Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»;

Λ. Τολστόι «Πόλεμος και Ειρήνη» Facebook Twitter
Από τα πρώτα κιόλας βήματα της λογοτεχνικής πορείας του, ήταν σαφές πως ο Τολστόι διψούσε για μια ηθική δικαίωση της ζωής. Φωτ.: Getty Images/ Ideal Image
0

«ΑΝ ΜΟΥ ΕΛΕΓΑΝ να γράψω ένα μυθιστόρημα με το οποίο θα μπορούσα ν’ αποδείξω με κατηγορηματικό τρόπο πόσο ορθές είναι οι απόψεις μου πάνω σε κάποια ζητήματα, δεν θα 'δινα για μια τέτοια δουλειά ούτε δυο ώρες. Αν όμως μου έλεγαν ότι αυτό που θα γράψω θα το διαβάζουν τα σημερινά παιδιά ύστερα από είκοσι χρόνια και θα χαρούν, θα κλάψουν, θ’ αγαπήσουν τη ζωή, για τον σκοπό αυτό δίνω και τη ζωή μου, όλες τις δυνάμεις μου».

Υποψιαζόταν άραγε ο Λέων Τολστόι (1828-1910), όταν σημείωνε τα παραπάνω, πόσες γενιές έμελλε να τραφούν με το «Πόλεμος και Ειρήνη»; Έργο προοδευτικό και πρωτοποριακό που, με τα ενσωματωμένα στοχαστικά του μέρη, άνοιξε νέους ορίζοντες στη λογοτεχνία, το μυθιστόρημα-ποταμός του Τολστόι αποτυπώνει με σατιρική διάθεση την φιλοβοναπαρτική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στις αρχές του 19ου αιώνα στους κόλπους της ρωσικής αριστοκρατίας, αναπαριστά τον πόλεμο σαν μια αποκρουστική πραγματικότητα χωρίς ίχνος ρομαντισμού, εμφυσά πνοή σε αξέχαστους χαρακτήρες και πάνω απ’ όλα, ίσως, εξετάζει τη σχέση του ανθρώπου με την Ιστορία, καταρρίπτοντας την αυταπάτη ότι τα άτομα μπορούν να κατανοήσουν και να ελέγξουν την πορεία των γεγονότων από μόνα τους.

Ως το τέλος της ζωής του ο Λέων Τολστόι παρέμεινε ένας ευγενής με ταξική συνείδηση, κρατώντας αποστάσεις από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και τον καπιταλισμό.

Γόνος παλιάς αριστοκρατικής οικογένειας, ο Ρώσος συγγραφέας έφερε πάντα το σημάδι της καταγωγής του. Ως το τέλος της ζωής του παρέμεινε ένας ευγενής με ταξική συνείδηση, κρατώντας αποστάσεις από τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και τον καπιταλισμό. Ο Τολστόι ήταν πεπεισμένος πως η δύναμη της Ρωσίας βρισκόταν στην πατριαρχικά δομημένη αριστοκρατία των γαιοκτημόνων. Όσο, όμως, απεχθανόταν την αστική υποκρισία, άλλο τόσο εναντιωνόταν και στην κοινωνική αδικία.

cover
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Λέων Τολστόι, Πόλεμος και Ειρήνη, Μτφρ.: Κοραλία Μακρή, εκδόσεις Γκοβόστη

Από τα πρώτα κιόλας βήματα της λογοτεχνικής πορείας του, ήταν σαφές πως ο Τολστόι διψούσε για μια ηθική δικαίωση της ζωής. Ορθολογιστής ως το κόκκαλο, δεν βάσισε την τέχνη του στην αυθόρμητη αποκάλυψη του υποσυνείδητου. Αντίθετα, από τότε που άρχισε να γράφει το «Ημερολόγιό» του (1847) ως τον καιρό που έγραφε το «Πόλεμος και Ειρήνη» (1863-1867), η συγγραφή γι’ αυτόν ήταν κυρίως μια προσπάθεια να υποτάξει την πραγματικότητα.

Νιώθοντας άβολα μέσα στην εποχή του, ο μόνος τρόπος για ν’ αναλύσει τη ρώσικη ζωή όπως την γνώριζε κι όπως την είχε αγαπήσει ήταν να καταφύγει στο παρελθόν. Στράφηκε, λοιπόν, στην εποχή που οι ναπολεόντειοι πόλεμοι συγκλόνιζαν την Ευρώπη και η εκστρατεία ενάντια στη Ρωσία το 1812 διέκοπτε βίαια την ανεμελιά της μοσχοβίτικης ζωής.

