«Μέλλον υπό κατασκευή: Ο Δοξιάδης στα Σκόπια» τιτλοφορείται η έκθεση που παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη σχετικά με τη συνεισφορά του Κωνσταντίνου Δοξιάδη στον επανασχεδιασμό της πόλης των Σκοπίων μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1963.
Λίγο μετά τις πέντε το πρωί εκείνης της ημέρας ο εγκέλαδος χτύπησε τη γειτονική χώρα, αφήνοντας ανεξίτηλα τα σημάδια του, με τον επίσημο απολογισμό να καταγράφει περισσότερους από 1.000 νεκρούς, 3.000 τραυματίες και 200.000 άστεγους, και το 80% των κτιρίων της πόλης κατεστραμμένο.
Την πρωτοβουλία για την ανοικοδόμηση των Σκοπίων ανέλαβε ο ΟΗΕ και η συμβολή της Ελλάδας αποδείχθηκε καταλυτική. Η εκπόνηση των σχεδίων για τη νέα πόλη των Σκοπίων ανατέθηκε στο γραφείο του πασίγνωστου Έλληνα πολεοδόμου, Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Μάλιστα, στο φύλλο της 22ας Μαρτίου 1965 η εφημερίδα «Nova Makedonija» («Νέα Μακεδονία») έγραφε: «Τα Σκόπια θα γίνουν η πιο όμορφη πόλη στον κόσμο». Πρόκειται για μια πτυχή στις σχέσεις των δύο χωρών που παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό. Στο Μουσείο Μπενάκη αυτές τις μέρες παρουσιάζεται για πρώτη φορά το εντυπωσιακό έργο του Δοξιάδη στα Σκόπια, το οποίο περιλαμβάνει λεπτομερή καταγραφή των ζημιών από τον σεισμό, σχεδιαστικές στρατηγικές και ένα νέο πολεοδομικό σχέδιο για την πόλη.
Η έκθεση παρουσιάζει για πρώτη φορά μια άλλη πόλη, μια πόλη που, παρά το μικρός της μέγεθος, κάποτε συγκέντρωσε τα βλέμματα και το ενδιαφέρον όλων των αρχιτεκτόνων του κόσμου.
Ταυτόχρονα, αποκαλύπτει στο ελληνικό κοινό το έργο του Kenzo Tange για το κέντρο των Σκοπίων, καθώς και μία σειρά από κτίρια σημαντικών Γιουγκοσλάβων αρχιτεκτόνων που υπάρχουν ακόμα και σήμερα στο κέντρο της πόλης.
Ο κορυφαίος αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δοξιάδης σφράγισε με την αισθητική του την ανασυγκρότηση της χώρας, αφήνοντας μια σπουδαία παρακαταθήκη με διεθνή ακτινοβολία, αν λάβει κανείς υπόψη ότι είχε αναλάβει έργα και προγράμματα σε 44 χώρες του κόσμου.
Η Καλλιόπη Αμυγδάλου, ιστορικός αρχιτεκτονικής και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ, αλλά και μία εκ των επιμελητών της έκθεσης, εξηγεί στη LiFO το concept.
«Πρωτοεπισκέφθηκα τα Σκόπια το 2015 με σκοπό να μελετήσω τις πιο πρόσφατες παρεμβάσεις στο κέντρο της πόλης από την προηγούμενη κυβέρνηση. Αναφέρομαι στο έργο "Σκόπια 2014", στο πλαίσιο του οποίου χτίστηκαν στην πόλη δεκάδες κτίρια σε κλασικίζον ύφος, μοντέρνα κτίρια "ντύθηκαν" με κλασικές προσόψεις και δεκάδες αγάλματα αρχαίων και νεότερων ηρώων τοποθετήθηκαν στον δημόσιο χώρο. Κατά την επίσκεψή μου συνειδητοποίησα ότι τα Σκόπια είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό, είναι μια πόλη που έλαμψε στη διεθνή αρχιτεκτονική σκηνή τις δεκαετίες του '60 και του '70 μέσω της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής μεταμόρφωσής της μετά τον σεισμό του 1963.
