«Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερες»: Η άλλη παρακαταθήκη του Σταύρου Τσιώλη

«Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερες»: Η άλλη παρακαταθήκη του Σταύρου Τσιώλη Facebook Twitter
Ο Τσιώλης κατάφερε να συμπυκνώσει αριστοτεχνικά μέσα από τα προσωπικά του βιώματα τη φαιά ατμόσφαιρα της κατοχικής τετραετίας (1941-5) και του εμφύλιου που την ακολούθησε. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
0



«ΘΑ ΓΡΑΨΩ ΓΙΑ ΝΑ ΓΡΑΨΩ και για την πρώτη φορά που είδα τη θάλασσα» ενέδωσε τελικά ο Σταύρος Τσιώλης, όταν ως ύστατο μέσο «εκβιασμού» έλαβε δώρο από την κόρη του την Κατερίνα, στην οποία και αφιέρωσε το εν λόγω πόνημά του, ένα λάπτοπ. Το οποίο, σαν το άνοιξε, στην οθόνη εμφανίστηκε ως screen saver ένα πανέμορφο θαλασσινό τοπίο, καθώς αναφέρει.

Τη θάλασσα την πρωταντίκρισε σε ηλικία περίπου οκτώ ετών, όταν φτάσανε οικογενειακώς πάνω σε μια νταλίκα από την Τρίπολη στο Ναύπλιο για να επισκεφθούν τον κρατούμενο από τους ταγματασφαλίτες στην Ακροναυπλία πατέρα του, και τη λάτρεψε όσο λίγα πράγματα στον κόσμο.


Τόσο η κόρη του όσο και άλλοι φίλοι όπως ο κινηματογραφικός παραγωγός Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος τον είχανε κάνει, λέει, «χρυσό» να κάτσει να γράψει τις παιδικές αναμνήσεις του από την Κατοχή στη γενέτειρά του την Αρκαδία, τις οποίες συχνά-πυκνά τους διηγούνταν. Κάτι που δεν είχε σταθεί δυνατόν ως τότε, αφενός επειδή του δημιουργούσε μεγάλη συγκινησιακή φόρτιση και αφετέρου επειδή, όντας πλέον ασθενής, δυσκολευόταν στο χειρόγραφο.

Να, όμως, που τελικά βρέθηκαν η διάθεση και ο τρόπος κι έτσι ο σπουδαίος αυτός δημιουργός πρόλαβε να αφήσει παρακαταθήκη, μαζί με τη φιλμογραφία του, ένα μικρό λογοτεχνικό «διαμαντάκι» με τίτλο «Κεφάλια πέντε, ανάσες τέσσερες» – επιβεβαίωσε, ταυτόχρονα, ένα συγγραφικό ταλέντο εμφανές στα σενάρια, τα θεατρικά έργα και τους στίχους τραγουδιών που επίσης έγραψε.

Σκηνές βασάνων, βίας και αγριότητας εναλλάσσονται με άλλες βαθιά ανθρώπινες, τρυφερές και δοξαστικές της χαράς της ζωής.


Μέσα στις μόλις 74 σελίδες αυτού του ιδιαίτερου αφηγήματος, που ξεκίνησε να συγγράφει στα γυρίσματα της τελευταίας του ταινίας «Γυναίκες που περάσατε από δω» (2017) και ολοκλήρωσε λίγο προτού εγκαταλείψει τα εγκόσμια στις 23/7/19, ο Τσιώλης κατάφερε να συμπυκνώσει αριστοτεχνικά μέσα από τα προσωπικά του βιώματα τη φαιά ατμόσφαιρα της κατοχικής τετραετίας (1941-5) και του εμφύλιου που την ακολούθησε, μαζί με μια μικρογραφία της εποχής και των ανθρώπων του τόπου του: Από τον μεγάλο λιμό του '41-'42 που έγινε αισθητός και στην επαρχία, παρότι λιγότερο από τα αστικά κέντρα, την αγωνία αλλά και την εφευρετικότητα των πεινασμένων, τις συγκρούσεις των κατοχικών δυνάμεων με τους αντάρτες και τις συνέπειες για τους αμάχους, τα μπλόκα, τους μαυραγορίτες, τους δοσίλογους, μέχρι τον εμφύλιο σπαραγμό που ξέσπασε αμέσως μετά και που αποδείχθηκε ακόμα πιο βάρβαρος και καταστροφικός από τον μεγάλο πόλεμο που είχε μόλις τελειώσει. Σκηνές βασάνων, βίας και αγριότητας εναλλάσσονται με άλλες, βαθιά ανθρώπινες, τρυφερές και δοξαστικές της χαράς της ζωής.


