Ποιητής. Εκδότης εδώ και 38 χρόνια των βιβλίων και του περιοδικού Οδός Πανός. Θεατρικός συγγραφέας, ενίοτε δημοσιογράφος με ειδικότητα στις συνεντεύξεις, γοητευτικός ομιλητής.
Παραδίδει με τις αφηγήσεις και τα έργα του ιστορίες ανθρώπων σημαντικών όπως ο Τσαρούχης, ο Χατζιδάκις, ο Άκης Πάνου και δεν φοβάται όταν «μου μιλάει αυτή η φωνή μέσα μου» να μιλήσει απρόσμενα –συχνά αδικαιολόγητα– σκληρά για κάποιους ανθρώπους προκαλώντας εκρηκτικές αντιδράσεις. Δεν μετανιώνει, με διαβεβαιώνει.
Ο ίδιος, όταν τον ρωτώ, στο τραπέζι στη γωνία του Zonar's που προτιμά με την πανοπτική θέα στην Πανεπιστημίου, μου λέει «είμαι συγγραφέας, γράφω για αυτούς που δεν γράφουν, αλλά με διαβάζουν αυτοί που διαβάζουν. Και αυτή είναι η λύπη μου. Η στεναχώρια μου».
Η συζήτησή μας έχει πολλές διαδρομές και απρόσμενες στάσεις, ιστορίες άγνωστες και σκέψεις βαθύτερες: Η σχέση με τον Χατζιδάκι, ο τελευταίος έρωτας του Χριστιανόπουλου, ο Γλίξμπουργκ, η Συμφωνία των Πρεσπών, ο Ταχτσής, η Έλενα Ακρίτα, οι φόνοι παιδιών από τους ίδιους τους γονείς, η Μαρία Κάλλας, ο Παζολίνι, ο θάνατος.
Ο Γιώργος Χρονάς, γεννημένος «το 1948, έτος ιδρύσεως του Ισραήλ» όπως λέει, μιλά για όσα τον συγκλονίζουν, όσα τον κάνουν να κλαίει και όσα τον δαιμονίζουν «και ας εκτεθώ».
― Συναντιόμαστε στο Zonar's και συνειδητοποίησα ότι εδώ κάνει τις περισσότερες συνεντεύξεις του εσχάτως ο κύριος Δανίκας. Τις πολυσυζητημένες, με την «εντατική» συζήτηση γύρω από το σεξ. Σίγουρα εδώ ήταν με τον Κώστα Βουτσά, αν και με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο, κρίνοντας από τις φωτογραφίες, ήταν στο σπίτι του.
Ίσως τον ενδιαφέρει να αποδείξει ότι είναι ακόμα ενεργός. Τον διαβάζω. Παίρνει συνεντεύξεις από ανθρώπους που θέλει να μάθει πράγματα για αυτούς και έτσι μαθαίνουμε και εμείς.
Εδώ έβριζε ο Αριστοφάνης τον Ευριπίδη και τον Σωκράτη. Δεν μπορεί να βρίσει ο Σεφερλής δυο τραβεστί;
— Και τι ακριβώς μαθαίνουμε; Πόσο μεγάλος εραστής ήταν ο Αλεξανδράκης;
Ίσως είναι μια νέα κατάκτηση του Δανίκα διότι είναι πολύ βαμμένος ΚΚΕ. Υποτίθεται ότι στου αριστερούς το σεξ είναι πέρα από τα άλλα, την αγάπη, τον συνάνθρωπο. Είναι τελευταίο.
— Ενώ στους δεξιούς;
Στους δεξιούς είναι ο Καβάφης και ο Βασιλικός. Σταρ. Ο Καβάφης είναι σταρ για όλους, αλλά όπως και ο Άκης Πάνου και ο Βαμβακάρης ήταν βασιλικός.
— Ο Άκης Πάνου ήταν φίλος σας.