Τη μοντέρνα αυτή κληρονομιά εδώ και χρόνια αγωνίζονται να αναδείξουν ‒και το έχουν πετύχει σε μεγάλο βαθμό‒ οι συνάδελφοι Ana Ivanovska Deskova, Jovan Ivanovski και Vladimir Deskov ως απάντηση στην κακόγουστη σύγχρονη μετάλλαξη της πόλης. Όταν συνειδητοποιήσαμε ότι ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης είχε συμμετάσχει στην ανοικοδόμηση της πόλης μετά το 1963 και ότι αυτή η ιστορία δεν έχει αναδειχθεί επαρκώς, αποφασίσαμε να οργανώσουμε μια σχετική έκθεση στην Αθήνα και κατόπιν στα Σκόπια. Στην ομάδα μας προστέθηκε ο Κώστας Τσιαμπάος, ειδικός στο έργο του Δοξιάδη, και ο Χρήστος Κρητικός».
Ποιος ήταν, λοιπόν, ο ρόλος του γραφείου Δοξιάδη; «Η ανοικοδόμηση των Σκοπίων στην καρδιά του Ψυχρού Πολέμου ανάγκασε σε συνεργασία Ανατολή και Δύση, γεγονός που έφερε στο ίδιο τραπέζι λαμπρά μυαλά, κατά κύριο λόγο Έλληνες, Γιουγκοσλάβους και Πολωνούς ειδικούς. Η ομάδα Δοξιάδη έφτασε για πρώτη φορά στα Σκόπια την άνοιξη του 1964 κατόπιν προσκλήσεως από τα Ηνωμένα Έθνη και συμμετείχε στον σχεδιασμό ενός νέου πολεοδομικού σχεδίου για τα Σκόπια. Από τον Δεκέμβριο του 1964 και μετά ανέλαβε επιμέρους καθήκοντα, όπως ο σχεδιασμός νέων τύπων κατοικίας και των υποδομών κυκλοφορίας και ενέργειας. Για το έργο του ο Δοξιάδης τιμήθηκε με μετάλλιο της Πόλης των Σκοπίων το 1965, ενώ το 1967 έλαβε νέο μετάλλιο από τον Γιουγκοσλάβο πρέσβη στην Αθήνα».
Η ιδιαίτερη βαρύτητα της έκθεσης, σύμφωνα με την κ. Αμυγδάλου, εστιάζεται στα εξής: «Στην Ελλάδα, τα Σκόπια είναι μια άγνωστη πόλη που τα τελευταία χρόνια έλαβε ιδιαίτερα αρνητικό πρόσημο, καθώς έγινε πεδίο κατασκευής ενός νέου εθνικού αφηγήματος από την προηγούμενη κυβέρνηση. Αγάλματα και κολόνες γέμισαν το κέντρο της, φτιαγμένα πρόχειρα και με φτηνά οικοδομικά υλικά. Η έκθεση, όμως, παρουσιάζει για πρώτη φορά μια άλλη πόλη, μια πόλη που, παρά το μικρός της μέγεθος, κάποτε συγκέντρωσε τα βλέμματα και το ενδιαφέρον όλων των αρχιτεκτόνων του κόσμου. Μακέτες, φωτογραφίες και σχέδια αναδεικνύουν μια πολύ αξιόλογη μοντέρνα αρχιτεκτονική που ενώ είναι δίπλα μας, είναι άγνωστη σ' εμάς. Κυρίως παρουσιάζουν μια ιστορία ανοικοδόμησης στην οποία η Ελλάδα αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο μέσα από τον διεθνούς φήμης επιστήμονα Κωνσταντίνο Δοξιάδη και την ομάδα του, μια περίοδο που οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών δεν ήταν καλές. Μακριά από την πολιτική, στο πεδίο της καθημερινότητας, επιστήμονες από διαφορετικά στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου συνεργάστηκαν και οραματίστηκαν μια νέα, βιώσιμη πόλη».
Η έκθεση θα φιλοξενείται στο Μουσείο Μπενάκη (συγκρότημα οδού Πειραιώς 138) μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου 2019.
σχόλια