Ακόμα κι ένας έμπειρος γραφιάς μπορεί να κομπλάρει προς στιγμή σαν βρεθεί απέναντι σε ένα «ιερό τέρας», όσο οικείο κι αν του είναι από ακούσματα και θεάματα (διότι εκτός από μουσικός, συνθέτης, περφόρμερ και ραδιοφωνικός παραγωγός, ο Μήτσος διατέλεσε επίσης ηθοποιός, με συμμετοχές σε πάνω από 80 ταινίες και δύο βραβεία α' και β' ανδρικού ρόλου) ήδη από τη νιότη του. Είσαι με τον ροκ γερόλυκο τον Πουλικάκο, έναν ζωντανό θρύλο, πίνετε ζεστό τσαγάκι στο σπίτι του στα Εξάρχεια. Ωραία. Και τώρα, τι τον ρωτάς που τα έχει πει όλα –ή σχεδόν όλα– τόσες και τόσες φορές; Πώς, έπειτα, αποφεύγεις την παγίδα κοινότοπων ερωτήσεων που θα καταλήξουν να γελάτε παρέα με τη σπουδαιοφανή τους διατύπωση; «Κοίτα, το ποιος είμαι, από πού κρατάω, τι έκανα ως τώρα στη ζωή μου κ.λπ. δεν χρειάζεται να τα πιάσουμε, είναι πράγματα γνωστά κι αν κάποιος αναζητά λεπτομέρειες, ας σερφάρει στο Δίκτυο. Σημασία έχει το τι γίνεται τώρα. Αυτό ενδιαφέρει, γι΄αυτό ας μιλήσουμε!» λέει χαλαρώνοντας το κλίμα.
Κασετοφωνάκι στο «on», λοιπόν, και ξεκινάμε μια συνέντευξη που στην πορεία εξελίχθηκε σε πρόζα μετά μουσικής –διότι είχε και ηχητικό background από κομμάτια δικά του που μου έβαζε– για να καταλήξει σε μια de profundis φιλική κουβέντα στη διάρκεια της οποίας πιάσαμε πολλά και διάφορα θέματα: Για τα Εξάρχεια, τον αντικαπνιστικό νόμο και τις απαγορεύσεις γενικότερα, για τις ουσίες, τις εξουσίες, την πολιτική, τα μίντια, τη θρησκεία, τη φιλοσοφία, τη μουσική βεβαίως («τη μεγαλύτερη και καλύτερη παρηγοριά»), για τη δύναμη της σάτιρας –«το δυνατότερο όπλο!»–, για τον νεοσυντηρητισμό, την ακροδεξιά, την «εκδίκηση της σπασικλιάς και της καφρίλας» που βιώνουμε σήμερα στην Ελλάδα και διεθνώς, για την υποκρισία και την τρομολαγνεία πολιτικών και ΜΜΕ, για την αντικουλτούρα που μοιάζει να έχασε προς ώρας τη «μάχη» αλλά που ξανά προς τη δόξα μέλλει να τραβήξει. Για το ιστορικό περιοδικό «Πάλι», από τους πρωτεργάτες του οποίου υπήρξε, για τα «μαύρα χάλια» μιας χώρας «που θα μπορούσε να ήταν παράδεισος αλλά τον κάναμε κόλαση», για τις ανθρώπινες σχέσεις και την ίδια την έννοια του όρου άνθρωπος («ένα ζώον βλακώδες, αγνώμον και ματαιόδοξο!») κι αυτού που αποκαλούμε ψυχή του, για την πραγματική αξία των εμπειριών και των βιωμάτων, για τους σκύλους ακόμα και βέβαια για το υπό έκδοση βιβλίο του με τίτλο «Φρυκτωρίες ή Πόσο ζουν οι μύγες», που υπήρξε και η αφορμή αυτής μας της συνάντησης. [Οι φρυκτωρίες ήταν ένα αρχαίο σύστημα επικοινωνίας και έγκαιρης προειδοποίησης ενόψει επερχόμενου κινδύνου με αναμμένες πυρές, όσο για το προσδόκιμο ζωής των μυγών, ρωτήστε καλύτερα τον ίδιο!]
Θυμόσοφος, σκωπτικός, χιουμορίστας, αμετανόητος «χασίστας φουντικός», άνθρωπος ελεύθερος αλλά και απελευθερωτικός, θεωρεί «ελιξήριο» τις αμαρτίες, παρά δε την εγνωσμένη ανθρώπινη ματαιότητα και ματαιοδοξία κι ένα μέλλον που το προεικάζει γκρίζο εν πολλοίς –«Ωιμέ!», όπως τιτλοφορεί κι ένα σατιρικό τραγούδι του–, διατηρεί την ελπίδα στο απροσδόκητο: «Οι εξουσίες είναι πια διεφθαρμένες σε παγκόσμια κλίμακα, το κοντρόλ που μπορούν να επιβάλουν είναι τόσο σφιχτό που είναι πολύ δύσκολο να ραγίσεις τη θωράκιση. Δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο, απλά θέλει ικανότητα, φαντασία και σκέψη έξω απ' το πλαίσιο».
Δεν βαριέσαι! Καφρίλα rules! Ίσχυε και τότε, που κάποια στιγμή μας ήρθε κατακέφαλα η δικτατορία, ισχύει και τώρα, που ζούμε μια ιδιότυπη εκδοχή της. Το λέει κι ο Κλεάνθης Γρίβας, «θα έρθει μια δικτατορία που δεν θα λέγεται δικτατορία». Γάμησέ τα!
— Έχεις περάσει τόσα κι έφτασες αισίως 76 χρονών. Θα μας θάψεις όλους, αστειεύονται διάφοροι φίλοι! Το μυστικό της μακροβιότητάς σου;
Οι αμαρτίες! Άλλο τι δεν γνωρίζω και γράμματα ξέρω.
— Καπνίζεις ακόμα; Βλέπω στάχτες στο τασάκι.
Μόνο φούντες! (γελάει). Είμαστε χασίστες φουντικοί.
— Την αυστηροποίηση του αντικαπνιστικού νόμου πώς την κρίνεις.