Ναι. Θεωρούσε τον μαρξισμό μια απάτη. Ο ίδιος έδινε τα πάντα. Αν το ταξί έγραφε πέντε ευρώ έδινε τα είκοσι. Ποιος αριστερός το κάνει αυτό; Σας λέω τώρα μια λεπτομέρεια... Πέθανε πάμπτωχος.
— Στη φυλακή, κάνω λάθος;
Πέθανε από καρκίνο στο πάγκρεας στο νοσοκομείο Μεταξά στον Πειραιά. Τον επισκέφτηκα εκεί γιατί ζήτησε να με δει. Ήταν αστυνομικός έξω από το δωμάτιό του. Είπα το όνομά μου και μόλις μπήκα μου είπε «δεν μπορώ να σου μιλήσω, έχω κάνει μορφίνη». Είχε μεγάλους πόνους. Μου είπε όμως «την έκανα λαχείο».
— Τι εννοούσε; Αναφερόταν στη μορφίνη;
Διφορούμενο. Αυτό το «την έκανα λαχείο» είναι μια φράση που θα μπορούσε να την έχει πει ο Σοφοκλής στον Οιδίποδα. Το λαχείο είναι ο θάνατος, ότι δεν είναι στη φυλακή.
Τι πάει να πει όμως την έκανα λαχείο για έναν άνθρωπο που πεθαίνει και έχει φρικτούς πόνους, ο εισαγγελέας στο δικαστήριο τού έχει πει «δεν με ενδιαφέρουν τα τραγούδια σου, δεν έχεις κάνει τίποτα στη ζωή σου, έχεις δολοφονήσει».
— Μου είπατε ότι διαβάζετε κάθε Κυριακή το Πρώτο Θέμα. Δεν συνηθίζουν να το παραδέχονται αυτό οι άνθρωποι των γραμμάτων.
Ναι, και Καθημερινή και Βήμα. Το Πρώτο Θέμα είναι η Daily Mail της Ελλάδας. Μου αρέσει και το ιδιωτικό μέρος, οι διαμάχες των πλουσίων που μοιάζουν με τις διαμάχες των Μυκηνών. Πλούσιες οικογένειες που εκπίπτουν, δεν έχουν να φάνε και ζητάνε οι σύζυγοι εκατομμύρια.
Βέβαια όπως εκλείπουν οι αναγνώστες των εφημερίδων εκλείπουν σιγά σιγά και οι αναγνώστες των βιβλίων. Μας συντηρούν οι φανατικοί που μοιάζουν με τους φανατικούς της εποχής μου. Ξέρετε, εγώ είμαι παιδί του '60 και του '70.
— Πού μεγαλώσατε;
Τελείωσα το σχολείο του Αυγέρη στην Αγιά Σοφιά του Πειραιά και Γυμνάσιο πήγα στα Ταμπούρια με σπουδαίους καθηγητές. Εμένα με δημιούργησε η Παπαδάκη, μια καθηγήτρια φιλόλογος που διάβαζε Παπαδιαμάντη μέσα στην αίθουσα και έκλαιγε. Μιλούσε για τον Ιονέσκο το '60, για τον Ρινόκερο που κάθε πρωί κοιτούσε αν έχει βγάλει το κέρατο που έχουν βγάλει όλοι οι άλλοι.
— Εσείς τι θέλατε να κάνετε στη ζωή σας τότε; Στο Λύκειο.
Ήθελα να σπουδάσω Νομική ή Φιλολογία. Ευτυχώς δεν πήγα γιατί αν μάθαινα πολλές λέξεις θα έκανα μια ποίηση διαφορετική. Γιατί εγώ ανήκω στους φτωχούς ποιητές, με μικρό λεξιλόγιο. Με μικρά πράγματα, με σκουπιδάκια κάνω ποίηση.
— Πώς προέκυψε, λοιπόν, η ενασχόλησή σας με τα γράμματα;
Έγινε θεία φώτιση. Δεν ξέρω πραγματικά. Εγώ άκουγα τραγούδια και με είχαν επηρεάσει οι στίχοι των ρεμπέτικων τραγουδιών αλλά και τα ξένα. Και επίσης είδα από δέκα ετών αρχαία τραγωδία.
