Η Αθήνα στα χέρια μας

Η Αθήνα στα χέρια μας Facebook Twitter
0

ΕINAI KAI AYTH MIA επτάλοφος πόλη. Δεν είναι η Ρώμη, ούτε η Κωνσταντινούπολη. Είναι η Αθήνα, με την Ακρόπολη, τον λόφο Μουσών ή Φιλοπάππου, τον Άρειο Πάγο, την Πνύκα, τον λόφο Νυμφών ή Αστεροσκοπείου, τον Λυκαβηττό και, στην έβδομη θέση, τα Τουρκοβούνια ή τον Αρδηττό. Στην πραγματικότητα, οι λόφοι της Αθήνας ξεπερνούν τους είκοσι. Ο καθένας «έχει το δικό του ξεχωριστό διαχρονικό αφήγημα».

Για παράδειγμα, ο λόφος του Αρδηττού «είναι το κρυμμένο μυστικό της Αθήνας, με το εκτεταμένο δίκτυο στοών μέσα στα σπλάχνα του». Αλλά και με τον ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος, «ξεχασμένο από τους περισσότερους, αλλά όχι απ’ αυτούς που θέλησαν, χωρίς επιτυχία πριν από μερικά χρόνια, να οικοδομήσουν σε αυτή την προνομιακή θέση με θέα την Ακρόπολη».

Ο αρχιτέκτονας Βασίλης Σγούτας, γεννημένος το 1934 και έχοντας πίσω του μια οικογενειακή παράδοση στην αρχιτεκτονική που φτάνει στον δέκατο ένατο αιώνα, γράφει για την πόλη του. Γράφει για αλήθειες «που συχνά μένουν κάτω από το χαλί», αναδεικνύει αρνητικές πτυχές της πόλης, ρίχνει φως σε αθέατα σημεία της, μιλάει για τα έργα που γίνονται ή προγραμματίζονται, παρουσιάζει πλευρές της πολεοδομικής και κοινωνικής λειτουργίας της.

Ο αρχιτέκτονας Βασίλης Σγούτας, γεννημένος το 1934 και έχοντας πίσω του μια οικογενειακή παράδοση στην αρχιτεκτονική που φτάνει στον δέκατο ένατο αιώνα, γράφει για την πόλη του. Γράφει για αλήθειες «που συχνά μένουν κάτω από το χαλί», αναδεικνύει αρνητικές πτυχές της πόλης, ρίχνει φως σε αθέατα σημεία της, μιλάει για τα έργα που γίνονται ή προγραμματίζονται, παρουσιάζει πλευρές της πολεοδομικής και κοινωνικής λειτουργίας της.

Γράφει, ας πούμε, για την αθηναϊκή Ριβιέρα, τα έργα ανάπλασης που εκτελούνται ή προγραμματίζονται από τον Πειραιά έως το Σούνιο: «Οι περιτοιχίσεις και οι περιφράξεις αναπόφευκτα θα αποκλείουν όλο και περισσότερο την πρόσβαση στη θάλασσα… Σε ορισμένα σημεία των χερσαίων ζωνών η ανέγερση κτηρίων, σε πολλές περιπτώσεις υψηλών, θα υποβαθμίσει ή και θα εξαφανίσει την οπτική επαφή με τη θάλασσα. Όπως στη Μαρίνα Αλίμου, όπου τα προβλεπόμενα κτήρια θα καταστούν τοίχος ύψους 16 μέτρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για τον αέρα και τη δροσιά του πρώην παραθαλάσσιου προαστείου του Αλίμου».

Το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι, για τον συγγραφέα, έργο μοναδικό και καινοτόμο. Στα πολλά «συν» του συγκαταλέγει το τεχνολογικό επίτευγμα του πρωτοποριακού και αισθητικά πανάλαφρου στέγαστρου, το κανάλι, την αρχιτεκτονική τοπίου, την εξωστρέφεια του σχεδιασμού της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Αναρωτιέται όμως γιατί η Βιβλιοθήκη είναι εκτεθειμένη στον ανατολικό και μεσημβρινό ήλιο. Επίσης, ποιες συνθετικές και αρχιτεκτονικές προτεραιότητες κυριάρχησαν ώστε να χτιστεί αυτός ο ψηλός συμπαγής τοίχος από σκυρόδεμα που απομονώνει τη Λυρική Σκηνή από τη θάλασσα. «Χωροθετήθηκε σε λάθος θέση η Όπερα;» γράφει.