Και ανάμεσα σε αυτά οι προσωπικές απώλειες, ένας θείος του, που δολοφόνησαν εν ψυχρώ οι ταγματασφαλίτες, και ο παππούς του, που αφότου τον συνέλαβαν οι Γερμανοί, δεν τον ματαείδε. Αλλά και οι κερδισμένες ζωές, σαν του ασθενικού μικρότερου αδελφού του, που τον έσωσε το «ρυζόγαλο της αλληλεγγύης» και που εξαιτίας της εμπειρίας εκείνης ο συγγραφέας δεν ξανάγγιξε ποτέ αυτό το γλύκισμα, όσο κι αν το ορεγόταν.

Αναμνήσεις με γραφή εντελώς κινηματογραφική, όπως η πρώτη του ερωτική εμπειρία, η παρασκευή του οθωμανικού καφέ των «τριών πατωμάτων» ή η άλλη με τη φιλαρμονική του δήμου Τριπόλεως που άλλαζε, λέει, ρεπερτόριο ανάλογα τη χρονική περίσταση: Βάγκνερ και Βέρντι στα χρόνια του Μεταξά, τη Διεθνή σαν μπήκε ο ΕΛΑΣ στην πρωτεύουσα της Αρκαδίας στις 30/9/44, «Του αητού ο γιος» όταν κατέφθασε ο εθνικός στρατός.


Όσο για την αυστηρή ιστορική πιστότητα των γεγονότων που αναφέρει, λίγο τον μέλλει: «Κάποια παιδικά αφηγήματα είναι... Μπορεί να έχουν και χρονολογικά λάθη, λάθος τοπωνυμίες, αλλά είναι αληθινά! Δεν υπάρχει πια κανένας φίλος μου να βεβαιώσει κάτι διαφορετικό. Είμαι δικαιωμένος!», καθώς εύθυμα απολογείται στον πρόλογο.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Λουίς Μπουνιουέλ: Οι κόντρες με τον Νταλί, η αγάπη για τον Λόρκα, η λατρεία για το σινεμά

Βιβλίο / Λουίς Μπουνιουέλ: Οι κόντρες με τον Νταλί, η αγάπη για τον Λόρκα, η λατρεία για το σινεμά

Οι συμπάθειες και οι αντιπάθειες, ο ερωτικός πόθος που διαπερνούσε κάθε του κίνηση, μια ζωή συνώνυμη με τις μεγάλες αλλαγές του 20ού αιώνα και μια συνταγή για σωστό ντράι Μαρτίνι αποτυπώνονται στην αξεπέραστη αυτοβιογραφία του Λουίς Μπουνιούελ, «Η τελευταία μου πνοή», που κυκλοφορεί σε νέα έκδοση.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Στην Εκκλησία είναι ευπρόσδεκτοι και οι διαζευγμένοι και οι ομοφυλόφιλοι και τα τρανς άτομα»

Βιβλίο / «Στην Εκκλησία είναι ευπρόσδεκτοι και οι διαζευγμένοι και οι ομοφυλόφιλοι και τα τρανς άτομα»

