«[...] Όταν εγίνετο εκείνο το περίφημον γνωμικόν που ομιλεί διά τα τρία μεγαλύτερα κακά του κόσμου, βεβαίως το ποδήλατον δεν είχε ακόμη εφευρεθή. Διότι αλλιώς θα ελέγομεν: Πυρ, θάλασσα, γυνή, ποδήλατον, κακά τέσσερα. Το τελευταίον, μάλιστα, είναι το μεγαλύτερον εκ των ανωτέρω κακών και κατά τους φιλοσόφους (Κοντ σελ. 235, Μπούχνερ σελ. 117, Σοπενάουερ, Die Podylate, σελ.178) αλλά και κατά τους κοινούς θνητούς, ιδίως τους Αθηναίους. Είναι δε κακόν τεράστιον το ποδήλατον, όχι τόσον διά τους μεταχειριζομένους αυτό, οι οποίοι πέφτουν την ημέρα κάθε δύο δευτερόλεπτα, όσον διά τους ατυχείς περιπατητάς των οδών. Ανέρχεσαι αμέριμνος την οδόν Σταδίου, προσπαθών να διορθώσης το άνθος της μπουτουνιέρας σου ή ρίπτων πλάγια βλέμματα προς τη λατρευτήν κόρην των ονείρων σου, ήτις βαδίζει πλησίον, ή και προσέχων, τέλος, μήπως συναντήσης τον δανειστήν σου... αιφνιδίως αισθάνεσαι κτύπημα εις τα οπίσθια, ωσάν σύγκρουσιν τρομεράν, και ανατρέπεσαι φαρδύς-πλατύς επάνω εις τα ταχύτατα στρώματα της σκόνης. Τι ήτο; Τίποτε. Το ποδήλατον, το απαλώς βαίνον, ο ανύποπτος και κρύφιος εχθρός, ο ελλοχεύων εις όλας τα γωνίας των αθηναϊκών οδών σου επετέθη και σου κατέστρεψεν, αν όχι άλλο τι, τα ρούχα όμως ασφαλώς».
Με αυτό το, όχι και τόσο κολακευτικό είναι η αλήθεια, απόσπασμα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Σκριπ» τον Σεπτέμβριο του 1898 επέλεξε να ξεκινήσει το κεφάλαιο που αφιερώνει στην Αττική ο Κυριάκος Ιωσηφίδης στο λεύκωμά του με τίτλο « Το ποδήλατο στην Ελλάδα, 1880-2012». Στις περίπου 380 σελίδες του μπορεί κανείς να δει και να διαβάσει, μεταξύ άλλων, μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση της παρουσίας του ποδηλάτου στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, συνεντεύξεις και προσωπικό φωτογραφικό υλικό από ανθρώπους του χώρου, εμπόρους, καταστηματάρχες και κατασκευαστές ποδηλάτων, μέλη αθλητικών σωματείων και κινηματικών δράσεων πολιτών σε περιοχές και πόλεις της Ελλάδας όπου υπάρχει μια δυναμική γύρω από το ποδήλατο. Το λεύκωμα ολοκληρώνεται με μια σειρά ξεχωριστών άρθρων για την ποδηλασία, γραμμένα από πρόσωπα όπως ο Θάνος Βλαστός, η Χριστίνα Κουλούρη, ο Γεώργιος Πιττερός, ο Απόστολος Παπαδόπουλος, ο Οδυσσέας Σαβόπουλος, ο Άλκης Ζερβός, ο Μάριος Βακάκης και ο Σπύρος Παπαγεωργίου.
Για τον ίδιο τον συγγραφέα του λευκώματος το ποδήλατο είναι, όπως μας ομολογεί, η δεύτερή του αγάπη μετά το σπρέι και το γκράφιτι, στα οποία επίσης είχε αφιερώσει μια σειρά λευκωμάτων («Χρώμα της Πόλης», «Στο Δρόμο», «Mural Art» κ.ά.). «Όπως ακριβώς με το σπρέι και το γκράφιτι, έτσι και εδώ γεννήθηκε η ανάγκη να γράψω μια ιστορία για το ποδήλατο στην Ελλάδα και ανά διαστήματα συγκέντρωνα ό,τι υλικό μπορούσα. Η δημιουργία της ομάδας μας όμως, του Bikeart.gr –μια κίνηση για να προωθήσουμε τη χρήση του ποδηλάτου μέσα απο την τέχνη–, και η αγαστή βοήθεια του φίλου Same84, μου έδωσε την ώθηση να ασχοληθώ πιο συστηματικά με την αρχική ιδέα. Έτσι, πέρασαν 5 χρόνια με ταξίδια, αλλαγές σχεδίων, συνεχώς εισερχόμενο καινούργιο υλικό, ώρες σε αρχεία εφημερίδων και περιοδικών, συζητήσεις με ανθρώπους του χώρου κ.ά. Προσπάθησα να ενώσω τα κομμάτια του παζλ που συνθέτουν την ιστορία του ποδηλάτου στην Ελλάδα. Μια προσπάθεια που συνεχίζεται, με νέα στοιχεία, διορθώσεις σε παλαιότερες απόψεις και νέες γνωριμίες» λέει ο Κυριάκος Ιωσηφίδης.