Πήγαινα τα καλοκαίρια στην Μεγαλόπολη στην Αρκαδία και ερχόντουσαν όλοι οι μεγάλοι θίασοι και μετά γίνονταν πανηγύρια στην πλατεία. Άρχισε να μου αρέσει ο Ευριπίδης επειδή είχε λίγα χορικά και μεγάλη ποίηση.
— Πώς ήσασταν ως παιδί;
Δεν ήμουν ποτέ παιδί.
— Τι εννοείτε;
Οκτώ χρονών στο οικογενειακό τραπέζι της Κυριακής μιλούσα για τη Μαρία Κάλλας. Έμπαιναν τρεις εφημερίδες στο σπίτι και διάβαζα για αυτήν. Ήμασταν τέσσερα παιδιά, τρία αγόρια και ένα κορίτσι. Εγώ μεγάλωσα με εφημερίδες, δεν υπήρχε βιβλιοθήκη σπίτι μου.
Μιλάγαμε στο τραπέζι για όλα αυτά. Θυμάμαι ότι είχαμε καλεσμένο έναν σπουδαίο μουσικό στο κλαρίνο από το Κομπότι της Άρτας και εγώ είπα τη γνώμη μου για τη Μαρία Κάλλας.
— Τη γνωρίσατε;
Όχι αλλά επειδή ήμουν στο περιβάλλον του Τσαρούχη, ο άνθρωπος που τη φιλοξένησε μαζί με τον Παζολίνι στην Ελλάδα ήταν ο Πέρης Εμπειρίκος. Μου περιέγραψε σκηνές και έτσι έκανα το ποίημά μου «Ο Παζολίνι στην Αθήνα».
Μην ξεχνάμε ότι ο μόνος που έπεισε την Κάλλας να παίξει στον κινηματογράφο, ήταν ο ποιητής Παζολίνι. Και σε ένα έργο που η Κάλλας δεν ήθελε να ξέρει την ιστορία του. Έλεγε «εγώ δεν θα σκότωνα ποτέ τα παιδιά μου, ας έφευγε αυτός να πάει όπου θέλει».
Γιατί τελευταία έχουμε θανάτους πατέρα ή μητέρας που σκοτώνουν μαζί και τα παιδιά τους. Για όνομα του Θεού. Έχω συγκλονιστεί. Αυτό με συγκλονίζει και ότι ψάχνουν οι άνθρωποι σκουπίδια για να φάνε. Αυτό έχει καθορίσει τη ζωή μου στην πόλη.
— Γενικώς σοκάρεστε από την ειδησεογραφία;
Πάρα πολύ. Πέφτω σε μεγάλη μελαγχολία. Για μένα σήμερα οι ποιητές είναι σε διαρκές πένθος και για όσα συμβαίνουν και για αυτό που έρχεται. Και το να περνάω εγώ καλά δεν σημαίνει τίποτα, όταν γύρω υπάρχει τόση δυστυχία.
— Πολύ χριστιανικό αυτό.
Ναι. Χριστιανική αλληλεγγύη. Ξέρετε, εγώ δεν πάσχω από μαρξισμό. Δεν έχω διαβάσει μαρξιστικά βιβλία και ποτέ δεν θα διαβάσω, γιατί ο Τσαρούχης μου είπε ότι αν διαβάσεις Μαρξ και Ευαγγέλιο θα δεις ότι ο Μαρξ έχει πάρει από αυτό.
Ήμουν σε μια εκδήλωση για το παλιό βιβλιοπωλείο «Χνάρι». Εμφανίστηκαν όλοι οι μαρξιστές, διορισμένοι από το κράτος δημόσιοι υπάλληλοι, διευθυντές του Μεγάρου Μουσικής και δεν συμμαζεύεται και μίλαγαν όλοι μαρξιστικά. Κατάλαβα την υποκρισία και το ψεύδος και επειδή δεν είμαι ηλίθιος τους είπα «δεν με ενδιαφέρουν αυτά γιατί έχω ακούσει το Ευαγγέλιο στην εκκλησία».
