Ο Μπόρχες με κρητική μαντίλα

Ο Μπόρχες με κρητική μαντίλα Facebook Twitter
Ναι μεν ισχύει ότι η ποίηση είναι η αμοιβαιότητα των δακρύων, αλλά ισχύει επίσης ότι όποιος δεν εκρήγνυται συχνά-πυκνά σε γέλωτες δεν μπορεί να είναι ευνοούμενος, και φορέας, της συγκίνησης. Ο Μπόρχες γελούσε, λοιπόν, και με το παραπάνω.
0

Σελίδα 44. Όπου βλέπουμε όντως τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες με κρητική μαντίλα, στον Αερολιμένα Χανίων, το έτος 1984. Η ιστορία είναι πασίγνωστη στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ και οι εκδοχές της, όπως συμβαίνει με κάθε θρυλική ιστορία, είναι πολλές, όλες με δυνατούς κόκκους αληθείας. Η πιο θελκτική λέει ότι ένα μεσημέρι του 1983, ενώ συζητούσαν για την πιθανολογούμενη αυτοκτονία του Μπόρχες (βασιζόμενοι σε ένα πρόσφατο κρυπτικό κείμενό του), τρεις Έλληνες μπορχεσιανοί άκουσαν έναν τέταρτο Έλληνα μπορχεσιανό να αναφωνεί: «Ο Μπόρχες στον καθρέφτη!». Είναι περιλάλητη η σχέση του Αργεντινού μετρ με τα κάτοπτρα (όπως, άλλωστε, με τους λαβυρίνθους και το σκάκι) και το να δεις τον Μπόρχες στον καθρέφτη του Ζόναρς, ενόσω μιλάς γι' αυτόν που δεν τον έχεις δει ποτέ (ούτε κι αυτός, βεβαίως, καθόσον, σαν τον Όμηρο, τυφλός), είναι θαύμα θαυμάτων. Ο Μπόρχες πράγματι βρέθηκε στην Πανεπιστημίου εκείνη τη χρονιά και, το επόμενο έτος, αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ στην Κρήτη, όπου και φωτογραφήθηκε φορώντας πράγματι την κρητική μαντίλα. Τον φωτογράφισε η σύζυγός του, η Μαρία Κοδάμα. Η φωτογραφία κοσμεί τη σελίδα 44 του εικονογραφημένου και πολυπρισματικού βιβλίου Μπεθ / Ένα κυλιόμενο αρχείο για τον Μπόρχες (εκδ. Πατάκη), που υπογράφει, για τρίτη φορά, ο ποιητής Δημήτρης Καλοκύρης (Ρέθυμνο,1948). Ο οποίος περιγράφει τη συνάντηση με τον Μπόρχες στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία», τον περίπατό τους στην πλατεία Συντάγματος, τις συζητήσεις τους, τον καφέ που ήπιαν στο κλασικό ζαχαροπλαστείο της Πανεπιστημίου. Σημειώνει ο Καλοκύρης: «Μιλάει αδιάκοπα. Πότε πότε σταματά να πιει μια γουλιά καφέ, λίγο νερό. "Το χαίρεται να μιλάει, ενθουσιάζεται" μας λέει συνωμοτικά η Μαρία. "Τι βρίσκεται από πάνω μας;" ρωτάει ο Μπόρχες. Του περιγράφουμε το ταβάνι και την αίθουσα του καφενείου. "Είχα προς στιγμήν την εντύπωση πως είμαστε en plein air" – και γύρισε την κουβέντα στον Δάντη. Δάντης και Μάρκο Πόλο, Δάντης και Όμηρος. Κάποια στιγμή περνάει έξω από το ζαχαροπλαστείο, απόμακρος, ο Μιχάλης Κατσαρός».

