Άννα Βίσση ή Σαπφώ;

«Όλα τα λεφτά που είχε το προξενείο του Μιλάνο για την προώθηση του ελληνικού τουρισμού και του πολιτισμού μάς υποχρέωσαν να τα διαθέσουμε για την υποστήριξη της υποψηφιότητας της Άννας Βίσση στη Γιουροβίζιον», εκμυστηρεύτηκε με αγωνία και απόγνωση το 2005 στέλεχος του προξενείου. Ήταν μια χαρακτηριστική εικόνα για το πού επένδυε η χώρα τα 20 τελευταία χρόνια ως προς την εικόνα της: Γιουροβίζιον, «ελληνοποίηση» αρσιβαριστών για μετάλλια που δυσφημίστηκαν από υποθέσεις ντόπινγκ, ενώ την ίδια περίοδο τα μουσεία έμεναν κλειστά, το επίπεδο της φιλοξενίας επισκεπτών στη χώρα έπεφτε.

Ακόμα και αυτοί που διαφωνούν σε διάφορα σημεία με την κλασική παρουσίαση του Πίτερ Οικονομίδη, συμφωνούν σε μια βασική διαπίστωση: πόσο ευκαιριακές ήταν οι καμπάνιες του ΕΟΤ, που κάθε χρόνο αλλαζαν σύνθημα και θέμα.

Η Γιουροβίζιον και η συγκομιδή μεταλλίων με το στανιό σαρώθηκαν από την κρίση, αφού είχαν ήδη υπονομευτεί από την υποψιασμένη διεθνή κοινή γνώμη, που είχε αντιληφθεί την ελληνική υπερπροσπάθεια για «διακρίσεις» σε αυτά τα εφήμερα γήπεδα. Μετά τα μνημόνια η Ελλάδα βρίσκεται δυσφημισμένη, με μειωμένο το ρεύμα των τουριστών και μεγάλη αδυναμία να υποστηρίξει αύξηση εξαγωγών σε προϊόντα που πάσχουν από έλλειψη τυποποίησης και σχέδια προώθησης.

Την ίδια στιγμή στη διεθνή σκηνή εντείνεται η συζήτηση για το πόσο ακριβής είναι η αφήγηση που έχει επιβάλει ο δυτικός πολιτισμός. Το ερώτημα που θέτουν κάποιοι συγγραφείς και διανοούμενοι είναι αν χρησιμοποίησε το μοντέλο της καταγωγής του από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό για να δικαιώσει τις ιμπεριαλιστικές του ενέργειες, παλιότερα στην Κίνα και την Ινδία και πρόσφατα στο Ιράκ, την Παλαιστίνη, τη Βόρεια Αφρική.

Ο Επαμεινώνδας στο Ιράκ

Ως προέκταση αυτής της συζήτησης έρχονται οι θέσεις μελετητών που ισχυρίζονται ότι ο δυτικός κόσμος βολεύτηκε με το «δάνειο» από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αυτή η ανάγνωση της ιστορίας, λένε, είναι πολύ σχηματική και απλοϊκή, αφού -υποστηρίζουν- πολλά από τα θαύματα που αποδίδονται στην αρχαία Ελλάδα ήταν συνθέσεις από δημιουργήματα πολλών άλλων πολιτισμών της αρχαιότητας που τα καρπώθηκαν οι Έλληνες, με τη συστηματική συνδρομή των ευρωπαϊκών ισχυρών δυνάμεων (από την Αναγέννηση μέχρι τον 20ό αιώνα) και της αμερικανικής δύναμης τους δύο τελευταίους αιώνες (δείτε εδώ). Το έργο της Σαπφούς, λένε, ήταν ένα ποτ-πουρί από ποιήματα που κυκλοφορούσαν στον τότε γνωστό κόσμο (Β. Αφρική, Μεσοποταμία κ.λπ.).

Σε αυτήν τη συλλογιστική χρησιμοποιούνται μέχρι και επιχειρήματα όπως ότι πρότυπο της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ, που θέλησε ανιστόρητα να επιβάλει μια «δυτική δημοκρατία», ήταν ο κυνισμός του Έλληνα στρατηλάτη Επαμεινώνδα.

Από αυτήν τη συζήτηση που διεξάγεται σε δυτικούς ακαδημαϊκούς (και όχι αριστερίστικους) κύκλους απέχει η Ελλάδα, τόσο στη διεθνή όσο και στην ελληνική σκηνή.

Ο Κένεντι, ο Μαντέλα, ο Φρόυντ

Ο Ρόμπερτ Κένεντι έσκισε τις εισηγήσεις των επικοινωνιολόγων του που του πρότειναν τι να πει σε μια ομιλία του σε φτωχούς νέγρους της Αλαμπάμα λίγα λεπτά αφότου δολοφονήθηκε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Αγνόησε τους λόγους που του έγραψαν οι σύμβουλοί του και απήγγειλε τρεις στίχους του Αισχύλου. Στίχους που από τότε που τους πρωτοδιάβασα, τους κρατώ και τους θυμάμαι σε κάθε στιγμή που χρειάζεται η άντληση δύναμης από το βάθος.

Ο Νέλσον Μαντέλα έπαιξε στη φυλακή τον ρόλο του Κρέοντα στην τραγωδία Αντιγόνη του Σοφοκλή, που θεωρείται ύψιστο έργο πολιτικής ανάλυσης. Ο Φρόυντ βάσισε μεγάλο μέρος του έργου του στις τραγωδίες του Οιδίποδα... Στον αντίποδα έχουμε μια ελληνική ελίτ που κινήθηκε ανάμεσα στη ευρεία αλλά ακριβή κατανάλωση δυτικής τέχνης και στα σκυλάδικα. Να μην ξεχνάμε ότι ένα κορυφαίο πολιτικό πρόσωπο έμεινε γνωστό για την προτίμησή του στη Ρίτα Σακελαρίου και στο «Ιστορία μου, αμαρτία μου».