Αυτά, αγαπητέ μου, είναι απλές ασκήσεις υπακοής. Οι εξουσίες αρέσκονται σε αυτά τα γυμνάσια. Νομίζεις πως ενδιαφέρει τον κάθε Κούλη ή Μάκη αν θα πάθεις καρκίνο; Στα μέζεά του. Το πράγμα μιλάει «εκ του αποτελέσματος», όπως και οι ίδιοι οι σπασίκλες του πράγματος. Δες πώς πάει η κατάσταση στη δημόσια υγεία και σκέψου. Φαίνεται να ενδιαφέρονται οι κυβερνώντες για την υγεία του κόσμου; Εγώ λέω, μέτρον άριστον. Ούτε ντουμάνια παντού, σώνει και καλά, ούτε καθολικές απαγορεύσεις! Ελευθερία επιλογής, αλληλοσεβασμός και υπευθυνότητα. Οι απαγορεύσεις έχουν δημιουργήσει πολύ μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται πως γιατρεύουν. Βλέπε και τα αποτελέσματα της ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ! Έτσι φτιαχτήκανε, και φτιάχνονται, οι Μαφίες των ναρκωτικών π.χ. Και πάνω από όλες τις Μαφίες είναι η κύρια Μαφία που είναι το κράτος. Ο Βασίλης ο Στεφανάκος είχε πει κάποτε συνεντευξιαζόμενος ότι «καμία σοβαρή παράνομη πράξη δεν πραγματοποιείται χωρίς τη γνώση, την ανοχή ή και τη συμμετοχή της αστυνομίας και των δυνάμεων ασφαλείας», πόσο μάλλον σήμερα, που η ψηφιακή τεχνολογία και οι αλγόριθμοι διευκολύνουν, πάνω απ' όλα, τον άμεσο έλεγχο των πάντων, μέσω συσκευών που σου έχουν γίνει απαραίτητες στην καθημερινότητά σου.
— Όντας και κάτοικος Εξαρχείων, πώς εκτιμάς την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί σήμερα στην περιοχή;
Μένω, πράγματι, αρκετά χρόνια στα Εξάρχεια ή στις παρυφές τους όπου έζησα και όλη την περίοδο της «κρίσης». Το ίδιο παιχνίδι παίζεται κι εδώ, στην όμορφη και πολύπαθη γειτονιά μας! Αυτοί που πληρώνουνε το μάρμαρο είναι οι περίοικοι και οι αλληλέγγυοι. Τα τελευταία τους κατορθώματα είναι να τραβολογάνε ρημαγμένους ανθρώπους, μανάδες με μωρά, ενώ στην πλατεία οι πρεζο-χασέμποροι κάνουν τη δουλειά τους απερίσπαστοι! Το μόνο όμως που ακούς στα ΜΜΕ είναι «πέσανε πάλι μολότοφ στα Εξάρχεια» με υπόκρουση δραματικής μουσικής. Η υποκρισία πολλών δημοσιογράφων είναι χειρότερη απ' αυτή των πολιτικών. Όλη εξάλλου η ειδησεογραφία, ιδιαίτερα η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά μέσα (εκτός από τα κουτσομπολιά και ποιανής φάνηκε το βρακί) κυριαρχείται από τρομολαγνεία. Φόνοι, ληστείες, επεισόδια, βόμβες, επιθέσεις... αν δεν πολυβγαίνει κάποιος από το σπίτι του κι ενημερώνεσαι απ' αυτούς, θα νομίσει σίγουρα πως έξω γίνεται πόλεμος, πως παντού παραφυλάνε ύποπτα στοιχεία, λαθροεισβολείς, αιμοχαρείς αναρχικοί και αντιεξουσιαστές, ανώμαλοι και άλλα αποβράσματα που στην έχουνε στημένη στη γωνία να σε ληστέψουνε, να σε σκοτώσουνε, να σε γαμήσουνε ή και τα τρία μαζί! Αυτή είναι η πραγματική τρομοκρατία, ή για να το πω με κάποια ποιητική ειρωνεία «οι βοηθοί της τρομοκρατίας», διότι ο μόνος που έχει το copyright της τρομοκρατίας είναι το ίδιο το κράτος. Όλη η ιστορία είναι follow the money και το money είναι, κυρίως, το real estate που δουλεύει με ύποπτες, υπόγειες διαδρομές! Όλα τ' άλλα είναι «στάχτη στα μάτια», που λένε.
— Μια και ανέφερες την κρίση, τι λες, δεν μας τελείωσε;
Ποια κρίση από όλες; (γέλια). Κρίση πάντα υπάρχει! Απλώς ο Πάγκαλος, με το «όλοι μαζί τα φάγαμε», ήτανε ο κατάλληλος άνθρωπος, στην κατάλληλη θέση, για να δημιουργήσει επιπλέον ενοχές. Μη σας παραξενεύει, σε ένα ποίμνιο ήδη μαθημένο από την πνευματική του ηγεσία, την Εκκλησία, να νιώθει διαφόρων ειδών ενοχές.