Σελίδα 52. Όπου βλέπουμε τον Μπόρχες στο Ρέθυμνο. Εκεί τον φωτογράφισε η Ελένη Καλοκύρη (η οποία τον είχε φωτογραφίσει και στην Πανεπιστημίου, το 1983, βλ. σ. 25 στο Μπεθ). Τον βλέπουμε σκασμένο στα γέλια δίπλα στον, επίσης σκασμένο στα γέλια, αείμνηστο ποιητή και μεταφραστή του Μπόρχες Τάσο Δενέγρη. Ναι μεν ισχύει ότι η ποίηση είναι η αμοιβαιότητα των δακρύων, αλλά ισχύει επίσης ότι όποιος δεν εκρήγνυται συχνά-πυκνά σε γέλωτες δεν μπορεί να είναι ευνοούμενος, και φορέας, της συγκίνησης. Ο Μπόρχες γελούσε, λοιπόν, και με το παραπάνω. Ομοίως και ο Δενέγρης. Ο Καλοκύρης αρχειοθετεί τα γέλια, γελώντας και ο ίδιος. Σημειώνει στο κείμενο «Αμφί πτερύγων ανέμων – Ημερολόγιο;/ Νυχτολόγιο;/ Με τον τρόπο του Γ.Σ.;/ Τις πταίει» (σσ. 53-65), όπου μιλάει για τη διάλεξη που έδωσε με θέμα τον Μπόρχες σε ειδικό συνέδριο στο Μπουένος Άιρες: «Στην αρχή αυτοσχεδίασα με βάση ένα ρεπορτάζ που είχα ακούσει το προηγούμενο βράδυ στην τηλεόραση: ρωτούσαν κόσμο στον δρόμο για τον συγγραφέα. Ένας ταξιτζής είχε απαντήσει με ετοιμότητα: "Ο Μπόρχες; Είναι ο Μαραδόνα της λογοτεχνίας!". Ο φιλολογικός πάγος της αίθουσας ράγισε».

Σελίδα 80. Όπου βλέπουμε τον συγγραφέα του Πιερ Μενάρ και του Ειρηναίου Φούνες, με τον αιώνιο λαιμοδέτη του και το μαύρο ή σκούρο γκρι κοστούμι του να χαμογελάει διάπλατα, πάλι στο Ρέθυμνο. Η φωτογραφία, αυτήν τη φορά, είναι της Μαργαρίτας Βασιλά. Το γέλιο του είναι απροσχεδίαστο, αυθόρμητο, παιδικό. Γελάνε και τα μάτια του μέσα στον λαβύρινθο του σκότους – ενός σκότους που επέτρεψε στον Μπόρχες να δει καλύτερα από κάθε άλλον συγγραφέα ότι η πρωτοπορία προϋποθέτει τη γόνιμη καταβύθιση στην παράδοση. Στην αμέσως επόμενη, την 81η σελίδα, ο Καλοκύρης μας πληροφορεί ότι η πρώτη δημοσίευση κειμένων του Μπόρχες στα ελληνικά «οφείλεται στον Ηρακλειώτη ποιητή και χαλκέντερο μεταφραστή Άρη Δικταίο (1919-1983)» και έγινε από τα ιταλικά! Το 1947, στο τεύχος 7 του περιοδικού «Κύκλος», δημοσιεύεται το ένα νεανικό ποίημα του Αργεντινού, που εμφανίζεται «ιταλοποιημένος» ως «Giorgio Luigi Borges»! Η ιστορία είναι μπορχεσιανή, καθότι στο κείμενο του Δικταίου για τον συγγραφέα μας «πρωταγωνιστεί» ο μάλλον ανύπαρκτος, ίσως μπορχεσιανά επινοημένος από τον Δικταίο, «Ιταλός μελετητής του Μπόρχες, Cesare Macari!». Η δεύτερη εμφάνιση του Μπόρχες στα ελληνικά γράμματα ήρθε το 1964, δεκαεπτά χρόνια μετά την πρώτη, και οφείλεται στον Νάνο Βαλαωρίτη που μεταφράζει από τα αγγλικά το κείμενο Οι δύο που ονειρεύτηκαν και το δημοσιεύει στο θρυλικό περιοδικό «Πάλι». Μισό αιώνα και τρία χρόνια μετά, έχουμε στα χέρια μας όλα σχεδόν τα δοκίμια και τα πεζογραφήματα του Μπόρχες, μεγάλο μέρος των ποιημάτων του, «έναν εντυπωσιακό αριθμό εκδόσεων, σχολιασμένων λεπτομερώς ίσως όσο σε καμιά άλλη γλώσσα», όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Καλοκύρης.