Επιστρατεύοντας τη στιβαρή, γαλήνια πρόζα του, αξιοποιώντας τις μνήμες του (τα πρόσωπα του Νικολάι Ροστόφ και της πριγκίπισσας Μαρίας είναι εμπνευσμένα από τους γονείς του), δανείζοντας στοιχεία των ιδεολογικών του αναζητήσεων στους δύο επιστήθιους φίλους και κεντρικούς ήρωες (τον πρίγκιπα Αντρέι και τον κόμη Πιέρ Μπεζούχοφ), φιλοτεχνώντας ολοζώντανα πορτρέτα χαρακτήρων (από την πανέμορφη και πνευματώδη Νατάσα μέχρι τον μουσικό Καρατάγεφ και τον στρατηγό Κουτούζοφ) και τοποθετώντας απέναντί τους τη δαιμονική μορφή του Ναπολέοντα, ο Τολστόι, με απόσταση μισού αιώνα, ανασύστησε την εποποιία του 1812 δίνοντας ταυτόχρονα μια ψυχογραφία της ρώσικης ψυχής.

Σύμφωνα με τον Γάλλο ακαδημαϊκό Ρομέν Ρολάν, για ν’ αντιληφθεί κανείς τη δύναμη του «Πόλεμος και Ειρήνη» πρέπει ν’ αντιληφθεί την κρυμμένη του ενότητα: «Οι περισσότεροι από τους αναγνώστες, λιγάκι μύωπες, δεν βλέπουν παρά τις μύριες λεπτομέρειες, που η αφθονία τους τούς θαμπώνει και τους αναστατώνει. Πρέπει ν’ ανυψωθείς πάνω απ’ αυτό και ν’ αγκαλιάσεις με το βλέμμα σου τον ανοιχτό ορίζοντα, τον κύκλο από τα δάση και τα χωράφια. Τότε θα νιώσεις το ομηρικό πνεύμα του έργου, την γαλήνη των αιώνιων νόμων, το επιβλητικό ρυθμό της πνοής του πεπρωμένου, το αίσθημα του συνόλου που μαζί του δένονται όλες οι λεπτομέρειες».

Όπως άλλωστε έχει γράψει κι ο δικός μας Μήτσος Αλεξανδρόπουλος, αυτό που θέλησε να βάλει στα χέρια των ανθρώπων ο Τολστόι είναι «το μαγικό ραβδί του παραμυθιού, το μυστικό της αδελφότητας των ανθρώπων. Μόνο από την άποψη του λαού μπορεί να καταλάβει κανείς τι φοβερός παραλογισμός είναι ο πόλεμος, το αλληλοσκότωμα ανάμεσα στα έθνη. Και μόνο η ιδέα της αδελφότητας μπορεί να φέρει την αρμονία και στον άλλο πόλεμο, να ισορροπήσει σ’ ένα νόημα ζωής τις ψυχικές αγωνίες των ηρώων».

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Βιογραφίες: Aπό τον Γκαρσία Μάρκες στην Άγκελα Μέρκελ

Βιβλίο / Πώς οι βιογραφίες, ένα όχι και τόσο δημοφιλές είδος στη χώρα μας, κατάφεραν να κερδίσουν έδαφος

Η απόλυτη επικράτηση των βιογραφιών στη φετινή εκδοτική σοδειά φαίνεται από την πληθώρα των τίτλων και το εύρος των αφηγήσεων που κινούνται μεταξύ του autofiction και των βιωματικών «ιστορημάτων».
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Βιβλίο / Κυκλοφόρησε η πιο διεξοδική μελέτη της δεκαετίας 1910-1920, μια τρίτομη επανεκτίμηση της «μεγαλοϊδεατικής» πολιτικής του Βενιζέλου

Ο Ιωάννης Στεφανίδης, καθηγητής Διπλωματικής Ιστορίας στη Νομική του ΑΠΘ και επιμελητής του τρίτομου έργου του ιστορικού Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, εξηγεί γιατί πρόκειται για ένα κορυφαίο σύγγραμμα για την εποχή που καθόρισε την πορεία του έθνους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Βιβλίο / Μανώλης Ανδριωτάκης: «Δεν φοβάμαι τις μηχανές, τους ανθρώπους φοβάμαι»

Με αφορμή το τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο θάνατος του συγγραφέα» ο δημοσιογράφος μιλά για την τεχνητή νοημοσύνη, την εικονική πραγματικότητα και την υπαρξιακή διάσταση της τεχνολογίας.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
Άλαν Χόλινγκερστ: «Η γραμμή της ομορφιάς»

Το πίσω ράφι / Η γραμμή της ομορφιάς: Η κορυφαία «γκέι λογοτεχνία» του Άλαν Χόλινγκχερστ

Ο Χόλινγκχερστ τοποθέτησε το βραβευμένο με Booker μυθιστόρημά του στα θατσερικά '80s και κατάφερε μια ολοζώντανη και μαεστρική ανασύσταση μιας αδίστακτης δεκαετίας.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Βιβλίο / Η συγγραφέας που έδωσε στον Στάινμπεκ το υλικό για «Τα σταφύλια της οργής» καταδικάζοντας το δικό της βιβλίο στην αφάνεια

