Η Αθήνα στα χέρια μας

Η Αθήνα στα χέρια μας Facebook Twitter
0

ΕINAI KAI AYTH MIA επτάλοφος πόλη. Δεν είναι η Ρώμη, ούτε η Κωνσταντινούπολη. Είναι η Αθήνα, με την Ακρόπολη, τον λόφο Μουσών ή Φιλοπάππου, τον Άρειο Πάγο, την Πνύκα, τον λόφο Νυμφών ή Αστεροσκοπείου, τον Λυκαβηττό και, στην έβδομη θέση, τα Τουρκοβούνια ή τον Αρδηττό. Στην πραγματικότητα, οι λόφοι της Αθήνας ξεπερνούν τους είκοσι. Ο καθένας «έχει το δικό του ξεχωριστό διαχρονικό αφήγημα».

Για παράδειγμα, ο λόφος του Αρδηττού «είναι το κρυμμένο μυστικό της Αθήνας, με το εκτεταμένο δίκτυο στοών μέσα στα σπλάχνα του». Αλλά και με τον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος, «ξεχασμένο από τους περισσότερους, αλλά όχι απ’ αυτούς που θέλησαν, χωρίς επιτυχία πριν από μερικά χρόνια, να οικοδομήσουν σε αυτή την προνομιακή θέση με θέα την Ακρόπολη».

Ο αρχιτέκτονας Βασίλης Σγούτας, γεννημένος το 1934 και έχοντας πίσω του μια οικογενειακή παράδοση στην αρχιτεκτονική που φτάνει στον δέκατο ένατο αιώνα, γράφει για την πόλη του. Γράφει για αλήθειες «που συχνά μένουν κάτω από το χαλί», αναδεικνύει αρνητικές πτυχές της πόλης, ρίχνει φως σε αθέατα σημεία της, μιλάει για τα έργα που γίνονται ή προγραμματίζονται, παρουσιάζει πλευρές της πολεοδομικής και κοινωνικής λειτουργίας της.

Ο αρχιτέκτονας Βασίλης Σγούτας, γεννημένος το 1934 και έχοντας πίσω του μια οικογενειακή παράδοση στην αρχιτεκτονική που φτάνει στον δέκατο ένατο αιώνα, γράφει για την πόλη του. Γράφει για αλήθειες «που συχνά μένουν κάτω από το χαλί», αναδεικνύει αρνητικές πτυχές της πόλης, ρίχνει φως σε αθέατα σημεία της, μιλάει για τα έργα που γίνονται ή προγραμματίζονται, παρουσιάζει πλευρές της πολεοδομικής και κοινωνικής λειτουργίας της.

Γράφει, ας πούμε, για την αθηναϊκή Ριβιέρα, τα έργα ανάπλασης που εκτελούνται ή προγραμματίζονται από τον Πειραιά έως το Σούνιο: «Οι περιτοιχίσεις και οι περιφράξεις αναπόφευκτα θα αποκλείουν όλο και περισσότερο την πρόσβαση στη θάλασσα… Σε ορισμένα σημεία των χερσαίων ζωνών η ανέγερση κτηρίων, σε πολλές περιπτώσεις υψηλών, θα υποβαθμίσει ή και θα εξαφανίσει την οπτική επαφή με τη θάλασσα. Όπως στη Μαρίνα Αλίμου, όπου τα προβλεπόμενα κτήρια θα καταστούν τοίχος ύψους 16 μέτρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τον αέρα και τη δροσιά του πρώην παραθαλάσσιου προαστείου του Αλίμου».

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι, για τον συγγραφέα, έργο μοναδικό και καινοτόμο. Στα πολλά «συν» του συγκαταλέγει το τεχνολογικό επίτευγμα του πρωτοποριακού και αισθητικά πανάλαφρου στέγαστρου, το κανάλι, την αρχιτεκτονική τοπίου, την εξωστρέφεια του σχεδιασμού της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Αναρωτιέται όμως γιατί η Βιβλιοθήκη είναι εκτεθειμένη στον ανατολικό και μεσημβρινό ήλιο. Επίσης, ποιες συνθετικές και αρχιτεκτονικές προτεραιότητες κυριάρχησαν ώστε να χτιστεί αυτός ο ψηλός συμπαγής τοίχος από σκυρόδεμα που απομονώνει τη Λυρική Σκηνή από τη θάλασσα. «Χωροθετήθηκε σε λάθος θέση η Όπερα;» γράφει.