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηλίας Μαγκλίνης: «Η ανάκριση»

Το Πίσω Ράφι / «Γιατί δεν μου μιλάς ποτέ για τον εφιάλτη σου, μπαμπά;»

Η «Ανάκριση» του Ηλία Μαγκλίνη, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεζά των τελευταίων χρόνων, φέρνει σε αντιπαράθεση έναν πατέρα που βασανίστηκε στη Χούντα με την κόρη του που «βασανίζεται» ως περφόρμερ στα χνάρια της Μαρίνα Αμπράμοβιτς.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Πέντε κλασικά έργα που πρέπει κανείς να διαβάσει

Βιβλίο / 5 κλασικά βιβλία που κυκλοφόρησαν ξανά σε νέες μεταφράσεις

Η κλασική λογοτεχνία παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, κι αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς ανατρέχοντας στους τίτλους της πρόσφατης βιβλιοπαραγωγής και σε έργα των Τζόις, Κουτσί, Κάφκα, Αντρέγεφ και Τσβάιχ.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τάσος Θεοφίλου: «Η φυλακή είναι το LinkedΙn των παρανόμων» ή «Το πορνό και το Κανάλι της Βουλής είναι από τα πιο δημοφιλή θεάματα στη φυλακή»

Βιβλίο / Τάσος Θεοφίλου: «Όταν μυρίζω μακαρόνια με κιμά θυμάμαι τη φυλακή»

Με αφορμή το βιβλίο-ντοκουμέντο «Η φυλακή», ο Τάσος Θεοφίλου μιλά για την εμπειρία του εγκλεισμού, για τον αθέατο μικρόκοσμο των σωφρονιστικών ιδρυμάτων –μακριά απ’ τις εικόνες που αναπαράγουν σειρές και ταινίες– και για το πώς η φυλακή λειτουργεί σαν το LinkedIn των παρανόμων.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Βιβλίο / Michel Gaubert: Ο dj που βάζει μουσικές στα σημαντικότερα catwalks

Chanel, Dior και πολλοί ακόμα οίκοι υψηλής ραπτικής «ντύνουν» τα shows τους με τη μουσική του. Στο «Remixed», την αυτοβιογραφία-παλίμψηστο των επιρροών και των εμμονών του, ο ενορχηστρωτής της σύγχρονης catwalk κουλτούρας μας ξεναγεί σε έναν κόσμο όπου μουσική και εικόνα γίνονται ένα.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Βιβλίο / Ρωμανός ο Μελωδός: Ο ουρανόθρεφτος ποιητής του Θείου Δράματος

Λίγοι είναι οι ποιητικά γραμμένοι εκκλησιαστικοί στίχοι που δεν φέρουν τη σφραγίδα αυτού του ξεχωριστού υμνωδού και εκφραστή της βυζαντινής ποιητικής παράδοσης που τίμησαν οι σύγχρονοί μας ποιητές, από τον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι τον Νίκο Καρούζο.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Βιβλίο / Τα 5 πιο σημαντικά βιβλία του Μάριο Βάργκας Λιόσα

Η τελευταία μεγάλη μορφή της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας που πίστευε πως «η λογοτεχνία μπορεί να αλλάξει την πραγματικότητα» έφυγε την Κυριακή σε ηλικία 89 ετών. Ξεχωρίσαμε πέντε από τα πιο αξιόλογα μυθιστορήματά του.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
bernhard schlink

Πίσω ράφι / «Φανταζόσουν ότι θα έβγαινες στη σύνταξη ως τρομοκράτης;»

Το μυθιστόρημα «Το Σαββατοκύριακο» του Μπέρνχαρντ Σλινκ εξετάζει τις ηθικές και ιδεολογικές συνέπειες της πολιτικής βίας και της τρομοκρατίας, αναδεικνύοντας τις αμφιλεγόμενες αντιπαραθέσεις γύρω από το παρελθόν και το παρόν.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