— Είστε θρήσκος;
Πιστεύω ότι βλέπω κάθε μέρα το πρόσωπο του θεού.
— Πού το βλέπετε;
Εδώ. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε. Ο θεός έχει πολλά πρόσωπα...
— Προσεύχεστε;
Με τον δικό μου τρόπο ναι. Ό,τι ζητήσω εμφανίζεται. Αλλά δεν ζητάω τίποτα. Προσεύχομαι σιωπηλά και μόνος μου. Παντού. Στο λεωφορείο, στο μετρό, στον δρόμο.
— Πιστεύετε σε θαύματα;
Βεβαίως. Ζω από επανειλημμένα θαύματα. Και άμα πεθάνω, θα πεθάνω επίσης από ένα θαύμα.
— Με την πολιτική ασχοληθήκατε. Ήσασταν υποψήφιος με το Ποτάμι. Πώς το αποφασίσατε;
Ήμουν σε μια ψυχολογική πτώση μετά από μια ασθένεια και θεώρησα ότι αυτό θα με βοηθήσει. Αυτό είναι ένα μυστικό της ζωής μου... Θεώρησα ότι αυτό θα μου δώσει δύναμη. Δεν επαναλήφθηκε αυτή η συμμετοχή, ούτε θα επαναληφθεί.
Εγώ αγαπώ την ωραιότητα. Θέλω ακόμα και στις παραφροσύνες μου να εκπέμπω μόνο αγάπη. Μπορεί πολλοί να λένε ότι είμαι κακός, αλλά δεν το νομίζω.
— Γιατί είστε τόσο σίγουρος;
Σκέφτομαι αυτό που μου είχε πει Ντίνος Χριστιανόπουλος που είναι πολύ φίλος μου – χρησιμοποιώ ιστορικό ενεστώτα διότι έχει αποσυρθεί ο κύριος Χριστιανόπουλος και δεν πρέπει να τον ενοχλούμε, ενώ είναι στη ζωή και μένει στο ίδιο σπίτι. Μου έλεγε «εμείς Γιώργο μου ποιητές είμαστε, τι σχέση έχουμε με την εξουσία; Έχεις ταλέντο, έχεις θεϊκή κατάσταση, τη γράφεις με λέξεις». Η δύναμή μου είναι οι λέξεις.
— Αν σας πρότειναν αν γίνετε υπουργός Πολιτισμού θα λέγατε όχι;
Εγώ είμαι υπουργός πλέον στο περιοδικό και τις εκδόσεις Οδός Πανός. Τριανταοχτώ χρόνια με την αγάπη του κοινού και με την υγεία μου που φροντίζω όσο περισσότερο μπορώ. Που φαίνεται, μάλλον, ότι τη φροντίζω...
— Διαπιστώνω κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας ότι σας απασχολεί το θέμα της υγείας σας.
Ναι. Με απασχολεί. Αυτό είναι πάνω από όλα. Και επειδή δεν είμαστε από ατσάλι αλλά από φθαρτά υλικά υπάρχει ένας σχετικός φόβος.
— Έχετε χάσει πολλούς ανθρώπους από τη ζωή σας;
Ναι αλλά τους περιέχω. Οι νεκροί γέμισαν τους διαδρόμους, γράφω σε ένα ποίημα.
— Συνομιλείτε μαζί τους;
Έχω μια αρχή στον εαυτό μου: δεν υπάρχει για εμένα η λέξη πρόβλημα. Και φυσικά υπάρχει η φράση του Μεγάλου Αλεξάνδρου ό,τι δεν λύνεται, κόβεται. Θυμάμαι πάντα τη φράση που μου είπε μια τραγουδίστρια στη Θεσσαλονίκη, η Λιλή: σήμερα είσαι ο Ωνάσης κι αύριο ο Θανάσης.
— Ανοίγεστε σε όλους τους ανθρώπους χωρίς στεγανά. Μάνος Χατζιδάκις και Λιλή. Ακόμα και για τον Παντελίδη μιλήσατε...