— Εσύ σε τι θεό πιστεύεις – αν πιστεύεις;
Θα σου απαντήσω με μια στροφή από ένα τραγούδι μου: «Χριστός, Μωάμεθ, Βούδας, Ιεχωβάς, γκουρού και Κρισναμούρτι / άμα καείς απ' το χυλό / φυσάς και τη γιαούρτη». Πιστεύω ότι είμαστε ζώα που νομίσαμε ότι γίναμε «άνθρωποι», πήραμε πολύ ψηλά τον αμανέ και εν πολλοίς (και with the police) χεστήκαμε. Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο ιδιαιτέρως βλακώδες, αγνώμον και ματαιόδοξο. Ένας-ένας μπορεί να είμαστε οι καλύτεροι... όλοι μαζί γινόμαστε μια άμορφη μάζα που άγεται και φέρεται από οποιονδήποτε δημαγωγό με κάποια απλοϊκή και ευκολοχώνευτη ευφράδεια. Η φύση είναι ένα απέραντο εστιατόριο, λέει ο Γούντι Άλεν, τα ζώα καθοδηγούνται από τις βασικές τους ανάγκες για επιβίωση (και ο άνθρωπος εξάλλου, τις ίδιες βασικές ανάγκες έχει) και αναγκαστικά καταλήγουν να τρώνε το 'να τ' άλλο. Οι ηθικοί νόμοι που έχουν επιβληθεί στους ανθρώπους, δεν ισχύουν και στη φύση. Η φύση δεν δημιουργήθηκε από κάποιον πανάγαθο θεό ως κόσμημα, ως διακόσμηση, για να γουστάρουμε εμείς οι «άνθρωποι». Αν την είχε φτιάξει ο παντοκράτωρ θεός, δεν θα χρειαζόταν να κάνει τα ζώα να μην αλληλοτρώγονται; Τι θεϊκή διαστροφή είν' αυτή; (γέλια). Ο άνθρωπος πάλι, παρά την εγγενή βλακεία και τη μαλακία που τον δέρνει, ανέπτυξε δεξιότητες που του δίνουν τη δυνατότητα να επιβιώσει χωρίς να «τρώει» τους ομοίους του. Κι όμως το κάνει από την απληστία του, την κτηνωδία του! Κατά τα άλλα είμαστε άνθρωποι, ε; Και καλοί χριστιανοί; Από τη ματαιοδοξία, τον ναρκισσισμό και τον άρρωστο εγωισμό μας έχουμε βρει διάφορους ύπουλους τρόπους να σκοτώνουμε, αν όχι απευθείας, δημιουργώντας «παράπλευρες απώλειες». Βλέπε, π.χ., εκτός από επίσημους και ανεπίσημους πολέμους, τη βίαιη φτωχοποίηση που υφίστανται οι λαοί του κόσμου τούτου από τους ολίγους άπληστους και πρόθυμους να θυσιάσουν... άλλους! Βίαιη φτωχοποίηση ίσον πολλοί θάνατοι, πολύς πόνος, πολλή οργή, πολύ μίσος, πράγμα που γυρνάει μπούμερανγκ κι εκεί δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Οι φτωχοί κάποια στιγμή, κάποιοι απ' αυτούς, αντιδρούν και αντεπιτίθενται, οι καλοφαγωμένοι θωρακίζονται για να υπάρξει τάξη και ασφάλεια, και πάει λέγοντας.
— Κι όμως, τόσοι φιλόσοφοι περάσανε από τον πλανήτη.
Και λοιπόν; Πάλι στο μηδέν βρισκόμαστε κάθε τόσο. Είπαμε, ένας-ένας μπορεί να είμαστε οι καλύτεροι. Αλλά γενικότερα μιλώντας, έχει γίνει ο «άνθρωπος», άνθρωπος; Φοβάμαι πως όχι, κι από ό,τι βλέπουμε γύρω μας, μάλλον ξαναπάμε προς τα χειρότερα! Υπάρχει μια φράση, κάπως σαν σκωπτικό ανέκδοτο, που θα μπορούσε να είχε πει, και ίσως να την είπε κιόλας, ο Ηράκλειτος: «Ώσπου να 'ρθουν τα καλύτερα, θα περάσουμε τα χειρότερα... Τα πάντα ρει!» (γέλια).
— Ισχύει. Κάποιοι ωστόσο διανοητές θα σε επηρέασαν, τόσους έχεις διαβάσει.
Τι να το κάνεις; Το θέμα δεν είναι αν σοφές σκέψεις επηρεάζουν εσένα ή εμένα ως άτομα αλλά αν επηρεάζεται η συλλογική συνείδηση αυτών που θέλουν να λέγονται άνθρωποι, της ανθρωπότητας που λέμε. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μπόλικο πράγμα να διαβάσει κανείς σε μια εγγράμματη ιστορία άνω των 3.000 ετών! Συνήθως ξεχωρίζω δύο τύπους: Τον Ηράκλειτο και τον Διογένη, τον «Σκύλο», που είναι απολαυστικοί κι οι δυο, για διαφορετικούς κι όμως παρεμφερείς λόγους. Εκτιμώ, ξέρεις, ιδιαίτερα τους σκύλους. Είναι εξαιρετικά πλάσματα, γι΄αυτό και στη μυθολογία αλλά και στην ιστορία έχουμε πλείστα όσα παραδείγματα σκύλων που ήσαν καλύτεροι, σίγουρα, από τους ανθρώπους. Και στη σημερινή αστική μας μυθολογία, ειρήσθω εν παρόδω, έχουμε τέτοια παραδείγματα, τον Κανέλλο, τον Λουκάνικο, τα σκυλιά των διαδηλώσεων. Εξαιρετικοί τύπο!
— Δεν είπαμε ακόμα για τις «Φρυκτωρίες ή Πόσο ζουν οι μύγες», το βιβλίο που «χρυσό», έμαθα, σε κάνανε να το ολοκληρώσεις.
Το βιβλίο, ε; Χρυσό όχι, δεν με κάνανε, πού τέτοια τύχη! (γέλια). Αλλά αυτά τα παιδιά από τις εκδόσεις Opportuna, ο Νίκος κι ο Ηλίας Παπαχριστόπουλος κάναν όλη τη δουλειά και ήρθανε και μου το δείξανε έτοιμο! Και μετά από πολλές πιέσεις, τι να κάνω; Υπέκυψα και είμαι έτοιμος να εκδοθώ! (γέλια). Είναι κάποια γραπτά μου, κάποιες μεταφράσεις, τραγουδάκια, ποιηματάκια, κάποιες συνεντεύξεις, τέτοια πράγματα. Τα κείμενα συνοδεύονται κι από αναπαραστάσεις, του Παναγιώτη Κουτρουμπούση, του Ακριθάκη, του Αργυράκη, του Ταμπουρά κ.ά. με ένα κολάζ δικό μου στο εξώφυλλο.
— Είπες για το κολάζ και θυμήθηκα ότι συμμετείχες στην έκθεση-αφιέρωμα για τον Νικόλα Άσιμο, πέρσι στο Ρομάντσο, με μια εγκατάσταση όπου δέσποζε μια άσπρη πλαστική πολυθρόνα και γύρω της αναρτημένοι γεωγραφικοί χάρτες. Λίγοι γνωρίζουν την καλλιτεχνική σου πλευρά.
