«Το ινδικό χωριό. Μου δόθηκε η ευκαιρία να επισκεφθώ πολλά χωριά στον δρόμο νότια του Δελχί, προς Αγκρά και Φατεχπούρ Σικρί, και βόρεια, από Δελχί προς Sikri Bhakra. Η κατοικία σχεδιάζεται έτσι ώστε να δημιουργείται πάντα μια αυλή. Τα σπίτια με πιο δαπανηρή κατασκευή από τούβλα έχουν μια κάπως μνημειακή θύρα προς τον δρόμο, ενώ τα άλλα χτίζονται με πλίθρες. Τα σπίτια προστατεύονται συχνά από μια βεράντα και όταν αυτή δεν υπάρχει, χρειάζεται να βρεθούν άλλοι τρόποι για να προστατευτούν, για παράδειγμα κρεμώντας κουρτίνες μπροστά από τις θύρες. Πολλά σπίτια διαθέτουν μικρούς ναούς ή σημεία προσευχής στις αυλές τους. Οι γυναίκες απολαμβάνουν τη διακόσμηση και βάφουν τους λασπότοιχους με ασβέστη, με μια τεχνική που θυμίζει τις απεικονίσεις που έχουν τα κεντήματά τους» γράφει σε ένα απ' τα ταξιδιωτικά του ημερολόγια για τη χώρα της Ινδίας ο διασημότερος μεταπολεμικά Έλληνας πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης.
Η αγροτική οικογένεια, η ζωή στις λεωφόρους, οι τόποι, οι άνθρωποι, τα κολοσσιαία έργα και οι αρχιτεκτονικές λύσεις συνθέτουν τα ημερολόγια του εμβληματικού αρχιτέκτονα-πολεοδόμου στην Ασία τη δεκαετία του '50. Πολυάριθμες εμπειρίες, καταγραφή των εντυπώσεων, αφηγήσεις και ιστορίες που προήλθαν από τις επαφές και τις επισκέψεις που έκανε κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του διαπερνούν τις σελίδες μιας εξαιρετικής έκδοσης με τον τίτλο Κωνσταντίνος Α. Δοξιάδης - Ταξιδιωτικά Ημερολόγια 1954-1956, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μέλισσα. Ουσιαστικά, για πρώτη φορά βγαίνουν στη δημοσιότητα τα κείμενα του Έλληνα πολεοδόμου, αποτέλεσμα των επισκέψεών του στην Ανατολή. Το υλικό αυτό αντλήθηκε από τους τόμους που φυλάσσονται στο Αρχείο Δοξιάδη, ενώ η επιλογή των κειμένων και η επιμέλεια ανήκει στον αρχιτέκτονα και ομότιμο καθηγητή της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Δημήτρη Φιλιππίδη.
Αναμφίβολα, πρόκειται για μια σημαντική και ιστορική έκδοση που συνοδεύεται και από τις φωτογραφίες του Δοξιάδη και διαβάζεται ως ένα συναρπαστικό αφήγημα που μας βοηθά να κατανοήσουμε άγνωστους κόσμους, σκονισμένα τοπία, αχανείς υπαίθρους και μεγαλουπόλεις, πολλές εκ των οποίων μετατράπηκαν σε εμπόλεμες ζώνες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα συγκεκριμένα αποσπάσματα από τα ημερολόγια του Δοξιάδη αναφέρονται τα ταξίδια που έκανε στη Συρία, το Πακιστάν, την Ιορδανία, το Ιράκ και την Ινδία. Όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο κ. Φιλιππίδης: «Τα ταξίδια αυτά θα πρέπει να ήταν μια συγκλονιστική, αν και σχετικά γνώριμη, εμπειρία γι' αυτόν. Είχε συνηθίσει σε εικόνες καταστροφής και ερήμωσης από την Κατοχή και τον Εμφύλιο στην Ελλάδα, και εδώ, στις ασιατικές χώρες της μετα-αποικιακής περιόδου, θα συναντούσε πάλι πρόσφυγες, φτώχεια και ελλείψεις ακόμα και των πιο στοιχειωδών μέσων διαβίωσης».
Τα ημερολόγια αυτά δεν έχουν την τυπική μορφή άλλων ταξιδιωτικών εντυπώσεων περιηγητών. Επίσης, εκτός από το ταξίδι στην Ιορδανία, στο οποίο είχε πάρει μαζί και τη σύζυγό του, Έμμα, και στο οποίο κρατούσε σημειώσεις, σε όλα τα υπόλοιπα υπαγόρευε τις εντυπώσεις του σε ένα φορητό μαγνητόφωνο.
Όπως μας ενημερώνει ο κ. Φιλιππίδης, δεν ήταν στις αρχικές προθέσεις να διατηρήσει ημερολόγιο, αλλά εμπνεύστηκε από τον Λόρενς της Αραβίας σε ένα ταξίδι του στο Πακιστάν το φθινόπωρο του 1954, στο οποίο συνειδητοποίησε πόσο σημαντικό ήταν να καταγράφει συστηματικά όσα έβλεπε και άκουγε.
Ο Κωνσταντίνος Α. Δοξιάδης γεννήθηκε το 1913 στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ήταν ένας πρωτοπόρος Έλληνας πολεοδόμος και αρχιτέκτων μεγάλων έργων, διδάκτωρ μηχανικός του Πανεπιστημιίου Charlottenburg του Βερολίνου. Το 1945 διετέλεσε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας σε Αγγλία, Γαλλία και ΗΠΑ όσον αφορά θέματα σχετικά με την ανοικοδόμηση.