Αυτός σε σχέση με τους άλλους προηγείτο. Και μόνο που ουρλιάζαν όταν έβγαινε στη σκηνή...
— Και με τον Ρουβά ουρλιάζουν.
Ε, δεν είναι το ίδιο. Δεν είναι το ίδιο. Είναι πολλοί αυτοί που ταυτίστηκαν με τον Παντελίδη, το λαϊκό παιδί με το πρόβλημα στην καρδιά. Όλη η β' εκλογική περιφέρεια πήγε στην κηδεία του.
Έκανα το θεατρικό Τζέιμς Ντιν, το πρώτο παγκοσμίως θεατρικό έργο για αυτόν. Γραμμένο το 1987. Το ανέβασα πρόπερσι και έβαλα στην κηδεία του Τζέιμς Ντιν σκηνές από την κηδεία του Παντελίδη.
Επίσης μου έκανε εντύπωση το goodlooking που είχε ο Παντελίδης γιατί πιστεύω πολύ στη μορφή ενός προσώπου, εκφράζει την ψυχή του. Δεν είναι η ωραιότης, είναι η ιδέα της ωραιότητας που περιέχει ένα άνθρωπος και στην οποία πρέπει να ανταποκριθεί.
Δεν μπορείς να είσαι ωραίος και να είσαι ένα τέρας. Να είσαι μεγαλοπρεπής γιατί τρέφεσαι με ό,τι περιφρονείς. Δεν σε ενδιαφέρει. Δεν μπορείς να είσαι κομπλεξικός. Το ωραιότερο αγόρι του κόσμου, ο Αντίνοος, είναι παιδί βοσκών.
— Υπάρχει κάποιος αντίστοιχος Παντελίδης στην πολιτική σκηνή.
Όχι, οι πολιτικοί πρέπει να βρίζουν τους άλλους. Δεν μου αρέσει το «Έλληνας εναντίον Ελλήνων». Έχει γεμίσει το πανελλήνιο με ανθρώπους καταστροφείς.
Τώρα η μόδα είναι να καταστρέφουν τα πατίνια. Είναι μια μόδα καταστροφής που έχει κυριεύσει τους Έλληνες, καμία άλλη χώρα δεν έχει τόσους καταστροφείς.
— Εσείς δεν έχετε νιώσει να παρασύρεστε από αυτό το χαρακτηριστικό;
Ποτέ. Εγώ αγαπώ την ωραιότητα. Θέλω ακόμα και στις παραφροσύνες μου να εκπέμπω μόνο αγάπη. Μπορεί πολλοί να λένε ότι είμαι κακός, αλλά δεν το νομίζω.
— Δεν έχετε μετανιώσει για κάτι που έχετε πει; Που πίκρανε ή έθιξε κάποιον;
Α, αυτό δεν με ενδιαφέρει. Εγώ έχω μια φωνή που μου λέει τι να κάνω.
— Αυτοκριτική;
Όχι. Είμαι αρκετά δυνατός. Είχα δυο επεισόδια, ένα με τη Μόνικα και την Έλενα Ακρίτα, αλλά η φωνή μου είπε να τα κάνω έτσι. Δεν έκανα τίποτα άλλο από το να μιλήσω σαν τον Αριστοφάνη.
Το να επιτίθενται στον Σεφερλή –που εμένα μου αρέσει– είναι ανόητο γιατί ο Σεφερλής κάνει επιθεώρηση. Δεν έχουν ιδέα τι σημαίνει επιθεώρηση. Η επιθεώρηση δεν ξέρει τον νόμο που λέει ότι αυτό είναι ρατσισμός. Βρίζει τους πάντες. Ζει με αυτά.
Εδώ έβριζε ο Αριστοφάνης τον Ευριπίδη και τον Σωκράτη. Δεν μπορεί να βρίσει ο Σεφερλής δυο τραβεστί; Δεν τον βρίζει. Τον περιγράφει και γελάνε οι άλλοι που είναι χειρότεροι από αυτό που βρίζουν.