Βασίλης Σγούτας Ένας Αθηναίος για την πόλη του Εκδόσεις Πλέθρον Σελ.: 200
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Βασίλης Σγούτας, Ένας Αθηναίος για την πόλη του, Εκδόσεις Πλέθρον, Σελ.: 200

Η νεραντζιά είναι το δέντρο της Αθήνας, γράφει ο Βασίλης Σγούτας. «Διάσπαρτες στο κέντρο της πόλης, στις γειτονιές και σε πιο απόμακρους δήμους, ανθεκτικές όσο λίγα δέντρα, οι βαθυπράσινες νεραντζιές με τα πορτοκαλιά νεράντζια δίνουν χρώμα στους δρόμους για πολλούς μήνες τον χρόνο».

Η Αθήνα είναι πλούσια σε μεσογειακή χλωρίδα και ποικιλία φυτών. Ο κατάλογος της Υπηρεσίας Πρασίνου του δήμου Αθηναίων περιλαμβάνει περισσότερα από 90.000 δέντρα και θάμνους. Ο συγγραφέας παρατηρεί ότι τα δέντρα θα μπορούσαν να ήταν περισσότερα, με επιλογή ειδών που να εξασφαλίζουν, χωρίς φειδώ, τη σκιά κατά το καλοκαίρι. «Με μεγάλα πλατύφυλλα φυλλοβόλα δέντρα, αλλά και με μεγάλα αειθαλή δέντρα, όπως οι χαρουπιές».

Βέβαια, τα δέντρα βρίσκονται υπό συνεχή απειλή. Ιδιαίτερα αν έχουν την ατυχία «να βρίσκονται σε πεζοδρόμια μπροστά από καταστήματα, όπου έχεις τη βεβαιότητα ότι ο θάνατός τους δεν είναι πάντα φυσικός». Για παράδειγμα, σε πεζόδρομο του Κολωνακίου με σειρά από χαρουπιές, μία απ’ αυτές εξαφανίστηκε επειδή βρισκόταν κάτω από την τέντα εστιατορίου. Στη θέση της φυτεύτηκε δάφνη «ελεγχόμενου ύψους».

Η Αθήνα αδιαφορεί για τα μηχανάκια της. Οι μηχανές και τα μηχανάκια που κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, υπακούοντας επιλεκτικά σε κανόνες, είναι ο μεγάλος απών από κάθε πολεοδομική και άλλη μελέτη.

Ο συγγραφέας μάς λέει πώς καμία πολιτική ή δημοτική αρχή δεν έχει δείξει πως επιθυμεί να ρυθμίσει, πόσο μάλλον να επιλύσει το θέμα των δίτροχων σε δρόμους και πεζοδρόμια. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει κοινωνικό αντίβαρο. Παρά την κυκλοφοριακή ζούγκλα, στην οποία «συμβάλλουν» και τα μηχανοκίνητα δίτροχα, χάρη σε αυτά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της πόλης έχει «ρόδα», όπως έλεγαν παλιά.

Η οδός Πειραιώς αποτελεί γόνιμο έδαφος για καινοτόμο αρχιτεκτονική χωρίς αισθητικούς φραγμούς, γράφει ο Βασίλης Σγούτας. Από το μακρινό 1995 και τη μελέτη του ΥΠΕΧΩΔΕ για την ανάπλασή της και την ανάδειξη της ταυτότητάς της η Πειραιώς αναπτύσσεται και σήμερα είναι ένα «πολυπυρηνικό» κύτταρο. Συνυπάρχουν κτίρια πολιτισμού με κατοικία, ψυχαγωγία, εμπορικές χρήσεις και βιομηχανικές εγκαταστάσεις.

«Ένας γραμμικός όμως άξονας», παρατηρεί ο συγγραφέας, «δεν αρκεί, όσο σημαντικά κι αν είναι τα μεμονωμένα κτήρια που κατασκευάζονται. Για να έχει πραγματική ζωντάνια, θα πρέπει να έχει οργανική σύνδεση με την ενδοχώρα του, όπως γίνεται στο Γκάζι».

Η Πειραιώς είναι σίγουρο ότι μας επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Όπως στον Ταύρο. «Όταν αρχίσουν να υλοποιούνται τα σχέδια για την ανάπλαση της μεγάλης και πλούσιας σε διατηρητέα κτίσματα έκτασης των Νέων Σφαγείων». Και ποιος ξέρει; Ίσως μια μέρα η Πειραιώς αποτελέσει, κατά τον συγγραφέα, την αφετηρία για την ανάδειξη της Ιεράς Οδού μέχρι τα Ελευσίνια Ιερά.

Η Αθήνα στα χέρια μας Facebook Twitter
Ο Βασίλης Σγούτας δεν βρίσκει καθόλου κολακευτική τη σύγκριση της Αθήνας με άλλες πρωτεύουσες.