Νομίζω πως αυτές οι άσπρες (έχει και σε άλλα χρώματα, αν επιθυμείτε) πλαστικές πολυθρόνες είναι το απόλυτο χαρακτηριστικό της παγκοσμιοποιημένης μιζέριας και κακογουστιάς. Τις βλέπεις από την Κίνα μέχρι τη Χιλή κι από την Παπούα μέχρι την Αλάσκα, τον Αμαζόνιο, σ' όλη την Αφρική, παντού.
— Υπάρχουν, βλέπω, στην έκδοση και δουλειές σου από το περιοδικό «Πάλι». Πώς αλήθεια στήθηκε εκείνο το εγχείρημα;
O Κουτρουμπούσης κι εγώ, που εκείνη την εποχή, αρχές δεκαετίας του '60, ψάχναμε παρέα τα βιβλιοπωλεία, είχαμε την ιδέα να βγάλουμε ένα μικρό περιοδικό με έμφαση στον σουρεαλισμό αφενός, τη γενιά των beat αφετέρου. Και ενδιαμέσως, διάφορα άλλα πράγματα που γουστάραμε και ήσαντε, ας πούμε, στη «γραμμή» μας! Το είπαμε στον φίλο Λεωνίδα Χρηστάκη που είχε μεγαλύτερη εμπειρία γύρω απ' τα έντυπα και μας πρότεινε να μας γνωρίσει τον Νάνο Βαλαωρίτη, όπερ και έγινε. Ο Νάνος μάς εκμυστηρεύτηκε πως κι αυτός το σκεφτόταν, καιρό τώρα, να επιχειρήσει κάτι ανάλογο. Μαζευτήκαμε λοιπόν στο σπίτι του –γιατί εμείς όλο σε υπόγειες γκαρσονιέρες μέναμε– εγώ, ο Πάνος, ο Νάνος, ο Τάσος ο Δενέγρης, ο Γιώργος ο Μακρής, που προλόγισε το στίγμα του εγχειρήματος, η Μαντώ Αραβαντινού κι ο Κώστας ο Ταχτσής. Αυτή ήταν η βασική ομάδα, βάλε-βγάλε, άλλα βοήθησαν κι άλλα άτομα, ο Ανδρέας ο Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος, ο Αργυράκης, ο Ακριθάκης, ο Ταμπουράς, το νέο αίμα ποιητών επίσης όπως ο Σπύρος Μεϊμάρης, η Εύα Μυλωνά, η Άννα Κουρμπέτη και διάφοροι άλλοι δορυφορούντες.
Η κλασική Αριστερά φαίνεται ανίκανη, και επικοινωνιακά αλλά και στην ουσία, ανεπαρκής, χαμένη στη θολούρα των πολλαπλών συμβιβασμών. Έχει χαθεί το «όραμα», που λένε, δεν υπάρχει σαφές αφήγημα, παρότι οι καιροί είναι δύσκολοι και θα 'πρεπε η Αριστερά να ηγεμονεύει! Παραμένει αντίθετα φοβική, ανερμάτιστη, ανίκανη να αρθρώσει σαφή, καθαρό λόγο!
— Ήσασταν μια παρέα πολύ μπροστά για την εποχή της. Σεξ, ντραγκς, ροκ εν ρολ και αντικουλτούρα ήτανε τότε άγνωστος κόσμος στον μέσο Έλληνα.
Δεν βαριέσαι! Καφρίλα rules! Ίσχυε και τότε, που κάποια στιγμή μας ήρθε κατακέφαλα η δικτατορία, ισχύει και τώρα, που ζούμε μια ιδιότυπη εκδοχή της. Το λέει κι ο Κλεάνθης Γρίβας, «θα έρθει μια δικτατορία που δεν θα λέγεται δικτατορία». Γάμησέ τα!
— Βλέποντας σήμερα τον επελαύνοντα νεοσυντηρητισμό κι έχοντας ζήσει το κίνημα αμφισβήτησης της δεκαετίας του '60 θα έλεγες ότι η αντικουλτούρα την έχασε τη «μάχη»;
Κοίτα, όπου υπάρχει δράση υπάρχει και αντίδραση. Αυτά κάνουνε κύκλους. Ο Ηράκλειτος λέει ότι «το σύμπαν κυβερνάται από αντίρροπες δυνάμεις». Το ίδιο και οι κοινωνίες. Η πλάστιγγα πότε πάει από δω, πότε πάει από κει. Σήμερα, δυστυχώς, ζούμε την εκδίκηση της σπασικλιάς και της καφρίλας! Η κλασική Αριστερά φαίνεται ανίκανη, και επικοινωνιακά αλλά και στην ουσία, ανεπαρκής, χαμένη στη θολούρα των πολλαπλών συμβιβασμών. Έχει χαθεί το «όραμα», που λένε, δεν υπάρχει σαφές αφήγημα, παρότι οι καιροί είναι δύσκολοι και θα 'πρεπε η Αριστερά να ηγεμονεύει! Παραμένει αντίθετα φοβική, ανερμάτιστη, ανίκανη να αρθρώσει σαφή, καθαρό λόγο! Θα μου πεις, η Δεξιά είναι καλύτερη; Όχι βέβαια, καθόλου, απλώς έχουνε, ξαφνικά, πάλι το πάνω χέρι... και ως εκ τούτου αλωνίζουν ανεξέλεγκτοι... Πάνω χέρι-κάτω χέρι. Το κακό είναι πως και με τους μεν και με τους δεν, χαΐρι δεν βλέπουμε. Οι εξουσίες είναι πια διεφθαρμένες σε παγκόσμια κλίμακα, το κοντρόλ που μπορούν να επιβάλουν είναι τόσο σφιχτό που είναι πολύ δύσκολο να ραγίσεις τη θωράκιση. Δύσκολο αλλά όχι ακατόρθωτο, απλά θέλει ικανότητα, φαντασία, σκέψη έξω απ' το πλαίσιο.
Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι από δαύτους, είναι απλώς βλαμμένα σούργελα και τους παίρνετε στα σοβαρά; Μα έτσι τους νομιμοποιείτε! Μπορείς να πάρεις σοβαρά τον Άδωνη, τον Μπογδάνο, τον Βελόπουλο, τον Τζήμερο, τον Κασιδιάρη κι όλο αυτό το σινάφι που έχουν λίαν πεπλανημένην ιδέα για τη σημαντικότητά τους; Μόνο παίρνοντάς τους στο ψιλό τους αποδομείς και τους γελοιοποιείς στα μάτια του κόσμου.