— Και όμως, αναπαράγονται και μεγεθύνονται έτσι στερεότυπα για κάποιες κοινωνικές ομάδες σε μια εποχή που, και ο ίδιος είπατε, υπάρχει η μόδα, η μανία θα έλεγα εγώ, της καταστροφής. Βίαιων συμπεριφορών. Έχουμε δει να περιθωριοποιούνται άτομα και να δέχονται βία, εσχάτως αρκετά συχνά.
Κοιτάξτε, όσοι νόμοι και να γίνουν στην Ελλάδα η ομοφυλοφιλία θα είναι πάντα υπό διωγμόν.
— «Ομοφυλοφιλία»; Είχατε πει στον Μάνο Χατζιδάκι ότι δεν σας αρέσει αυτή η λέξη.
Ναι. Το είπα γιατί ο Χατζιδάκις εκείνο το βράδυ μάλλον μου έκανε πρόταση. Μου είπε «ξέρετε, είμαι ομοφυλόφιλος» και του είπα «δεν μου αρέσει αυτή η λέξη». Πήγα την κουβέντα αλλού.
— Ας επανέλθουμε στον κίνδυνο που υπάρχει για αυτές τις ομάδες και κυρίως όταν αναφέρονται σε αυτούς με τέτοιον τρόπο άνθρωποι που η φωνή τους έχει μεγάλο ηχείο.
Κοιτάξτε, η ελληνική κοινωνία είναι γεμάτη υποκρισία. Αυτό που κάνουν οι ίδιοι το βρίζουν οι άλλοι.
— Μιλάτε συχνά για τον Χριστιανόπουλο. Νιώθω ότι σας λείπει.
Τρώγαμε συχνά μαζί. Με βοήθησε πάρα πολλές φορές και ποιητικά και σε προσωπικά πράγματα. Είχε τεράστια πείρα.
Ξέρετε, μου περιέγραψε τον τελευταίο του έρωτα. Ένα αγόρι, πολύ όμορφο, εκπάγλου καλλονής – καμία σχέση με τον Ρουβά, ο Ρουβάς είναι τέρας μπροστά του (διαμαρτύρομαι και γελάει). Μου λέει «αυτό το αγόρι έχω μάθει ότι πηγαίνει με λεφτά, αλλά μου κολλάει και θέλει να έρθει μαζί μου. Έλα να τον δεις».
Ήταν στην παραλία της Θεσσαλονίκης, στην έκθεση βιβλίου και ήρθε να τον δει στο περίπτερο. Ένα πολύ όμορφο, λαϊκό αγόρι με μια καβαφική και σπάνια ομορφιά. Εκεί κατάλαβα τι σημαίνει ομορφιά για τον Χριστιανόπουλο.
Φυσικά δεν έγινε κάτι, οι περισσότεροι έρωτές του, όπως έλεγε, ήταν της φαντασίας του. Μου είπε «ήταν ο 13ος έρωτάς μου». Ανικανοποίητος φυσικά.
Ξέρετε, έχω δει τον Χριστιανόπουλο να κλαίει στην παραλία για ένα περιστέρι. Σκοτωμένο. Είχε σκύψει και έκλαιγε.
— Εσείς κλαίτε;
Ναι κλαίω εύκολα.
— Τελευταία φορά;
Αν ήμουν μόνος και θυμόμουν αυτήν τη σκηνή με τον Χριστιανόπουλο που σας περιγράφω, θα έκλαιγα. Και κλαίω με τους ήρωες των ποιημάτων μου. Δείτε τι έκανα εγώ στα ποιήματά μου: έβαλα αμόρφωτους να μιλούν. Διότι όλος ο κόσμος διοικείται από μορφωμένους. Αυτοί που κάνουν τους νόμους είναι μορφωμένοι. Εγώ παίρνω αμόρφωτους.
