιόλογων βιβλίων BookTok όπως τα: «Νοέμβρης 9» (Collen Hoover), «Το θεώρημα της αγάπης» (Ali Hazelwood), «Άτλας έξι» (Blake Olivie), ακολουθώντας την τάση των νέων να επιλέγουν αυτού του είδους τη λογοτεχνία.
Είναι γεγονός ότι η λογοτεχνία και γενικότερα τα βιβλία άλλοτε δημιουργούν τάσεις, άλλοτε τις καταγράφουν, άλλοτε απλώς συμπορεύονται. «Διαβάζω κυρίως ξένη λογοτεχνία, ποίηση και λίγο θέατρο, εκτός αν με ενδιαφέρει κάποιο θέμα συγκεκριμένα, οπότε διαβάζω κάτι σχετικό, π.χ. ψυχολογία, εγκληματολογία, φιλοσοφία. Δεν αποκλείω κάποιο είδος. Μπορεί να μου αρέσει εξίσου ένα κοινωνικό μυθιστόρημα και ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας» μου λέει η Αθηνά, 22 χρονών.
«Επιλέγω συνήθως βάσει προτάσεων φίλων ή της οικογένειάς μου, επειδή εμπιστεύομαι την κρίση τους, αλλιώς με βάση δική μου έρευνα. Θέλω να διαβάσω και όλα τα "κλασικά" για να έχω προσωπική άποψη γι' αυτά, αν και συχνά απογοητεύομαι. Τον τελευταίο καιρό διάβασα το "Ο μετρ και η Μαργαρίτα", έναν τόμο από το "Game of Thrones", την "Ιστορία χωρίς τέλος" και το "Ορλάντο" (το θεατρικό).
Μου αρέσουν τα βιβλία με κοινωνικό περιεχόμενο και απολαμβάνω έναν καλογραμμένο χαρακτήρα. Γενικά, για να μου αρέσει πολύ ένα βιβλίο πρέπει να έχει ή πρωτότυπη ιστορία ή πολύ ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Η θεματολογία μπορεί να ποικίλει, δεν βαριέμαι εύκολα να διαβάσω κάτι καινούργιο. Τα βιβλία φαντασίας είναι η διασκέδασή μου».
Πέρα όμως από τη φαντασία, τις προτάσεις του TikTok και τις τάσεις της εποχής, πάντα στις υπαρξιακές αναζητήσεις απαντήσεις θα δίνουν οι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς. Ο Νίκος Καζαντζάκης με την «Ασκητική» είναι σταθερή επιλογή των νέων κάθε γενιάς.
Ο κ. Σωτήρης Μετεβελής από τις εκδόσεις Εστία αναφέρει πως πολύ συνηθισμένη επιλογή είναι ο Ηλίας Βενέζης με την «Αιολική γη» και το «Νούμερο 31328». Άλλος κλασικός Έλληνας συγγραφέας πολύ δημοφιλής στους νέους είναι ο Καραγάτσης. Η «Μεγάλη Χίμαιρα» είναι από τα πιο αγαπητά βιβλία στους νέους, όπως και ο «Κίτρινος φάκελος» και ο «Γιούγκερμαν».
«Το τελευταίο βιβλίο που διάβασα, το οποίο έχει αφήσει το αποτύπωμά του πιο έντονα στη συνείδησή μου, είναι οι "Αδελφοί Καραμαζόφ" του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Θεωρείται το πιο ολοκληρωμένο έργο του Ρώσου συγγραφέα, καθώς είναι και το τελευταίο του έργο. Πρέπει να έχω διαβάσει καμιά δεκαριά βιβλία πριν από αυτό, και όμως το θεωρώ προς το παρόν δύσκολο αντίπαλο για τα λοιπά αναγνώσματα που ζητούν την αμέριστη προσοχή μου», αναφέρει ο Διονύσης, 23 χρονών.
«Το βιβλίο έχει ως κεντρικούς ήρωες τρεις αδελφούς και περιγράφει κατάν κάποιο τρόπο τη σχέση τους με τον πατέρα τους. Γύρω από αυτόν τον πυρήνα, διακλαδίζονται αμέτρητες σχέσεις και καταστάσεις, όπως γίνεται και στην καθημερινή ζωή. Παντού καταφέρνει ο λογοτέχνης να δώσει ξεχωριστή σημασία και βάθος, να ρίξει φως σε φαινομενικά ασήμαντες πτυχές της καθημερινότητας».
Η γενιά Ζ δίνει την εντύπωση πως, μεγαλώνοντας μπροστά σε οθόνες και δίκτυα, έχει μειωμένη κριτική σκέψη και φαντασία, δεν μπορεί να εκτιμήσει την καλή λογοτεχνία και έχει μάθει να καταναλώνει μόνο εύπεπτα, μικρά τσιτάτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ωστόσο αυτό διαψεύδεται καθώς, όπως φαίνεται, οι 20άρηδες αυτής της εποχής συνδέονται με τη λογοτεχνία και είναι ανοιχτοί στο να γνωρίσουν την εμπειρία του βιβλίου.