Βασίλης Σγούτας Ένας Αθηναίος για την πόλη του Εκδόσεις Πλέθρον Σελ.: 200
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Βασίλης Σγούτας, Ένας Αθηναίος για την πόλη του, Εκδόσεις Πλέθρον, Σελ.: 200

Η νεραντζιά είναι το δέντρο της Αθήνας, γράφει ο Βασίλης Σγούτας. «Διάσπαρτες στο κέντρο της πόλης, στις γειτονιές και σε πιο απόμακρους δήμους, ανθεκτικές όσο λίγα δέντρα, οι βαθυπράσινες νεραντζιές με τα πορτοκαλιά νεράντζια δίνουν χρώμα στους δρόμους για πολλούς μήνες τον χρόνο».

Η Αθήνα είναι πλούσια σε μεσογειακή χλωρίδα και ποικιλία φυτών. Ο κατάλογος της Υπηρεσίας Πρασίνου του δήμου Αθηναίων περιλαμβάνει περισσότερα από 90.000 δέντρα και θάμνους. Ο συγγραφέας παρατηρεί ότι τα δέντρα θα μπορούσαν να ήταν περισσότερα, με επιλογή ειδών που να εξασφαλίζουν, χωρίς φειδώ, τη σκιά κατά το καλοκαίρι. «Με μεγάλα πλατύφυλλα φυλλοβόλα δέντρα, αλλά και με μεγάλα αειθαλή δέντρα, όπως οι χαρουπιές».

Βέβαια, τα δέντρα βρίσκονται υπό συνεχή απειλή. Ιδιαίτερα αν έχουν την ατυχία «να βρίσκονται σε πεζοδρόμια μπροστά από καταστήματα, όπου έχεις τη βεβαιότητα ότι ο θάνατός τους δεν είναι πάντα φυσικός». Για παράδειγμα, σε πεζόδρομο του Κολωνακίου με σειρά από χαρουπιές, μία απ’ αυτές εξαφανίστηκε επειδή βρισκόταν κάτω από την τέντα εστιατορίου. Στη θέση της φυτεύτηκε δάφνη «ελεγχόμενου ύψους».

Η Αθήνα αδιαφορεί για τα μηχανάκια της. Οι μηχανές και τα μηχανάκια που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, υπακούοντας επιλεκτικά σε κανόνες, είναι ο μεγάλος απών από κάθε πολεοδομική και άλλη μελέτη.

Ο συγγραφέας μάς λέει πώς καμία πολιτική ή δημοτική αρχή δεν έχει δείξει πως επιθυμεί να ρυθμίσει, πόσο μάλλον να επιλύσει το θέμα των δίτροχων σε δρόμους και πεζοδρόμια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει κοινωνικό αντίβαρο. Παρά την κυκλοφοριακή ζούγκλα, στην οποία «συμβάλλουν» και τα μηχανοκίνητα δίτροχα, χάρη σε αυτά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της πόλης έχει «ρόδα», όπως έλεγαν παλιά.

Η οδός Πειραιώς αποτελεί γόνιμο έδαφος για καινοτόμο αρχιτεκτονική χωρίς αισθητικούς φραγμούς, γράφει ο Βασίλης Σγούτας. Από το μακρινό 1995 και τη μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ανάπλασή της και την ανάδειξη της ταυτότητάς της η Πειραιώς αναπτύσσεται και σήμερα είναι ένα «πολυπυρηνικό» κύτταρο. Συνυπάρχουν κτίρια πολιτισμού με κατοικία, ψυχαγωγία, εμπορικές χρήσεις και βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

«Ένας γραμμικός όμως άξονας», παρατηρεί ο συγγραφέας, «δεν αρκεί, όσο σημαντικά κι αν είναι τα μεμονωμένα κτήρια που κατασκευάζονται. Για να έχει πραγματική ζωντάνια, θα πρέπει να έχει οργανική σύνδεση με την ενδοχώρα του, όπως γίνεται στο Γκάζι».

Η Πειραιώς είναι σίγουρο ότι μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Όπως στον Ταύρο. «Όταν αρχίσουν να υλοποιούνται τα σχέδια για την ανάπλαση της μεγάλης και πλούσιας σε διατηρητέα κτίσματα έκτασης των Νέων Σφαγείων». Και ποιος ξέρει; Ίσως μια μέρα η Πειραιώς αποτελέσει, κατά τον συγγραφέα, την αφετηρία για την ανάδειξη της Ιεράς Οδού μέχρι τα Ελευσίνια Ιερά.