Στην αυτοβιογραφία του ο Πάπας Φραγκίσκος αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια, στους πειρασμούς, στον Αλέξη Τσίπρα, στο ποδόσφαιρο αλλά και στις ταινίες και τα βιβλία που τον καθόρισαν. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Yellowface»: «Κλέφτες» συγγραφείς, τα άπλυτα της εκδοτικής βιομηχανίας και τα προσωπεία στον δρόμο προς τη δόξα

Βιβλίο / Ένα μυθιστόρημα για τα «άπλυτα» και τα μυστικά της εκδοτικής βιομηχανίας

Το «Yellowface» της Ρεμπέκα Κουάνγκ είναι μια καυστική σάτιρα της εποχής μας που, πέρα από τα κακώς κείμενα στην εκδοτική βιομηχανία, σχολιάζει και ασκεί κριτική και σε άλλες όψεις της σύγχρονης ζωής, όπως η cancel culture, οι υπερβολές της πολιτικής ορθότητας, το hate speech στο ίντερνετ, η δολοφονία χαρακτήρων, το πώς κατασκευάζονται και προωθούνται συγκεκριμένα αφηγήματα και φαλκιδεύεται η αλήθεια.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες 

Βιβλίο / Όταν τα «υποψιασμένα κορμιά» κυριαρχούσαν στους ομοφυλόφιλους έρωτες 

Η κυκλοφορία του βιβλίου-ντοκουμέντου «Ανδρικές ομοερωτικές σχέσεις στη μεταπολεμική Ελλάδα» πυροδότησε μια συζήτηση με τον Κώστα Γιαννακόπουλο για έναν «αλλιώτικο» έρωτα, που παρέμενε ισχυρός ακόμα και σε καιρούς όπου κανείς δεν τολμούσε να προφέρει το όνομά του.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιοι ήταν στ' αλήθεια οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες;

Βιβλίο / Ποιοι ήταν στ' αλήθεια οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες;

Η πανεπιστημιακός και «celebrity historian» Μαίρη Μπίαρντ αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε τους Ρωμαίους αυτοκράτορες, αποκαλύπτοντας άγνωστες λεπτομέρειες – όπως ότι ο Νέρωνας, που έχει μείνει στην ιστορία ως πυρομανής και μεγαλομανής, ήταν επίσης ριζοσπάστης φιλότεχνος.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Πάτρικ Λι Φέρμορ «Η εποχή της δωρεάς»

Το πίσω ράφι / Το «χωριατόπουλο χωρίς χαλινάρι» που εξελίχθηκε σε ρομαντικό ταξιδιωτικό συγγραφέα

Ο Πάτρικ Λι Φέρμορ και το συναρπαστικό χρονικό της νεανικής του περιπλάνησης στην Ευρώπη, πριν αρχίσει να ακούει στο όνομα «Μιχάλης» στην Κρήτη και «Παντελής» στη Μάνη, προτού γίνει ο «ξένος» που διαφήμισε την Ελλάδα όσο ελάχιστοι.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
H «Διεθνής» της Alt-right, τα γνωρίσματα, τα μέσα, οι στόχοι και το αποτύπωμά της στην Ελλάδα  

Βιβλίο / H «Διεθνής» της Alt-right, τα μέσα, οι στόχοι και το αποτύπωμά της στην Ελλάδα  

Οι διαστάσεις του αντιεμβολιαστικού αντι-κινήματος, η πολιτικοποίηση της θρησκείας, ο ακροδεξιός κυβερνοχώρος, οι αντιδράσεις απέναντι στη λεγόμενη woke ατζέντα: Μια επίκαιρη συζήτηση με τους συγγραφείς του βιβλίου «Η Εναλλακτική Δεξιά στην Ελλάδα».
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Δεν μπορεί να μην υπήρχαν queer επαναστάτες ή αγωνιστές. Πού είναι αυτές οι ιστορίες;»