— Η Ελλάδα;
Δυστυχώς, ενώ ζούμε σ' έναν τόπο παραδεισένιο, πλούσιο και κλιματικά ευνοημένο, από τη βλακεία και τη μαλακία μας τον κάναμε κόλαση. Θα μπορούσαμε να ζούμε λιτά μεν, αλλά άνετα, σαν άνθρωποι, όχι να τρέχουμε μονίμως με την ψυχή στο στόμα να πληρώσουμε, να ξαναπληρώσουμε, μπας και σώσουμε το σπίτι, την οικογένεια, το μαγαζί μας! Εδώ όσους ψηφίζουμε, σε ζώα αποδεικνύονται, κάθε φορά και πιο ανάξιοι της εμπιστοσύνης μας. «Άλλο μου τάζεις κι άλλο μου μπάζεις», που λέει κι ο απλός λαός, που έχει μεν σοφές ρήσεις και παροιμίες, όταν όμως ψηφίζει γίνεται παροιμιώδης μαλάκας! Ναι, θα μπορούσαμε και με δικό μας νόμισμα αλλά αυτό προϋποθέτει μια ώριμη, αλληλέγγυα κοινωνία που ξέρει να αρκείται σε αυτά που έχει και τα οποία είναι αρκετά. Έτσι επιβίωνε ο τόπος αυτός αιώνες τώρα. Αυτά όμως είναι ρομαντικά παραμυθάκια, η μπάλα αυτήν τη στιγμή έχει χαθεί!
— Θα ξανάρθουνε, λες, καιροί επαναστατικοί;
Σίγουρα! Εξάλλου η επανάσταση υπάρχει σε διάφορες μορφές μέσα στην καθημερινότητα. Δεν σημαίνει μόνο όπλα. Από το μυαλό ξεκινάει. Έχουμε να κάνουμε με τον συντηρητισμό και τον αρτηριοσκληρωτισμό, από τη μία, κι από την άλλη, το άγνωστο μιας αταξικής και ανεκτικής κοινωνίας. Εκτός λοιπόν κι αν μας τσιπάρουν όλους (που και πάλι κάποιοι θα δραπετεύσουν) και ζούμε σαν ημιβιονικά όντα, πάντα θα υπάρχει η επαναστατική σκέψη, το πνεύμα, η πράξη.
— Ζούμε πάντως σε εποχή που «πέραση» έχουν ξανά οι ακροδεξιές ιδεολογίες.
Οι υπεραπλουστευμένες αυτές λαϊκίστικες μαλακίες είναι σανός για τα πρόβατα. Απευθύνονται, δε, στα πιο κτηνώδη ένστικτα. Το θέμα είναι πώς τους αντιμετωπίζεις. Αν ασχολείσαι συνέχεια με τους φασίστες, θα φασιστικοποιηθεί και η σκέψη σου. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι από δαύτους, είναι απλώς βλαμμένα σούργελα και τους παίρνετε στα σοβαρά; Μα έτσι τους νομιμοποιείτε! Μπορείς να πάρεις σοβαρά τον Άδωνη, τον Μπογδάνο, τον Βελόπουλο, τον Τζήμερο, τον Κασιδιάρη κι όλο αυτό το σινάφι που έχουν λίαν πεπλανημένην ιδέα για τη σημαντικότητά τους; Μόνο παίρνοντάς τους στο ψιλό τους αποδομείς και τους γελοιοποιείς στα μάτια του κόσμου. Η γελοιοποίηση και το «Ώα!» πονάνε περισσότερο και είναι πιο αποτελεσματικά γι' αυτά τα κουμάσια που έχουν παρεισφρήσει στη ζωή μας ελέω των καλών χριστιανών και των ήσυχων νοικοκυραίων. Το καυστικό, δηκτικό, σκωπτικό χιούμορ είναι πολύ δυνατότερο όπλο απ' όσο νομίζουν οι σοβαροφανείς αριστερούλοι, όπως τους λέω καμιά φορά.
— Έχεις ιδιαίτερο ταλέντο στα ευφυολογήματα και τις καυστικές ατάκες.
Α, έχω προϋπηρεσία, έκανα διευθυντής δημιουργικού σε μια από τις μεγαλύτερες διαφημιστικές εταιρείες! (γέλια). Στη διαφήμιση (και όχι μόνο!) πρέπει να λες ή να εννοείς όσο περισσότερα πράγματα με όσο το δυνατόν λιγότερα λόγια. Ο κόσμος έχει βαρεθεί τα πολλά «σεντόνια» και τις αναλύσεις επί αναλύσεων κι αυτή την «ξύλινη» γλώσσα της πολιτικής ειδησεογραφίας που μιλάει πολύ αλλά δεν λέει τίποτα. Βγαίνει, φερ' ειπείν, ο Κατρούγκαλος, που μου θυμίζει τον Γκιωνάκη, κι εξηγεί «με απόλυτη σαφήνεια», όπως θα τονίσει κι ο ίδιος... άμα έχεις καταλάβει τίποτα, τι ακριβώς εννοεί, να κάτσω να με γαμήσεις. Να τον χαίρεστε που τον έχετε «σκιώδη» υπουργό επί των Εξωτερικών. Προκόψαμε! Λεμονάδα θέλεις; Από λεμόνια; Έλεος!
— Μερικοί βρίσκουν τη σάτιρα «φτηνή» τέχνη.
Ο Αριστοφάνης είναι φτηνός; Ο Σουρής; Ο Μποστ; Ο Ιονέσκο; Ο Αραμπέλ; Οι Monty Pythons; Ο Φελίνι; Ο Διογένης; Ο Μαρκ Τουέιν; Ο Τζίμης Πανούσης; Ο Χάρρυ Κλυνν; Και πόσοι άλλοι που έχουν πει πράγματα με τ΄όνομά τους το πραγματικό και που μπροστά σ΄αυτά που έχουνε προφητέψει, ο Παϊσιος είναι αγιορείτικη αλοιφή! Φτηνή σάτιρα, χυδαία, σίγουρα υπάρχει, που μοιάζει σαν να βγήκε απ' το κεφάλι κάποιου Μπογδάνου ή Βελόπουλου, αλλά με ταλέντο συγγραφικό, ας πούμε. Σεξιστική, ρατσιστική, χυδαία σάτιρα θεραπεύει π.χ. ο Σεφερλής. Ο οποίος δεν είναι καθόλου ατάλαντος, κι αυτό είναι το χειρότερο!