Όπως διαπιστώνει κανείς από το χρονολογικό εύρος που καλύπτει το λεύκωμα και παρότι υπάρχει μια γενική εντύπωση που θέλει την κουλτούρα του ποδηλάτου στην Ελλάδα να είναι σχετικά καινούργια, τα πρώτα ποδήλατα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στα τέλη του 19ου αιώνα: «Τις πρώτες παρουσίες ποδηλάτων τις χρωστάμε είτε στους ξένους που έμεναν εκείνη την εποχή στην Ελλάδα, όπως στην Πάτρα, όπου λόγω του εμπορίου σταφίδας εγκαταστάθηκαν εκεί Άγγλοι έμποροι φέρνοντας μαζί τους τα ποδήλατά τους, είτε σε Έλληνες μετανάστες που επιστρέφοντας στην Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση έφερναν κι εκείνοι τα δικά τους. Στην αρχή ήταν και λίγο θέμα μόδας, μια προσπάθεια να πλησιάσουμε και να γευτούμε τα αγαθά και τις ανακαλύψεις του έξω κόσμου. Όταν το ποδήλατο πέρασε στα χέρια του ευρέος κοινού, αποτέλεσε βασικό εργαλείο δουλειάς, είτε στην επαρχία είτε στο άστυ, εργαλείο αναψυχής και ψυχαγωγίας. Η τάση αυτή άρχισε όμως να «σβήνει» εξαιτίας της εμφάνισης από τη μια των μηχανοκίνητων οχημάτων (μοτοποδήλατα, μηχανάκια, αυτοκίνητα) και από την άλλη της επέλασης του ποδοσφαίρου».
Κατά τη διάρκεια της πενταετούς έρευνάς του ο Κυριάκος Ιωσηφίδης ήρθε σε επαφή με δεκάδες ανθρώπους από τον χώρο της ποδηλασίας, συλλέγοντας ενδιαφέρουσες ιστορίες, στοιχεία και εμπειρίες. Για τον ίδιο, το κοινό και πιο σπουδαίο χαρακτηριστικό των συναντήσεων αυτών ήταν η ζεστασιά που εξέπεμπαν όλοι ανεξαιρέτως οι άνθρωποι του χώρου της ποδηλασίας. «Κάθε συνάντηση ήταν και μια πραγματική έκπληξη» λέει και συνεχίζει: «Μία από τις ιδιαίτερες ήταν η γνωριμία μου με τον Ραφαηλίδη τον Αντώνη από το Ναύπλιο, έναν από τους πρώτους κατασκευαστές ποδηλάτων στην Ελλάδα, όπου κυριολεκτικά χάθηκα στην αφήγηση και στις ποδηλατικές του ιστορίες, ενώ δεν θα ξεχάσω τη συνάντηση με έναν παλιό καταστηματάρχη (τρίτης γενιάς), για τον οποίο χρειάστηκε να ταξιδέψω τέσσερις φορές για να μπορέσουμε να βρούμε την ώρα και την κατάλληλη στιγμή για να μιλήσουμε. Όταν τελειώσαμε τη συζήτηση και ήπιαμε τα ουζάκια και τους μεζέδες που μας σέρβιρε η γυναίκα του και ήρθε πια η ώρα να φύγω, με ξενάγησε πίσω στο σπίτι του, όπου φυλάει έναν πραγματικό ποδηλατικό θησαυρό από ανέγγιχτα ποδήλατα της δεκαετίας του '50 και του '60, τα οποία φυλάσσονται στο κουτί τους, όπως ακριβώς ήρθαν από το εξωτερικό».
Άλλη μια πτυχή της προσπάθειας που κάνει ο Κυριάκος Ιωσηφίδης και ξεφεύγει από τα όρια του λευκώματος είναι η διάσωση του πρωτογενούς υλικού (φωτογραφίες, μνήμες, ιστορικός γραπτός λόγος). Επόμενος στόχος είναι o σχεδιασμός μιας πλατφόρμας ψηφιακού αρχειακού υλικού. «Είμαστε στην τελική διαδικασία για τον τρόπο που θα υλοποιηθεί, και τον επόμενο χρόνο θα ανοίξουμε την πύλη για την εισαγωγή στοιχείων απ' όλους όσοι θέλουν να μοιραστούν τον χρόνο, τη γνώση τους και την αγάπη τους για το ποδήλατο. Θα αφορά κυριολεκτικά οτιδήποτε σε σχέση με την παρουσία του ποδηλάτου στην Ελλάδα, είτε αυτό αφορά καθαρά τη λαογραφία του ποδηλάτου στην Ελλάδα (φωτογραφίες εποχής με ποδήλατα, οικογενειακές κ.λπ.) είτε την αθλητική ποδηλατική μας παράδοση κ.ο.κ., μέχρι και την αποτύπωση παλαιών ποδηλάτων που υπάρχουν στην κατοχή συλλεκτών και πολιτών».
To λεύκωμα «Το ποδήλατο στην Ελλάδα 1880-2012» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέρκυρα και Εconomia Publishing. Στο πλαίσιο του Athens Bike Festival, που θα πραγματοποιηθεί από τις 19/9 έως τις 21/9 στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων, το λεύκωμα θα πωλείται στην ειδική τιμή των €15, στο χώρο παρουσίασής του στο κτίριο Δ12, αίθουσα «Bikeart.gr Exhibition».
σχόλια