Ο μικρός αριθμός αρχιτεκτονικών διαγωνισμών που προκηρύσσονται γίνεται ο καθρέφτης των χαμένων ευκαιριών για την πόλη, παρατηρεί ο συγγραφέας. Ο Βασίλης Σγούτας δεν βρίσκει καθόλου κολακευτική τη σύγκριση με άλλες πρωτεύουσες. «Έχουν επικρατήσει άλλοι τρόποι ανάθεσης έργων, πολλές φορές για λόγους οφθαλμοφανείς και για τον πιο ανίδεο. Η προκήρυξη νέων αρχιτεκτονικών διαγωνισμών γίνεται πια αλά καρτ».

Ο συγγραφέας μάς θυμίζει πόσες ευκαιρίες έχουν χαθεί για την Αθήνα χωρίς τους διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, όπως αυτός που δεν πραγματοποιήθηκε για τον χώρο του Σκοπευτηρίου της Καισαριανής. Υπάρχει όμως ακόμα μία απώλεια: «Με λιγότερους διαγωνισμούς, λιγοστεύουν και οι πιθανότητες να αναδειχτούν νέοι αρχιτέκτονες, που είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της φιλοσοφίας τους».  

Στο πλούσιο βιβλίο του ο Βασίλης Σγούτας θίγει κι άλλα θέματα: τις όψεις των κτιρίων, τα εγκαταλελειμμένα, την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, την αυθαίρετη δόμηση, το Ελληνικό, τα πεζοδρόμια, την προσβασιμότητα, τον Εθνικό Κήπο, την πράσινη αρχιτεκτονική, τις επιβαλλόμενες κατεδαφίσεις, τη μητροπολιτική διακυβέρνηση, δεκάδες όψεις του του κοινωνικού, λειτουργικού, πολεοδομικού, συγκοινωνιακού φαινομένου που λέγεται «Αθήνα».

Η κριτική του γίνεται πάντα με θετική προοπτική. Κι όταν κλείνουμε το βιβλίο, έχοντας ανακαλύψει τόσες άγνωστες πλευρές της πόλης, έχοντας δει την Αθήνα με άλλο μάτι, αισθανόμαστε τυχεροί που ζούμε σε αυτήν.

Βέβαια, στον επίλογό του ο συγγραφέας βάζει τους Αθηναίους ενώπιον των ευθυνών τους. «Δεν σταματάμε να ασκούμε πιέσεις, ατομικά και συλλογικά, για το καλό της πόλης στην οποία ζούμε. Στα χέρια μας είναι η Αθήνα, δική μας είναι η πόλη αυτή».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα;

Βιβλίο / Πώς, αλήθεια, φτιάχτηκε η σύγχρονη Αθήνα;

Η χαοτική εικόνα της σύγχρονης Αθήνας έχει βαθιές ρίζες που φτάνουν έως τη στρεβλή φαντασίωση των Ευρωπαίων και των ετεροχθόνων για την νεοκλασική της όψη που δεν έλαβε υπόψη τη λαϊκή της ταυτότητα και ξερίζωσε βίαια τη στενή της σχέση με την Ανατολή, σύμφωνα με την ανατρεπτική μελέτη του Γιάννη Τσιώμη «Η Αθήνα ξένη στον εαυτό της».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας

Design / Η παρεξηγημένη «ανώνυμη» αρχιτεκτονική της καθημερινότητας

O καθηγητής αρχιτεκτονικής Δημήτρης Φιλιππίδης αποτυπώνει στο βιβλίο του «Ανώνυμη αρχιτεκτονική - Μια άρρητη παρουσία» όλα εκείνες τις αρχιτεκτονικές δημιουργίες που προσπερνάμε καθημερινά.
ΜΕΡΟΠΗ ΚΟΚΚΙΝΗ
Οι μοναδικοί περιστεριώνες της Τήνου, όπως τους κατέγραψε ο Ελβετός αρχιτέκτονας Manuel Baud-Bovy

Βιβλίο / Οι μοναδικοί περιστεριώνες της Τήνου, όπως τους κατέγραψε ο Ελβετός αρχιτέκτονας Manuel Baud-Bovy

Εξερευνώντας το νησί, ο Manuel Baud-Bovy αντίκρισε ορισμένα ασυνήθιστα κτίσματα, για τα οποία ποτέ του δεν είχε ακούσει τίποτα, με το καθένα να ξεπερνά το προηγούμενο σε ομορφιά και περηφάνια.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Βιβλίο / Κανείς δεν ήξερε ότι ήταν μαύρη: Η εξωπραγματική ιστορία της επιμελήτριας του JP Morgan