Να επιστρέψουμε στη προγονολατρεία; Ποτέ! Όχι μόνο γιατί είναι αδιέξοδη και υποκριτική αλλά και επειδή η πιεστική διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής και η μηχανιστική αναφορά στην αρχαία ιστορία δημιούργησαν γενιές και γενιές που αποστρέφονται οτιδήποτε έχει αναφορά στην αρχαία Ελλάδα.

Η αναστροφή μιας κατηφόρας μπορεί να ξεκινήσει από τη συνειδητοποίηση ότι η κληρονομιά που έχουμε απο την αρχαία Ελλάδα (αλλά και από τη βυζαντινή και την οθωμανική περίοδο) είναι από τις πολυτιμότερες αξίες που έχουν απομείνει σ’ αυτό τον τόπο. Ας το δουν οι συνειδητοποιημένοι από την ιστορική πλευρά και οι επιχειρηματίες από την οπτική γωνία του marketing. Είναι από τα λίγα πράγματα που μας έμειναν για να προβάλλουμε ως χαρακτηριστικά αυτού του τόπου. Οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας είναι απομειωμένες, τα προϊόντα της όχι ιδιαίτερης ποιότητας, ήλιο και θάλασσα διαθέτουν Ισπανία, Ιταλία αλλά και Τουρκία.

Τι μπορεί να γίνει ώστε να δείξουμε στην πράξη ότι η Σαπφώ έχει πολύ μεγαλύτερη αξία από την Άννα Βίσση;

1. Υπουργείο, εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς να δουν με άλλο μάτι τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και ιστορίας. Ας την αντιμετωπίσουν, στη χειρότερη περίπτωση, από τη σκοπιά του προσωπικού συμφέροντος. Όποιος ανησυχεί για το πού θα βρουν δουλειά τα παιδιά του, ακόμα και αν δεν συμπαθεί καθόλου τα μουσεία, θα πρέπει να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι η αύξηση των ξένων τουριστών είναι από τις λίγες ελπίδες για τα επόμενα χρόνια.
2. Οι σχολικές εκδρομές στην πλησιέστερη καφετέρια (είναι πολλές, δυστυχώς) μπορούν να γίνουν μια επίσκεψη σε έναν κοντινό αρχαιολογικό χώρο. Δεν είναι τόσο μεγάλη παραχώρηση...
3. Οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας μπορούν να κάνουν πολλά για να αντιστραφεί η τάση απομείωσης της ιστορικής μας κληρονομιάς. Οι πανεπιστημιακοί θα μπορούσαν να είναι πιο εμφανείς εκπρόσωποι μιας χώρας με μακρά ιστορία στα διεθνή συνέδρια, στις εκδηλώσεις που χρηματοδοτεί το ΕΣΠΑ.
4. Να μένουν τα μουσεία ανοιχτά μετά τις 2 μ.μ. και τα Σαββατοκύριακα. Χωρίς απαιτήσεις για καταβολή παράλογων υπερωριακών αμοιβών.
5. Ο κάθε τόπος να αξιοποιήσει την ιστορία του για να ενισχύσει τη θέση του στην προσέλκυση επισκεπτών. Η Μήλος δεν νιώθει ακόμα την ανάγκη να κάνει αισθητό το γεγονός ότι ήταν το 12000 π.Χ. το πρώτο μεταλλείο της Μεσογείου. Οσο σφίγγει η κρίση, θα αυξάνεται η αξία πρακτικών που χρησιμοποιούν η Ιταλία, η Ισπανία, ακόμα και η Τουρκία. Π.χ. δεν θα αγόραζα ποτέ ως ενθύμιο από τη Μήλο ένα κακοφτιαγμένο μπουκαλάκι λάδι αλλά θα έπαιρνα ένα αντίγραφο εργαλείου εκείνης της εποχής.

Οι παραπάνω ιδέες είναι «πρωτόλειες» και μη επεξεργασμένες. Οι ειδικοί και οι άνθρωποι που πονάνε τον τόπο τους, οι οικογένειες που αγωνιούν για το πού θα βρουν δουλειά τα παιδία τους, μπορούν μέσα από συζήτηση και οργανωμένες προσπάθειες να επεξεργαστούν πολύ καλύτερες προτάσεις... Το σημαντικό είναι να ξεκινήσουμε από τα στοιχειώδη. Ηγεσίες, τοπικές κοινωνίες και σχεδόν όλοι οι Έλληνες πολίτες σνομπάραμε το πλούσιο παρελθόν αυτής της χώρας. Τώρα που ενισχύεται η αντιμαχία για το αν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός δικαιούται να θεωρείται μήτρα του πολιτισμού είναι η ώρα που μπορούμε να μπούμε στη συζήτηση και ν’ αναπτύξουμε δράση. Πολλά άλλα πολιτιστικά και λαογραφικά στοιχεία μπορούν να προσφέρουν αξία, από την ελληνική κουζίνα μέχρι τα μοναστήρια και τις διαδρομές περιηγητών.

Τώρα που βρισκόμαστε σε βαθεία κρίση, που έχει δρόμο μπροστά της, έχουμε λόγους πολλούς να το πράξουμε. Οι ιδεολόγοι ας το κάνουμε για να ενισχύσουμε το κοινωνικό ιστό ή την διεθνή Εικόνα της χώρας. Οι πραγματιστές και οι κυνικοί, ας το προωθήσουμε  για να σταματήσει η κατηφόρα της αγοράς...