Ξέρετε, μου είναι δύσκολο να διαβάσω τα ποιήματά μου. Κάνω αυτή την εποχή την παράσταση του Καβάφη και μου λένε γιατί δεν διαβάζεις τα ποιήματά σου; Δεν μπορώ. Ακόμα και με τα ποιήματα του Καβάφη, που είναι θάνατος, έχω πρόβλημα. Είναι τόσο δυνατά, τα βλέπω τόσο υπερβατικά εκείνη την ώρα. Σαν αρχαιολόγος.
— Το θέμα της ηλικίας σας απασχολεί;
Αισθάνομαι, επτά-οκτώ χρονών.
— Είναι ταμπού το θέμα της ηλικίας στην Ελλάδα;
Για τους άλλους. Για εμένα όχι. Υπάρχει ο δωδεκαετής Ιησούς. Τα παιδιά-θαύματα που είχαμε πολλά στην Ελλάδα.
— Και όμως, αναφερθήκατε στην ηλικία της κυρίας Ακρίτα στην πρόσφατη διένεξή σας. Δεν αντιλαμβάνομαι, είναι επιχείρημα αυτό;
Κοιτάξτε, την προστάτεψα γιατί της ζήτησε ο ΣΥΡΙΖΑ να πάει στην Ευρωβουλή.
— Και είπε όχι, όπως έχει αρνηθεί κάθε πρόταση που της έχει γίνει στο παρελθόν από πολλά κόμματα. Γιατί μιλήσατε για την ηλικία; Είναι σαν να το κάνατε για να την πικάρετε.
Όχι βέβαια. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με την ηλικία. Και έκανε καλλιστεία με εμένα λέγοντας ότι είναι πιο μικρή από εμένα.
— Ε, εσείς την ανοίξατε την συζήτηση.
Επίσης έκανε καλλιστεία μαζί μου ότι αν περπατήσουμε μαζί στον δρόμο εγώ έχω 8% αναγνώριση και αυτή 92%. Δεν ντρέπεται που είναι ποσοστό εφάμιλλο των διδακτοριών; Και ποιος της είπε ότι εγώ κάνω καλλιστεία αναγνωρισιμότητας;
Ο Χατζιδάκις μια φορά στη Νέα Υόρκη που τον πλησίασε κάποιος και τον ρώτησε αν είναι ο Χατζιδάκις είπε «όχι, λάθος κάνετε». Θέλει να έχει γνώμη για όλα.
— Όλοι θέλουμε να έχουμε άποψη για όλα. Είναι δικαίωμά μας, σωστά;
Δικαίωμά της. Και εγώ της απάντησα με τη γνώμη που έχω.
— Υπάρχουν κάποια άτομα που σας δαιμονίζουν περισσότερα από άλλα, νομίζω.
Σας είπα, έχω μια φωνή που άμα με βάλει να γράψω, δεν με σταματάει ούτε η μάνα μου ούτε ο θεός. Η μητέρα μου έλεγε «μην είσαι κακός. Ο θεός βλέπει». Αν σας ενοχλεί ο ενικός, οι θεοί βλέπουν. Μεταξύ θρησκείας και αθεΐας είναι ενικός-πληθυντικός.
— Έχετε πει ότι ο θάνατος του Ταχτσή ήταν πολιτική δολοφονία.
Λένε ότι είχε γράψει κάτι για έναν πρώην πρωθυπουργό. Ο Ταχτσής πήγε να κάνει αυτό που έκανε ο Τρούμαν Καπότε στη Νέα Υόρκη, που ήξερε τον βίο των διασημοτήτων και είχε γράψει για αυτόν. Είχε πει να δημοσιευθεί όταν πεθάνει.
Ο Ταχτσής είχε πει στην εκδότριά του τη Μάγδα Κοτζιά «όταν θα βγάλω αυτό το βιβλίο να μου έχεις βγάλει εισιτήριο να λείπω». Δεν πρόλαβε. Το σπίτι του βρέθηκε άνω κάτω, σας θυμίζω.