— Έζησες μια περιπετειώδη, «γεμάτη» ζωή. Σου έμεινε κάποιο παράπονο;
Γκρινιάζω αλλά δεν μ' αρέσει το παράπονο ούτε οι παραπονιάρηδες άνθρωποι. Η γκρίνια είναι φυσικό να υπάρχει, όπως και η βλαστήμια στις καταστάσεις που ζούμε. Στο παράπονο υποβόσκει πάντα κάποια μιζέρια. Ούτε τη μιζέρια την πάω.
— Η πιο δυνατή σου εμπειρία;
Δεν λειτουργώ με τέτοιες αξιολογήσεις και συγκρίσεις. Υπάρχουν πολλά, είτε δύσκολα είτε ευτυχή βιώματα, που δεν τα μετράς με τη μεζούρα. Και οι ευχάριστες πάντως και οι δυσάρεστες χρησιμεύουν, άμα μπορείς να τις καλιμπράρεις σωστά.
— Τα περασμένα αξίζει να τα νοσταλγεί κανείς;
Καλό και χρήσιμο είναι να θυμόμαστε, αλλά να μην κολλάμε στο παρελθόν. Αν το παρελθόν απασχολεί πάνω από το 50% των σκέψεων και του συνειδητού σου, είσαι κολλημένος. Είναι σαν τις μετοχές, άμα έχεις πάνω από το 50% μιας επιχείρησης, την ελέγχεις! (γέλια). Το μέλλον τώρα... άγνωστον! Οπότε είναι και μάταιο να πολυτρώγεσαι για ένα μέλλον το οποίο, εξάλλου, φαντάζει μάλλον ζοφερό, άρα αρκέσου στο πώς θα τη βγάλεις καθαρή στο παρόν, χωρίς να πατάς, βέβαια, τον κάλο των άλλων. Αυτή είν' όλη η ιστορία. Κατά τ' άλλα, όπως λέω σ' ένα άλλο τραγουδάκι, αν μου επιτρέπετε, «είτε προφίλ, είτε ανφάς / ούτως ή άλλως, θα τον φας»! Κάπως έτσι είναι η ζωή με λίγα λόγια, δεν συμφωνείς;
Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο ιδιαιτέρως βλακώδες, αγνώμον και ματαιόδοξο. Ένας-ένας μπορεί να είμαστε οι καλύτεροι... όλοι μαζί γινόμαστε μια άμορφη μάζα που άγεται και φέρεται από οποιονδήποτε δημαγωγό με κάποια απλοϊκή και ευκολοχώνευτη ευφράδεια
— Οι ουσίες;
Και για τις εμπειρίες αυτού του είδους τα ίδια πράγματα ισχύουν. Το καλιμπράρισμα και οι ισορροπίες χρειάζεται να προσέχει κανείς, γιατί ανά πάσα στιγμή μπορεί να ξεφύγεις και να μπεις στις αυταπάτες. Υπάρχει και το απαραίτητο «συν Αθηνά και χείρα κίνει». Απλά έχε πάντα κατά νου πως η απλή συσσώρευση γνώσεων, ή και βιωμάτων, δεν οδηγεί αναγκαστικά στη σοφία.
— Τι θα μπορούσε να οδηγήσει εκεί;
Α, αν το ήξερα αυτό ίσως είχα λύσει το μυστήριο του ανθρώπινου εγκέφαλου, όπως της ψυχής και της συνείδησης! Βέβαια εδώ δεν έχουμε ακόμα έναν επιστημονικά (sic) αποδεκτό επίσημο ορισμό για το τι είναι η ψυχή, κι ας χρησιμοποιούμε τη λέξη κατά κόρον και ως πρώτο συνθετικό διαφόρων επαγγελμάτων όπως ψυχολόγος, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής... Έχουμε και την ψυχεδέλεια! (γέλια).
— Καλά τα ψυχεδελικά. Με την πρέζα πώς κι έμπλεξες;
Σου έχω ήδη απαντήσει! Υπάρχουν τόσοι ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και την κρίση σου, που είναι μάταιο να προσπαθείς να βρεις έναν μίτο δίχως αρχή και τέλος. Το γεγονός είναι ένα, πέραν του να ψάχνεις απαντήσεις επί ματαίω. Αν μεν πίνεις μαύρο, φούντα, χασίσι, όπως κι αν το πεις, μπορείς να το φέρεις στα μέτρα σου. Το αλκοόλ, η κόκα και η πρέζα είναι από τις πιο παραπλανητικές ουσίες. Σε φέρνουν αυτές στα δικά τους μέτρα διότι μπαίνει στη μέση αυτό που ουσιαστικά δεν υπάρχει στο μαύρο: ο εθισμός. «Ό,τι αρχίζει ωραία, τελειώνει με πόνο» που λέει και το τραγουδάκι. Μετά από λίγο, το όνειρο γίνεται αρρώστια η οποία μπορεί μεν να γιατρευτεί αλλά δύσκολα και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να ξανακυλήσεις. Είναι ωραία, το κεφάλι σου ταξιδεύει στα σύννεφα, όμως θα πρέπει να φροντίσεις τα ποδαράκια να πατάνε σε στέρεο έδαφος ειδεμή, αργά ή γρήγορα, θα «φύγεις» πάνω απ' τα σύννεφα και η πτώση θα είναι οδυνηρή!