Ένα πρόσωπο με πρωτοποριακή σκέψη, διεθνή ακτινοβολία και καταλυτική συμβολή στον μεταπολεμικό κόσμο. «Η ζωή και η σταδιοδρομία του Δοξιάδη εύκολα διαβάζονται σαν ένα ηρωικό μυθιστόρημα, με απίστευτες περιπέτειες, μοναδικά κατορθώματα και επιτεύγματα, με δράση απλωμένη σε ολόκληρη τη γη. Λες κι αυτός ο κόσμος δεν τον χωρούσε. Δύσκολα θα βρίσκαμε κάποια άλλη προσωπικότητα της νεότερης ιστορίας στην Ελλάδα να έχει πετύχει τόσο πολλά μέσα σε τόσο μικρό διάστημα. Δικαιολογημένα συγκαταλέγεται στους πιο διάσημους σύγχρονους Έλληνες στο εξωτερικό» έχει γράψει για τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη ο αρχιτέκτονας και ομότιμος καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Δημήτρης Φιλιππίδης.
Με αφορμή την έκδοση των ημερολογίων ο κ. Φιλιππίδης λέει στη LiFO: «Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης είναι ένας Δυτικός τεχνοκράτης που επισκέπτεται μια σειρά από χώρες της Μέσης Ανατολής και της Ινδικής Χερσονήσου αμέσως μετά τον πόλεμο, ενώ παντού υπάρχουν ακόμα ζωντανά τα ίχνη της προηγούμενης αποικιοκρατίας στους εκεί λαούς. Έρχεται εντεταλμένος από τα Ηνωμένα Έθνη με στόχο να αξιολογήσει την υπάρχουσα κατάσταση και να προτείνει πιθανές λύσεις στα συχνά οξύτατα οικιστικά προβλήματα σε αυτές τις χώρες. Δεν είναι μόνος. Θα συμπέσει με άλλους αντίστοιχους συμβούλους από τη Δύση και θα εξετάσει το έργο που επιτέλεσαν άλλοι, πάλι σύμβουλοι, νωρίτερα από αυτόν και με ανάλογους στόχους».
Και προσθέτει: «Από αυτά τα ταξίδια θα προκύψει μια σειρά από εκθέσεις και σε μερικές περιπτώσεις αναθέσεις σχετικών έργων στο Γραφείο Δοξιάδη. Τα συστηματικά ημερολόγια που κρατάει ο Δοξιάδης αποτελούν την πρώτη ύλη για όσα θα ακολουθήσουν και απευθύνονται στους εργοδότες του, στους υπαλλήλους του αλλά και στον ίδιο. Καταγράφει με πυρετικό ρυθμό όλα όσα παρατηρεί, απευθείας σε φορητό μαγνητόφωνο και σε φωτογραφίες που ο ίδιος τραβάει, καθώς επισκέπτεται την ενδοχώρα κάθε χώρας, κάνοντας εκτενή, πολυήμερα ταξίδια, για να δει ο ίδιος από κοντά τον τόπο και τη ζωή των ανθρώπων. Αργότερα, όταν θα επιστρέψει στην Αθήνα, τα κείμενα θα συνδυαστούν με φωτογραφίες και θα δεθούν σε ομοιόμορφους τόμους»
Καταλήγοντας, ο γνωστός αρχιτέκτονας θα πει: «Ο Δοξιάδης έρχεται σε επαφή με έναν κόσμο άγνωστο, αλλά συνάμα οικείο για εκείνον. Καταλαβαίνει πολύ καλά τα εκατομμύρια προσφύγων που πλημμυρίζουν το Καράτσι, για παράδειγμα, επειδή και ο ίδιος έχει προσφυγικές εμπειρίες από την οικογένειά του κι έχει ζήσει από κοντά το δράμα των προσφύγων του 1922 και ξανά του Εμφυλίου. Μερικές φορές διερωτάται αν είναι ικανός να αντιμετωπίσει τα φοβερά προβλήματα που συναντά στον δρόμο του. Είναι όμως απαλλαγμένος από προκαταλήψεις, θέλει όλα να τα γνωρίσει από κοντά, να καταλάβει πώς σκέφτονται οι ντόπιοι και πώς αντιμετωπίζουν με τα δικά τους μέσα τις δυσκολίες της ζωής. Τους θαυμάζει για την απλότητα του τρόπου ζωής τους, για το πώς χρησιμοποιούν ντόπια υλικά και μεθόδους κατασκευής προσαρμοσμένους σοφά στο κλίμα και στις οικονομικές τους δυνατότητες. Πουθενά δεν εκδηλώνει την παραμικρή κριτική ενάντια στις τοπικές συνήθειες, δείχνοντας μια τυπική δυτική υπεροψία – το αντίθετο, συχνά θα ψέξει τις άβολες και δαπανηρές λύσεις που τους επιβάλλουν συχνά οι ξένοι σύμβουλοι».
Αναμφίβολα, πρόκειται για μια σημαντική και ιστορική έκδοση που συνοδεύεται και από τις φωτογραφίες του Δοξιάδη και διαβάζεται ως ένα συναρπαστικό αφήγημα που μας βοηθά να κατανοήσουμε άγνωστους κόσμους, σκονισμένα τοπία, αχανείς υπαίθρους και μεγαλουπόλεις, πολλές εκ των οποίων μετατράπηκαν σε εμπόλεμες ζώνες.
Ταξιδιωτικά Ημερολόγια - Ιστορία ενός παραθύρου
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση των φωτογραφιών εφόσον είναι μόνο για αποκλειστική χρήση της έντυπης και ηλεκτρονικής LiFO.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.
σχόλια