Η Σανόρα Μπαρμπ είχε περάσει πολύ καιρό στους καταυλισμούς των προσφύγων από την Οκλαχόμα που είχαν πληγεί από την Μεγάλη Ύφεση και την ξηρασία, προκειμένου να γράψει το μυθιστόρημά της. Έκανε όμως το λάθος να δείξει την έρευνά της στον διάσημο συγγραφέα, ο οποίος την πρόλαβε.
THE LIFO TEAM
Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι σπουδαιότερες μορφές του 19ου αιώνα

Βιβλίο / Μαρξ - Βάγκνερ - Νίτσε: Oι παρεξηγημένοι του 19ου αιώνα

Το βιβλίο του Γερμανού θεωρητικού και πανεπιστημιακού Χέρφριντ Μίνκλερ αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει το έργο τους, που άλλαξε τα δεδομένα του αστικού κόσμου από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Βιβλίο / Νίκος Ψιλάκης: Mια ζωή αφιερωμένη στην καταγραφή της κρητικής παράδοσης και κουζίνας

Ο Νίκος Ψιλάκης ερευνά και μελετά την κρητική παράδοση εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Τα βιβλία του είναι μνημειώδεις εκδόσεις για το φαγητό, τις λαϊκές τελετουργίες και τα μοναστήρια της Κρήτης που διασώζουν και προωθούν τον ελληνικό πολιτισμό.
M. HULOT
«Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Βιβλίο / «Δυστυχώς ήταν νυμφομανής»: Ανασκευάζοντας τα στερεότυπα για τις γυναίκες της αρχαίας Ρώμης

Ένα νέο βιβλίο επιχειρεί να καταρρίψει τους μισογυνιστικούς μύθους για τις αυτοκρατορικές γυναίκες της Ρώμης, οι οποίες απεικονίζονται μονίμως ως στρίγγλες, ραδιούργες σκύλες ή λάγνες λύκαινες.
THE LIFO TEAM
Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Βιβλίο / Γιώργος Συμπάρδης: «Ήθελα οι ήρωές μου να εξαφανίζονται, όπως οι άνθρωποι στη ζωή μας»

Σε όλα τα έργα του πρωταγωνιστούν οι γυναίκες και μια υπόγεια Αθήνα, ενώ ο ίδιος δεν κρίνει τους ήρωές του παρά το αφήνει σε εμάς: Μια κουβέντα με τον χαμηλόφωνο συγγραφέα του «Άχρηστου Δημήτρη» και της «Πλατείας Κλαυθμώνος».
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που δεν βλέπεις σχεδόν κανέναν να διαβάζει ένα βιβλίο στο μετρό»   

Βιβλίο / Ρίτα Κολαΐτη: «Με θυμώνει που σχεδόν κανείς δεν διαβάζει βιβλίο στο μετρό»   

Η πολυβραβευμένη μεταφράστρια μιλά για την προσωπική της διαδρομή στον χώρο της λογοτεχνίας, για το στοίχημα της καλής μετάφρασης και εξηγεί τι σημαίνει να δουλεύεις πάνω σε κορυφαία έργα του Φλομπέρ, του Καμί, του Μαρκήσιου ντε Σαντ και της Ανί Ερνό. 
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
«Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Βιβλίο / «Ρουφιανεύοντας τον εαυτό μου»: Τα απομνημονεύματα του Αλ Πατσίνο

Ο 84χρονος ηθοποιός κοιτάζει προς τα πίσω και βλέπει τα δύσκολα παιδικά χρόνια, την καταθλιπτική μητέρα του, τον Τσέχoφ, τις σχέσεις που δεν έφτασαν ποτέ στον γάμο, τις έντονες αναταράξεις μιας πολυκύμαντης διαδρομής.
THE LIFO TEAM
Πέτρος Τατσόπουλος: «Η οργή σε κάποιες περιπτώσεις επιβάλλεται γιατί είναι απελευθερωτική»

Πέτρος Τατσόπουλος / «Δεν τα έχω με τους πιστούς αλλά με τους απατεώνες ρασοφόρους»

Μια χειμαρρώδης συνέντευξη με τον γνωστό συγγραφέα, δημοσιογράφο, παρουσιαστή και πρώην βουλευτή Πέτρο Τατσόπουλο, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Το παιδί του διαβόλου - Μια αληθινή ιστορία», όπου εστιάζει στη μεγάλη δύναμη της Εκκλησίας στην Ελλάδα, στη διαπλοκή της με την πολιτεία και στις σκοταδιστικές απόψεις που κατά κανόνα πρεσβεύει καθώς και στην ιδιαίτερα επικερδή «μπίζνα» που έχει στηθεί γύρω από ιερά λείψανα, ιερά κειμήλια, «άγιους» γέροντες και «θαύματα» για κάθε χρήση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