— Η αποποινικοποίηση της κάνναβης πάντως προχωράει διεθνώς, ειδικά για φαρμακευτική και βιομηχανική χρήση. Κάποιοι λένε ότι απλώς βρήκε το σύστημα έναν ακόμα τρόπο να κερδίζει από κάτι που δεν μπορεί πια να καταστέλλει. Αλλά ακόμα κι έτσι να είναι, κακώς βγαίνει από την παρανομία;
Η αποποινικοποίηση είναι το ζητούμενο για οποιαδήποτε ουσία. Το είπαμε και πριν, οι απαγορευτικές πολιτικές ευνοούν την παρανομία, τις υπόγειες διαδρομές, την καταστολή. Ειδικά η απαγόρευση της καλλιέργειας της κάνναβης για κάθε χρήση (και ψυχαγωγική, άλλη μια λέξη με ψυχή!) είναι σκανδαλωδώς ηλίθια. Σήμερα που θέλουμε –λέει– να απαλλαγούμε από το πλαστικό, ό,τι φτιάχνεται από αυτό μπορεί να φτιαχτεί από κάνναβη. Από καλαμάκια και κυπελλάκια μέχρι υφάσματα, σακούλες, έπιπλα, καρότσες αυτοκινήτων, της Παναγιάς τα μάτια. Στην Ελλάδα το κλίμα ευνοεί ιδιαίτερα την καλλιέργειά της. No wonder που φύεται σ' όλα τα μήκη και τα πλάτη της όμορφης πατρίδας μας. Θα μπορούσαμε να προμηθεύουμε όλη την Ευρώπη και όχι μόνο με προϊόντα από ελληνικά καϊνάρια! Θα λύναμε σίγουρα, τουλάχιστον κατά 50%, το οικονομικό πρόβλημα του τόπου και των ανθρώπων, άμα, δε, βάλεις και την ψυχική ανάταση που θα έρθει φυσικά, με την καλυτέρευση της ζωής μας, αυτομάτως θα πάρουμε τα πάνω μας! Διαφωνείτε; Αν βέβαια τα πράγματα και οι νοοτροπίες συνεχίσουν στο ίδιο μοτίβο, απλώς, κάποια στιγμή, αν η Bayer-Monsanto εξασφαλίσει την αποκλειστικότητα των σπόρων κάνναβης (όπως έχει κάνει με το καλαμπόκι και τη σόγια καταστρέφοντας χώρες όπως το Μεξικό, η Ινδία και οι Αμαζόνιες χώρες), τότε θα μας πουλάει, και ο κόσμος θα πίνει τις «μάπες» της Monsanto αντί για τις αλβανικές τοιαύτες! Αλλά βλέπεις, αντί να κοιτάξουνε το συμφέρον του κόσμου που θ' ανακουφιζότανε τα μάλα από μια τέτοια κίνηση, θέλουνε να μας «φυτέψουν» καζίνα και άλλα «ωραία πράγματα», όπως είπε κι ο Άδωνης παρέα με τον Billy Zane. Τι ζούμε, ρε πούστη μου!
— Ούτε εγώ έχω απάντηση! Εξακολουθείς πάντως όχι μόνο να γράφεις στίχους αλλά και να παίζεις ζωντανά, μας στέλνεις μάλιστα για ύπνο και είσαι ακόμα στη σκηνή. Κάνα άλμπουμ με τον Νίκο θα κυκλοφορήσετε;
Κάτι κάνουμε. Ηχογραφούμε κάποια live, γράφουμε και στο σπίτι του κυρίου συναδέλφου (Νίκος Σπυρόπουλος alias Dr. N. Vaginsky) που έκανε το σαλονάκι του, στουντιάκι! Περιπλανώμενοι μουσικοί ανά την επικράτεια υπό το κοινό όνομα «Προστατευόμενοι Μάρτυρες», αν και σκέφτομαι μήπως το αλλάξουμε σε «Αδιόριστους» διότι και κάποιας ηλικίας είμαστε, αλλά και νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων, πράγματι, ουδέποτε διορισμένοι! Ποιος να μας διορίσει εμάς, άλλωστε; (γέλια).
— Θα μπορούσες φαντάζομαι αν το επεδίωκες, δεν είσαι από καμιά τυχαία οικογένεια.
Δεν μ'αρέσει να είμαι διορισμένος, ούτε να διορίζω. Πάντα υπήρξα ελεύθερος επαγγελματίας! (sic). Ακόμα και στην ΕΡΤ, εξωτερικός συνεργάτης ήμουνα. Πληρωνόμουνα πάντα με το κομμάτι, που λένε (γέλια).
— Αλήθεια, πώς τη βγάζεις; Αρκεί η τιμητική σύνταξη του υπουργείου Πολιτισμού;
Όλα τα ξετρυπώνετε, κουφαλίτσες! (γέλια). Πράγματι, μου βγάλανε πέρσι μια τιμητική σύνταξη 692 Ευρώ. Δεν είναι ακόμα διευκρινισμένο, εγώ τους τιμώ που τα παίρνω ή αυτοί με τιμούν που μου τα δίνουν, και γιατί ακριβώς;
— Κάνα κομπόδεμα δεν έκανες;
Από πού; Δεν είμαι για να κρατάω χρήμα. Το χρήμα πρέπει να γυρίζει. Και κάποιες φορές που έχω πάρει σχετικά καλά λεφτά, από την τηλεόραση κυρίως, ποτέ δεν μου ήρθε να αποταμιεύσω. Όσα είχα, τόσα ξόδευα και τότε και τώρα. Πολλά, πολλά. Λίγα, λίγα. Είμαι λιτοδίαιτος άνθρωπος, όσοι μ' έχουνε συναναστραφεί θα στο επιβεβαιώσουνε (γέλια).
— Μετάνιωσες ποτέ για κάτι;
Όχι, τι νόημα έχει; Έχω κάνει τις μαλακίες μου, και ποιος δεν έχει κάνει ή σκεφτεί τέτοιες, όμως δεν βρίσκω το νόημα της μετάνοιας. Εκτός αν σε δικάσουνε, ποιος ξέρει γιατί, και σε συμβουλέψει ο δικηγόρος σου να δώσεις παράσταση μεταμέλειας για να γλιτώσεις τα χειρότερα! (γελάει).
— «Ωιμέ», όπως λέει κι ένα τραγούδι σου.