«Ο "Ερωτόκριτος" πουλάει πολύ στο νεανικό κοινό», προσθέτει ο κ. Μετεβελής. «Έρχονται και το αγοράζουν και γνωρίζουν ήδη την πλοκή». Από τότε που το έργο μελοποιήθηκε και το τραγουδάνε σύγχρονοι μουσικοί στις συναυλίες τους, οι νέοι το έχουν αγαπήσει και θέλουν να έρθουν σε επαφή με αυτό.
Δεν λείπουν όμως ούτε τα βιβλία-ορόσημα από τις επιλογές των νέων. Ο «Αναρχικός τραπεζίτης» του Φερνάντο Πεσόα, το «Moby Dick» του Μέλβιλ, τα έργα του Νίτσε, η «Απολογία του Σωκράτη» είναι έργα που τα παραγγέλνουν συνεχώς και κυρίως νέοι.
«Πέρα από τα σύγχρονα μυθιστορήματα, τα νέα παιδιά διαβάζουν ψαγμένα δημοφιλή βιβλία», εξηγεί η κ. Αμαλία Σταθάκη από τις εκδόσεις Gutenberg. Αυτά που επιλέγουν πολύ οι νέοι είναι το «Κορίτσι, γυναίκα, άλλο» της Μπερναρντίν Εβαρίστο και το «Στη γη ειμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι» του Ocean Vuong.
«Πραγματικά, αυτό το βιβλίο μιλάει για το νόημα της ζωής. Εγώ έτσι το ένιωσα», αναφέρει ο 20χρονος Παύλος. Φοιτητής, έψαχνε ένα βιβλίο να τον συναρπάσει και διαβάζοντας κριτικές στο ίντερνετ επέλεξε το συγκεκριμένο του Vuong. «Δεν ψαχνόμουν με τον σεξουαλικό μου προσανατολισμό, αλλά δελεάστηκα και το αγόρασα. Από τις καλύτερες επιλογές που έχω κάνει. Το διάβασα στις διακοπές μου και μου τις αναβάθμισε πολύ».
Από την άλλη, υπάρχουν και αναγνώστες όπως η Νεφέλη, 24 χρονών, που τυχαίνει να πέσει το μάτι τους στον τίτλο ενός βιβλίου και να το επιλέξουν χωρίς δεύτερη σκέψη ή έρευνα. «Παραξενεύτηκα λίγο όταν είδα τον τίτλο "Γεωγραφία για εντελώς αγεωγράφητους", και αμέσως ένιωσα μια μικρή πρόκληση, του τύπου «κάτσε, τώρα πρέπει να αποδείξω ότι δεν είμαι αγεωγράφητη. Το ανοίγω, λέω, θα διαβάσω ένα κεφάλαιο. Ε, τελικά το διάβασα όλο μέσα σε δυο μέρες. Είτε είσαι αγεωγράφητος είτε όχι, το βιβλίο αυτό είναι τέλειο. Αυτό που μου άρεσε περισσότερο είναι ότι δεν παίρνει καμία γνώση ως δεδομένη και ξεκινάει από τα εντελώς βασικά, χωρίς να νιώσεις ούτε μια στιγμή άσχημα αν δεν γνωρίζεις κάτι. Μου λύθηκαν απορίες που είχα εδώ και χρόνια, αλλά και απορίες που δεν ήξερα καν ότι έχω. Και το πιο σημαντικό: πολλές φορές γέλασα δυνατά διαβάζοντάς το, κάτι που δεν το περίμενα καθόλου», συμπληρώνει.
Ο Γρηγόρης, από την άλλη, μου εξηγεί πως επιλέγει μέσα από κριτικές άλλων. «Διάβασα το "Πλάνητες" της Όλγκα Τοκάρτσουκ. «Μου άρεσε το διαφορετικό είδος αφήγησης, που συνάντησα πρώτη φορά. Οι περιγραφές σαν να τις έχει ζήσει. Και μια υποδόρια γεύση θανάτου. Τόσο όσο να σε κάνει να ξεβολεύεσαι από τη θέση σου ανά διαστήματα. Διαβάζω διάφορα είδη. Ανάλογα την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι εκείνη την περίοδο. Κάποιες φορές σαν φάρμακο, κάποιες σαν συνοδευτικό, άλλες σαν ουσία και αν θέλω να κοιμηθώ. Ένα ακόμα που διάβασα πρόσφατα και με εντυπωσίασε ήταν και η "Σεροτονίνη" του Μισέλ Ουελμπέκ».
Υπάρχουν άπειροι νέοι στη χώρα μας που λατρεύουν τη λογοτεχνία, την ποίηση, το μυθιστόρημα, την ιστορία, τη μυθοπλασία, το μελάνι, το γύρισμα της σελίδας, την πλοκή, τον κόσμο μέσα στον οποίο περιπλανιούνται μέχρι να φτάσουν στο τέλος και να κλείσουν το βιβλίο. Μπορεί τα παιδιά της γενιάς Ζ να γεννήθηκαν μπροστά από μια οθόνη, να είναι μόνιμα δικτυωμένα και να έχουν ως απαράβατη συνήθεια το σκρολάρισμα και το σερφάρισμα στο διαδίκτυο, ωστόσο βρίσκουν νόημα, απαντήσεις και διασκέδαση μέσα από τα βιβλία και την ανάγνωση.