— Υπάρχουν και άλλοι τέτοιοι θάνατοι;
Κοιτάξτε, κάθε πρόσωπο που εξέχει σε μια χώρα κινδυνεύει... Κοιτάξτε τι έκανε η Μαλβίνα την οποία όλοι τώρα μιμούνται. Η Μαλβίνα όμως ήταν σε απευθείας μετάδοση. Η Μαλβίνα έκανε αυτό που κάνει κάθε ευφυής άνθρωπος: δήλωνε ΚΚΕ.
Όταν δηλώνεις αυτό που λέει ένα κόμμα «δεν μας ενδιαφέρει η εξουσία, είμαστε πάντα στην αντιπολίτευση», από εκεί παίρνεις αμπάριζα και βγαίνεις. Η Μαλβίνα εκτιμούσε πολύ τον Στέφανο Μάνο και τον Πάγκαλο.
— Εσείς σε ποιον χώρο ανήκετε κομματικά.
Δεν είμαι αριστερός ούτε κομμουνιστής.
— Νέα Δημοκρατία;
(γελάει) Δεν θα σας πω. Πηγαίνω νωρίς νωρίς το πρωί και ψηφίζω. Ανήκω στην κατηγορία του Καβάφη, του Βαμβακάρη, του Άκη Πάνου και του Χριστιανόπουλου.
— Όλοι τους βασιλικοί, όπως μου είπατε...
Βασιλικός εκτός εξουσίας.
— Θα ήσασταν δηλαδή υπέρ μιας διαδικασίας για να επιστρέψει, να αποκατασταθεί (συγγνώμη αδυνατώ να βρω το σωστό ρήμα) ο Γλίξμπουργκ;
Μα δεν είναι ντροπή να είναι στη Γιουγκοσλαβία μια χαρά και εδώ να σαπίζει το Τατόι; Είναι ιστορία. Είτε θέλουμε, είτε όχι είναι ιστορικά πρόσωπα που αγάπησαν αυτή τη χώρα. Δεν θα μπορούσαν να ζουν στην Αγγλία; Εδώ ζει και αυτός και τα παιδιά του.
— Τους έχετε γνωρίσει ποτέ;
Όχι. Ούτε θέλω.
— Έχετε πει ότι είναι ντροπή η συμφωνία των Πρεσπών.
Εγώ είμαι με τη γραμμή Μίκη Θεοδωράκη που ζήτησε δημοψήφισμα για τα Σκόπια. Δεν μπορεί να γίνεται για το αν θα μείνουμε ή θα φύγουμε από το ευρώ και το άλλο να είναι αποφασίζουμε και διατάζουμε.
Και η χαρά των ΗΠΑ και της Ευρώπης για τη συμφωνία των Πρεσπών είναι ύποπτη. Εγώ ήθελα την ονομασία Δημοκρατία των Σκοπίων.
— Κατεβήκατε στα συλλαλητήρια;
Όχι. Παλιά πήγαινα. Τώρα επειδή έχω ένα πρόβλημα υγείας, όχι. Παλιά πήγαινα, ναι, ήμουν πάρα πολύ ενεργός. Όλοι πάνε προς το Σύνταγμα, εγώ προς την Ομόνοια, όπως έλεγα στον Γκάτσο. Πάντα ανάποδα.
— Έχετε κινδυνεύσει ποτέ;
Είμαι σε μεγάλη δύναμη εσωτερικά και εξωτερικά, δεν επηρεάζομαι από τίποτα. Έχω αποσυρθεί πια από τον κίνδυνο.
— Φοράτε κομποσκοίνι, βλέπω.
Μου το έκανε δώρο ένα παιδί που πήγε στο Άγιον Όρος. Για να με προστατεύει από την κακία.
— Τι σας δίνει κίνητρο, καύσιμο αυτή την εποχή;
Ότι αν ήμουν μόνος μου δεν θα σκεφτόμουν τίποτα από αυτά που σας είπα. Αλλά επειδή ήσαστε απέναντι μου και με ρωτάγατε και απαντούσα, σας μίλησα και ας εκτεθώ για κάποια. Έχω τη δύναμη να πω αυτά που πιστεύω εγώ.
σχόλια