Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Iνστιτούτο Ανωτάτων Σπουδών, στο Princeton των HΠA , κ. Χανιώτης, με το άρθρο του στην Καθημερινή της 1ης Μαρτίου, με συνοπτικό αλλά εμπεριστατωμένο τρόπο, έθεσε ΟΛΑ τα θέματα, που σχεδόν επί μισό αιώνα ταλανίζουν την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αυτά οφείλονται τόσο στην παρεμβατικότητα της πολιτικής εξουσίας στο Αρχαιολογικό Έργο, όσο και σε ενδογενείς δυσλειτουργίες. Ως αρχαιολόγος θα προσπαθήσω να εστιάσω στα σημαντικότερα.
1) Η Αρχαιολογική παιδεία
Όπως ορθά επισημαίνει, η παρεχόμενη από τα αρμόδια πανεπιστημιακά ιδρύματα αρχαιολογική παιδεία δεν είναι σε όλα δομημένη με πληρότητα, με αποτέλεσμα η εξ αρχής επιμόρφωση των μελλοντικών υπαλλήλων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας να μην είναι επαρκής για το οφειλόμενο έργο.
2) Η στελέχωση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και οι νέοι αρχαιολόγοι
Μετά τον δύσκολο διαγωνισμό του 2004, για την πρόσληψη νέων αρχαιολόγων, (κατά τον οποίο η εξέταση της ξένης γλώσσας ήταν …προκριματική!!!), έλαβαν μέρος, αρχικά, περί τους 1400 υποψηφίους, πέτυχαν περί τους 220 και διορίσθηκαν μόνο 46 σε Εφορείες Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και 36 σε Εφορείες Βυζαντινών Αρχαιοτήτων), οι προσλήψεις συνέχισαν να γίνονται, με ευθύνη του ΑΣΕΠ, με λανθασμένο και μερικές φορές με παράτυπο τρόπο.
Ο Ν. 2190/ 1993, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, στο άρθρο 15, παράγρ.1 και 2, ορίζει, ότι «οι θέσεις τακτικού προσωπικού, για τις οποίες, ως τυπικό προσόν διορισμού απαιτείται πτυχίο Φιλοσοφικών Σχολών, πληρούνται με γραπτό διαγωνισμό».
Με την δικαιολογία της …διευκόλυνσης των διαδικασιών, το ΑΣΕΠ χρησιμοποιούσε το άρθρο 18, (το οποίο δεν αφορούσε στους αρχαιολόγους της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας), παρότι στο άρθρο 15, παράγρ. 2, με σαφήνεια ορίζεται, ότι «Εάν στα κατά την προκήρυξη τυπικά προσόντα περιλαμβάνονται, εκτός των ανωτέρω και τίτλοι σπουδών του άρθρου 18 παράγρ. 1, οι θέσεις πληρούνται επίσης με διαγωνισμό».
Συχνά επίσης, καταπατήθηκε το συνταγματικό δικαίωμα της ίσης μεταχείρισης, όταν με την προκήρυξη ΦΕΚ ΑΣΕΠ αριθμ.40/2017, επί 9 θέσεων ειδικότητας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, οι 6 έγιναν με κριτήριο την εντοπιότητα!! Και όμως υπάρχει όρθός, από άποψη επιστημονική, και όχι απαγορευτικά χρονοβόρος τρόπος διαγωνισμού, ο οποίος εφαρμόζεται στις εξετάσεις για εκπαιδευτικούς και άλλους πολυπληθείς κλάδους, με την γραπτή ανάπτυξη θέματος ειδικότητας και απάντηση ηλεκτρονικά σε ερωτηματολόγιο πολλαπλών επιλογών.
Επίσης το μόνο κοινωνικό κριτήριο πρέπει να είναι, αν ο υποψήφιος είναι γονέας ανηλίκου τέκνου, (για την στήριξη …επιβίωσης του Έθνους), όσο δε για την προϋπηρεσία, ο υπολογισμός της, (σε αυτήν την φάση), μπορεί να αποτελεί άνιση μεταχείριση.
Σημαντικό εξίσου είναι να παύσουν οι μονιμοποιήσεις με βάση το ΠΔ Παυλόπουλου (αρ. 64/2004), για εργασία που είχε παρασχεθεί μέσω εργοληπτικών Εταιρειών, πριν 20 περίπου χρόνια, και η διενέργεια του γραπτού διαγωνισμού να γίνεται σε τακτά διαστήματα. Ο τρόπος αυτός παρέχει ίσες ευκαιρίες στους άνεργους αρχαιολόγους, που κάθε χρόνο είναι εκατοντάδες, θα φέρει νέο αίμα στην Αρχαιολογική Υπηρεσία και οι νέοι θα μπορέσουν να σχεδιάσουν την ζωή τους
3) Υπηρεσιακή εξέλιξη των αρχαιολόγων
Το επόμενο κρίσιμο στάδιο στην στελέχωση μιάς Δημόσιας Υπηρεσίας, είναι η κρίση για την επάρκειά τους και την εξέλιξη τους ως δημόσιων λειτουργών, ακόμη και των αορίστου χρόνου, και η πρόβλεψη μονιμοποίησης των ικανών από τους τελευταίους. Στο ΥΠΠΟΑ όμως για τους αρχαιολόγους δεν έχουν γίνει κρίσεις από το 2012!