(Γελάει) Α, αυτό λέω accapella, χωρίς όργανα δηλαδή, και προτρέπω το κοινό να συμμετάσχει στο ρεφρενάκι που είναι ένα σκέτο «Ωιμέ!» με την ανάστροφη της παλάμης στο κούτελο και μια κίνηση του κεφαλιού προς τα πίσω, όπως κάνουνε, ο χορός, στις αρχαίες τραγωδίες (δείχνει): «Στο μέλλον απελθών / βρίσκομαι αίφνης στο παρόν / κι αμέσως ανακράζω / (όλοι μαζί) Ωϊμέεε! / Ασήκωτο λοιπόν / αυτό το παρελθόν / πώς να μην ανακράζεις / (όλοι μαζί) Ωϊμέεε! / (γέφυρα) Τι θα μας έλεγες κι εσύ κυρ-Οδυσσέα / κι ας είχες πολεμήσει στην Κορέα / θα έτρωγες λωτόν / να είσαι λησμονών / και θα ανέκραζες μαζί μας / (όλοι μαζί) Ωϊμέεε! / Σουβλάκια μασουλών / στους δρόμους κατουρών / πώς να μην ανακράζεις / (όλοι μαζί) Ωϊμέεε!».
— Ποιες μουσικές προτιμάς, πέρα από αυτές που παίζεις;
Τι να σου πω, πολλά πράγματα μου αρέσουνε, από κλασική, μπλουζ, τζαζ και ροκ εν ρολ μέχρι λατινοαμερικάνικα, cajun, κάουντρι, ροκ βέβαια άφθονο, πέρσικα, μογγόλικα, τούρκικα, απ' όλα. Και βέβαια ρεμπέτικο, κάποια δημώδη, νησιώτικα, ηπειρώτικα, κάποια λαϊκά... Μόνο την κλαψομουνία των έντεχνων δεν μπορώ που νομίζουν ότι παίζουνε κλασική μουσική! Επίσης, τις ποζερί των χεβιμεταλάδων, αν και υπάρχουν κι εκεί ενδιαφέροντα πραγματάκια. Τα πολύ λεβέντικα, με τη γροθιά σηκωμένη ηρωικοκαλλιτεχνικά, δεν ξέρω αλλά κάπου ούτε αυτά τα μπορώ! (γελάει). Ραπ, αράπ, χιπ-χοπ κ.λπ. Και βέβαια ολ' αυτά τα ηλίθια καψουρο-ποπ σκυλοπόπ, εντεχνοπόπ, ελεκτροπόπ και λοιπά τέτοια ακροάματα. Σε όλες ωστόσο τις μουσικές, αν το ξεψειρίσεις, θα βρεις ενδιαφέροντα πραγματάκια. Η μουσική είναι η μεγαλύτερη και καλύτερη παρηγοριά. Ευτυχώς που υπάρχει.
— Λαϊκό τραγούδι υπάρχει αλήθεια σήμερα;
Το 'χουνε κάνει δυστυχώς έναν χυλό ξεχειλωμένο. Φτάνει να δεις και ν' ακούσεις λίγο το «Στην Υγειά μας ρε Παιδιά» ή άλλες αντίστοιχες εκπομπές. Αλλά και του ρεμπέτικου του έχουνε γαμήσει τη μάνα! Υπάρχουνε σίγουρα, έχω κι εγώ ακούσει αξιόλογα παιδιά λαϊκούς μουσικούς, όμως αυτό που βγαίνει συνήθως στον αέρα είναι σαν το «Αναισθητικόν» από τον Άγιον Όρος, τις κρέμες που πουλάει ο Βελόπουλος. Είναι σαν ευνουχισμένο σήμερα το λαϊκό τραγούδι. Η δημοτική μουσική είναι, μπορώ να πω, σε καλύτερη κατάσταση. Το αυθεντικό, φευ, βρίσκεται γενικά σε ύφεση.
— Τους ανθρώπους πώς τους κρίνεις;
Όπως όλοι, φαντάζομαι. Από τη φυσιογνωμία, τις εκφράσεις κι αυτά που θ' ακούσω να μου λέει, αν τύχει και κουβεντιάσουμε. Οι άνθρωποι είμαστε έπειτα και παράξενα όντα, αντιφατικά, κι αυτό είναι το ενδιαφέρον. Μου 'χει τύχει να ακούσω κατά δήλωσή του αναρχικό να μου λέει φασιστικές μπούρδες. Μου 'χει πάλι τύχει να μιλάω με άνθρωπο που ψηφίζει ΝΔ και να μου λέει εντελώς αναρχικά πράγματα!
— Έχουμε πιστεύεις τελικά ελπίδα ως είδος;
Άμα σκεφτείς πόσα δισεκατομμύρια σπερματοζωαρίων βρίσκουν τον θάνατο για να ζήσουμε εσύ κι εγώ, συνειδητοποιείς πως είμαστε επιζήσαντες μιας άγριας γενοκτονίας και πως ζούμε, συνεπώς, κατά τύχη! Αν το σκεφτόμασταν έτσι, πιστεύω πως θα ήμασταν καλύτεροι και θα αντιμετωπίζαμε τη ζωή και τον θάνατο με άλλη διάθεση και χιούμορ. Δυστυχώς, όποιο βιβλίο ιστορίας ανοίξεις και διαβάσεις πέντε-δέκα σελίδες, τυχαία, διαπιστώνεις πως οι άνθρωποι, όσο ξέρουμε το βάθος του παρελθόντος, τις ίδιες μαλακίες πιστεύαμε και κάναμε από τότε, χιλιάδες χρόνια πριν, μέχρι και τώρα που μιλάμε. Ο Αϊνστάιν είχε μάλλον δίκιο όταν έλεγε: «Το σύμπαν και η βλακεία είναι άπειρα, αν και για το πρώτο δεν είμαι σίγουρος!». Ένας άλλος εκλεκτός κύριος, ο Frank Zappa, είπε το ίδιο ελαφρά παραλλαγμένο: «Η βλακεία είναι η κινητήριος δύναμη του σύμπαντος!». No hope, εκτός από τη σωτηρία του θανάτου, άλλη δεν υπάρχει (το ομώνυμο νοσοκομείο και οι Σωτηρίες δεν μετράνε εδώ). Με τσ' υγείες μας! Ας προσέχαμε! Να 'στε καλά και να προσέχετε τι εύχεστε και τι σκέφτεστε! Ωιμέ! (γέλια).
σχόλια