Τι ήταν ο Καρλ Σαγκάν;
Του Μιχάλη Χαριτάκη
Ο Σαγκάν ήταν αστρονόμος, αλλά γι' αυτόν το σύμπαν ήταν ένας καμβάς, αρχαίος, πολύπλοκος, απέραντος και χαώδης όπου λάβαινε χώρα κάθε κοσμικό δευτερόλεπτο η γένεση και η εξέλιξη της ζωής και της νοημοσύνης. Το άψυχο αντικείμενο της επιστημονικής, ερευνητικής του προσπάθειας, δηλαδή τα άβια αστέρια, τα άψυχα νεφελώματα αποκτούσαν νόημα μόνο υπό το πρίσμα των κοσμικών μηχανισμών που οδηγούσαν την ταπεινή ύλη στο έμβιο και στο νοήμον. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που ο Σαγκάν ήταν επίσης ο θεμελιωτής της επιστήμης της εξωβιολογίας, που δεν έχει γνωστικό αντικείμενο άλλο παρά την εκτίμηση της πιθανότητας να αναδυθεί η ζωή κάπου, κάποτε στο σύμπαν. Ο Σαγκάν με το πρώτης γραμμής κοφτερό μυαλό του ίδρυσε τη νεοφώτιστη επιστήμη μαζί με το Νομπελίστα Βιολόγο Joshua Lederberg και της έδωσε το κύρος και το σεβασμό ενός «καθώς πρέπει» επιστημονικού κλάδου σε μια εποχή που δεν της αναγνωρίζονταν κανένα από τα δύο.
Ο Σαγκάν ήταν πανεπιστήμονας, εγκυκλοπαιδιστής με την αναγεννησιακή ερμηνεία, ένας λόγιος, με την ευχέρεια να παρακολουθεί, χάρη στην κλασσική του παιδεία, τα λογοτεχνικά ρεύματα, τις τέχνες, την κοινωνιολογία. Ήταν εντέλει ένας γεφυροποιός που δεν αποδεχόταν το χάσμα ανάμεσα στις θετικές και στις επιστήμες του ανθρώπου.
Ο Σαγκάν στάθηκε σ' όλη τη ζωή του ένας μεγάλος ισορροπιστής μεταξύ φαντασίας και σκεπτικισμού, ορθόδοξου και ανορθόδοξου. Τα κατάφερε τόσο καλά που προκάλεσε τη μήνη τόσο των αρτηριοσκληρωτικών επιστημόνων όσο και των εύπιστων ερευνητών του μεταφυσικού. Στους μεν πρώτους απευθύνονταν με το εξής απόφθεγμα: «Η απουσία ενδείξεων δεν είναι ένδειξη απουσίας». Και στους δεύτερους: «Οι εξωφρενικοί ισχυρισμοί απαιτούν εξωφρενικά πειστικές αποδείξεις». Ανάμεσα στα δύο αυτά ρητά περικλείεται η πεμπτουσία της σκέψης του, όπως αποκρυσταλλώνονταν μεταξύ φαντασίας, αμφιβολίας, σκεπτικισμού και τόλμης. Αλίμονο, πολύ λίγοι μπόρεσαν να τον ακολουθήσουν πάνω σ' αυτή τη λεπτή, διαχωριστική γραμμή.
__________________
«Τι εκπληκτικό πράγμα που είναι το βιβλίο!»
«Τι εκπληκτικό πράγμα που είναι ένα βιβλίο! Είναι ένα επίπεδο αντικείμενο κατασκευασμένο από ένα δέντρο, με κάποια εύκαμπτα τμήματα στα οποία είναι αποτυπωμένες πολλές μαύρες αστείες μουντζούρες. Αλλά με μια ματιά μόνο είσαι μέσα στο μυαλό κάποιου άλλου ανθρώπου, ίσως κάποιου που είναι νεκρός εδώ και χιλιάδες χρόνια. Ένας συγγραφέας μιλάει καθαρά και αθόρυβα μέσα στο κεφάλι σου, διασχίζοντας χιλιετίες. Απευθείας σε σένα. Το γράψιμο είναι ίσως η μεγαλύτερη ανθρώπινη εφεύρεση, συνδέοντας μεταξύ τους ανθρώπους που δεν γνώριζαν ο ένας τον άλλον, πολίτες μακρινών εποχών. Το βιβλίο σπάει τα δεσμά του χρόνου. Το βιβλίο είναι η απόδειξη ότι οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν μάγια».
σχόλια