Η Αθήνα στα χέρια μας Facebook Twitter
Ο Βασίλης Σγούτας δεν βρίσκει καθόλου κολακευτική τη σύγκριση της Αθήνας με άλλες πρωτεύουσες.

Ο μικρός αριθμός αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που προκηρύσσονται γίνεται ο καθρέφτης των χαμένων ευκαιριών για την πόλη, παρατηρεί ο συγγραφέας. Ο Βασίλης Σγούτας δεν βρίσκει καθόλου κολακευτική τη σύγκριση με άλλες πρωτεύουσες. «Έχουν επικρατήσει άλλοι τρόποι ανάθεσης έργων, πολλές φορές για λόγους οφθαλμοφανείς και για τον πιο ανίδεο. Η προκήρυξη νέων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών γίνεται πια αλά καρτ».

Ο συγγραφέας μάς θυμίζει πόσες ευκαιρίες έχουν χαθεί για την Αθήνα χωρίς τους διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, όπως αυτός που δεν πραγματοποιήθηκε για τον χώρο του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής. Υπάρχει όμως ακόμα μία απώλεια: «Με λιγότερους διαγωνισμούς, λιγοστεύουν και οι πιθανότητες να αναδειχτούν νέοι αρχιτέκτονες, που είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της φιλοσοφίας τους».  

Στο πλούσιο βιβλίο του ο Βασίλης Σγούτας θίγει κι άλλα θέματα: τις όψεις των κτιρίων, τα εγκαταλελειμμένα, την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, την αυθαίρετη δόμηση, το Ελληνικό, τα πεζοδρόμια, την προσβασιμότητα, τον Εθνικό Κήπο, την πράσινη αρχιτεκτονική, τις επιβαλλόμενες κατεδαφίσεις, τη μητροπολιτική διακυβέρνηση, δεκάδες όψεις του του κοινωνικού, λειτουργικού, πολεοδομικού, συγκοινωνιακού φαινομένου που λέγεται «Αθήνα».

Η κριτική του γίνεται πάντα με θετική προοπτική. Κι όταν κλείνουμε το βιβλίο, έχοντας ανακαλύψει τόσες άγνωστες πλευρές της πόλης, έχοντας δει την Αθήνα με άλλο μάτι, αισθανόμαστε τυχεροί που ζούμε σε αυτήν.

Βέβαια, στον επίλογό του ο συγγραφέας βάζει τους Αθηναίους ενώπιον των ευθυνών τους. «Δεν σταματάμε να ασκούμε πιέσεις, ατομικά και συλλογικά, για το καλό της πόλης στην οποία ζούμε. Στα χέρια μας είναι η Αθήνα, δική μας είναι η πόλη αυτή».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα;

Βιβλίο / Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα;

Η χαοτική εικόνα της σύγχρονης Αθήνας έχει βαθιές ρίζες που φτάνουν έως τη στρεβλή φαντασίωση των Ευρωπαίων και των ετεροχθόνων για την νεοκλασική της όψη που δεν έλαβε υπόψη τη λαϊκή της ταυτότητα και ξερίζωσε βίαια τη στενή της σχέση με την Ανατολή, σύμφωνα με την ανατρεπτική μελέτη του Γιάννη Τσιώμη «Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας

Design / Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας

O καθηγητής αρχιτεκτονικής Δημήτρης Φιλιππίδης αποτυπώνει στο βιβλίο του «Ανώνυμη αρχιτεκτονική - Μια άρρητη παρουσία» όλα εκείνες τις αρχιτεκτονικές δημιουργίες που προσπερνάμε καθημερινά.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Οι μοναδικοί περιστεριώνες της Τήνου, όπως τους κατέγραψε ο Ελβετός αρχιτέκτονας Manuel Baud-Bovy

Βιβλίο / Οι μοναδικοί περιστεριώνες της Τήνου, όπως τους κατέγραψε ο Ελβετός αρχιτέκτονας Manuel Baud-Bovy

Εξερευνώντας το νησί, ο Manuel Baud-Bovy αντίκρισε ορισμένα ασυνήθιστα κτίσματα, για τα οποία ποτέ του δεν είχε ακούσει τίποτα, με το καθένα να ξεπερνά το προηγούμενο σε ομορφιά και περηφάνια.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