Βιβλίο / «Δεν μπορεί να μην υπήρχαν queer επαναστάτες ή αγωνιστές. Πού είναι αυτές οι ιστορίες;»

Το βιβλίο της «Εκείνοι που δεν έφυγαν» μπήκε στις λίστες με τα καλύτερα του 2024. Η Αταλάντη Ευριπίδου έγραψε εφτά ιστορίες-χρονικά ανθρώπων στο περιθώριο της Ιστορίας, queer ατόμων, γυναικών και εθνικών και θρησκευτικών μειονοτήτων, σε μια συλλογή που συνδυάζει τη μαγεία του παραμυθιού και τη λαϊκή παράδοση με τη σύγχρονη ματιά για τον κόσμο.
M. HULOT
Η Σαντορίνη σε βιβλία

Βιβλίο / Η Σαντορίνη των ποιητών, των φωτογράφων, των περιηγητών

Το φημισμένο νησί των Κυκλάδων ανέκαθεν κέντριζε τη συγγραφική φαντασία και κινητοποιούσε την επιστημονική έρευνα με πολλαπλούς τρόπους. Μια συλλογή από τις πιο σημαντικές εκδόσεις για τη Σαντορίνη.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Χρήστος Τσιόλκας: «Μπαρακούντα»

Το Πίσω Ράφι / Πώς αναμετριέται κανείς με την αποτυχία και την ντροπή που τον τυλίγει πατόκορφα;

Ο Χρήστος Τσιόλκας, ο συγγραφέας που μεσουράνησε με το «Χαστούκι» δεν σταμάτησε να μας δίνει λογοτεχνία για τα καυτά θέματα της εποχής μας. Και το «Μπαρακούντα» δεν αποτελεί εξαίρεση.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η όχι και τόσο ξαφνική μανία με τον Έρμαν Έσε 

Βιβλίο / Η όχι και τόσο ξαφνική μανία με τον Έρμαν Έσε 

Το έργο του Έρμαν Έσε, είτε ως λαμπρού εκφραστή της κεντροευρωπαϊκής παράδοσης, είτε ως σύγχρονου μελετητή της ενδοσκόπησης, αποδεικνύεται πολύ πιο επίκαιρο και επιδραστικό από οποιοδήποτε life coaching, δεσπόζοντας ακόμα στις κορυφές των παγκόσμιων μπεστ σέλερ. Οι εκδόσεις Διόπτρα επανεκδίδουν τα πιο γνωστά βιβλία του με μοντέρνα εξώφυλλα και νέες μεταφράσεις. 
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Ο συγγραφέας του Fight Club πιστεύει ότι οι σέκτες και οι αιρέσεις είναι πια εκτός ελέγχου

Βιβλίο / Ο συγγραφέας του Fight Club πιστεύει ότι οι σέκτες και οι αιρέσεις είναι πια εκτός ελέγχου

«Ένα πράγμα μας σώζει», λέει ο Τσακ Πάλανιουκ για τον Ίλον Μασκ στη συνέντευξή του στον Telegraph. «Συνήθως, τέτοια άτομα είτε αποτυγχάνουν οικτρά είτε χάνουν την προσοχή μας».
THE LIFO TEAM
Μπιλ Γκέιτς: «Αν μεγάλωνα σήμερα, θα είχα διαγνωστεί στο φάσμα του αυτισμού»

Tech & Science / Μπιλ Γκέιτς: «Αν μεγάλωνα σήμερα, θα είχα διαγνωστεί στο φάσμα του αυτισμού»

Ο πρώτος τόμος των απομνημονευμάτων του μεγιστάνα της τεχνολογίας που μόλις κυκλοφόρησε φανερώνει πως γεννήθηκε στο σωστό μέρος, την κατάλληλη στιγμή, και φτάνει μέχρι την ίδρυση της Microsoft το 1975.
THE LIFO TEAM