Υπεύθυνη για τα πιο πολύτιμα αποκτήματα της ιδιωτικής συλλογής του διάσημου τραπεζίτη, η απέριττα κομψή βιβλιοθηκάριος Μπελ ντα Κόστα Γκριν ήταν μαύρη αλλά εμφανιζόταν ως λευκή στον αφρό της υψηλής κοινωνίας μέχρι και τον θάνατό της το 1950.
THE LIFO TEAM
Leslie Absher: «Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι» 

Βιβλίο / Κόρη κατασκόπου, queer κορίτσι, συγγραφέας

Η Αμερικανίδα δημοσιογράφος Leslie Absher μάς ξεναγεί στο «Σπίτι με τα μυστικά», εκθέτοντας ταυτόχρονα την προσωπική της πορεία προς την απελευθέρωση, την «ελληνική» της εμπειρία και τις εντυπώσεις της από τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. 
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Πολυτεχνείο - Ένα παραμύθι που δεν λέει παραμύθια»

Βιβλίο / Το Πολυτεχνείο έγινε κόμικ: Μια νέα έκδοση για μια μονίμως επίκαιρη εξέγερση

Παραμονές της φετινής επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, οι εκδόσεις Red ‘n’ Noir κυκλοφόρησαν ένα έξοχο κόμικ αφιερωμένο σε αυτή, που το υπογράφουν ο συγγραφέας Γιώργος Κτενάς και ο σκιτσογράφος John Antono.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τον Μάλκολμ Λόουρι και το «Κάτω από το ηφαίστειο»

Βιβλίο / Το μεγαλόπνοο «Κάτω από το ηφαίστειο» του Μάλκολμ Λόουρι, μια προφητεία για την αποσύνθεση του κόσμου

Οι αναλογίες μεταξύ του μυθιστορηματικού βίου του Βρετανού συγγραφέα και του κορυφαίου έργου του είναι παραπάνω από δραματικές, όπως και αυτές μεταξύ της υπαρξιακής πτώσης του και του σημερινού, αδιέξοδου κόσμου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Βιβλίο / Ψέμα μέχρι αποδείξεως του εναντίου

Στο νέο του βιβλίο, «Ψέματα που μας έμαθαν για αλήθειες», το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, ο Νικόλας Σμυρνάκης καταρρίπτει 23 μύθους που μας καταπιέζουν, βοηθώντας μας να ζήσουμε ουσιαστικότερα.
ΜΑΡΙΑ ΔΡΟΥΚΟΠΟΥΛΟΥ
Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Βιβλίο / Βασίλης Σωτηρόπουλος: «Έχουν γίνει μεγάλα βήματα στη νομοθεσία για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, υπάρχουν όμως ακόμα σημαντικά κενά»

Μια διαφωτιστική συζήτηση με τον γνωστό δικηγόρο παρ’ Αρείω Πάγω και συγγραφέα με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του ΛΟΑΤΚΙ + Δικαιώματα & Ελευθερίες (εκδ. Σάκκουλα), ένα μνημειώδες όσο και πολύτιμο βοήθημα για κάθε ενδιαφερόμενο άτομο.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Βασιλική Πέτσα: «Αυτό που μας πάει μπροστά δεν είναι η πρόοδος αλλά η αγάπη»

Βιβλίο / Η Βασιλική Πέτσα έγραψε ένα μεστό μυθιστόρημα με αφορμή μια ποδοσφαιρική τραγωδία

Η ακαδημαϊκός άφησε για λίγο το βλέμμα του κριτή και υιοθέτησε αυτό του συγγραφέα, καταλήγοντας να γράψει μια ιστορία για το συλλογικό τραύμα που έρχεται να προστεθεί στις ατομικές τραγωδίες και για τη σημασία της φιλικής αγάπης.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Μιχάλης Γκανάς: Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

Απώλειες / Μιχάλης Γκανάς (1944-2024): Ο ποιητής της συλλογικής μας μνήμης

«Ό,τι με βασανίζει κατά βάθος είναι η οριστική απώλεια ανθρώπων, τόπων και τρόπων και το ανέφικτο της επιστροφής». Ο σημαντικός Έλληνας ποιητής έφυγε σήμερα από τη ζωή σε ηλικία 80 ετών.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Βιβλίο / «Queer»: Το μυθιστόρημα της στέρησης που πόνεσε τον Μπάροουζ

Μια αναδρομή στην έξοχη, προκλητική όσο και «προφητική» νουβέλα του Ουίλιαμ Μπάροουζ στην οποία βασίστηκε η πολυαναμενόμενη ταινία του Λούκα Γκουαντανίνο που βγαίνει σύντομα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