4) Το Αρχαιολογικό Έργο
Το Έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, με ευθεία αναφορά στην πρόβλεψη του άρθρου 24 του Συντάγματος, καθορίζεται από την αρχαιολογική νομοθεσία, τους νόμους 2028/2002 και 3378/2005, και αφορά στον εντοπισμό, την προστασία, την έρευνα, την συντήρηση, την τεκμηρίωση και την μελέτη και δημοσίευση των αρχαιοτήτων. Η ανάδειξη αποτελεί το επιστέγασμα όλων αυτών.
Πρωταρχικής σημασίας ενέργειες είναι η προστασία, η έρευνα, και η δημοσίευση των επιστημονικών συμπερασμάτων. Το πολυεπίπεδο αυτό έργο ασκείται από Εφορείες Αρχαιοτήτων, συχνά με τεράστιο σωστικό έργο, αλλά υποστελεχωμένες, με αποτέλεσμα μερικοί αρχαιολόγοι να συνθλίβονται κυριολεκτικά από το βάρος των υποχρεώσεων... Και δεν αποτελεί ορθή λύση η πραγματοποίηση Αρχαιολογικού Έργου δια των ιδιωτικών, Εργοληπτικών Εταιρειών. Αυτά τα γνωρίζει η Υπουργός, λόγω μακράς θητείας στο ΥΠΠΟΑ
5) Η δημοσίευση των αρχαιολογικών μελετών
Επίσης η ουσιαστική κατάργηση των εκδόσεων του Αρχαιολογικού Δελτίου με την δημοσίευση των Χρονικών και των Μελετών με καθυστέρηση, σε αραιά διαστήματα, εξαφανίζει το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και των μελών της και δεν προωθεί τα επιστημονικά συμπεράσματα στην επιστημονική κοινότητα και το ευρύτερο κοινό.
Οι πολύτομες εκδόσεις δεν αποτελούν λύση, διότι έχουν ως αποτέλεσμα την μη ενημέρωση με την πρόσφατη βιβλιογραφία, όπως η έκδοση για τα Αρχαία Νεκροταφεία, (2021), από την Διεύθυνση Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, όπου οι τελευταίες βιβλιογραφικές αναφορές ανάγονται στο 2017. Το αποτέλεσμα δεν είναι υποβοηθητικό για την αρχαιολογική έρευνα.
6) Η έκθεση των αρχαίων στα Μουσεία
Με τις εκθέσεις των αρχαιοτήτων στα Αρχαιολογικά Μουσεία παρέχεται στους πολίτες η δυνατότητα γνωριμίας με τις ανθρώπινες κοινωνίες, από τα βάθη της Προϊστορίας μέχρι σήμερα, και με τα έργα τους. Τα Μουσεία δεν μπορεί να είναι χώροι, που απλώς συνεισφέρουν στην εθνική οικονομία και όπου διαβαίνουν ελάχιστα ενδιαφερόμενοι τουρίστες. Πρέπει να είναι σχεδιασμένα και να παρέχουν σε όλους τους πολίτες, Έλληνες ή αλλοδαπούς, εξειδικευμένους ή με στοιχειώδη παιδεία, γνώση σχετικά με την Ιστορία του Ανθρώπου, σε κάθε τόπο.
Η προετοιμασία και οργάνωση των μουσειακών εκθέσεων προϋποθέτει την ενασχόληση εκτός των ειδικών αρχαιολόγων και συντηρητών, και μουσειολόγων και εξειδικευμένων καλλιτεχνών, μουσειακών γλυπτών και ζωγράφων, για να γίνεται ορθή αισθητικά παρουσίαση, καθώς και μουσειοπαιδαγωγών, για να επιτυγχάνεται η πρόσληψη από τα παιδιά του μηνύματος των εκθεμάτων...
7) Με την προβολή του αρχαίου πολιτισμού και των έργων του συνδέεται και ο κλάδος των ξεναγών.
Οι πτυχιούχοι των αρχαιολογικών τμημάτων των Πανεπιστημίων κατέχουν, a priori, το απαραίτητο βασικό προσόν, για την μετάδοση των πληροφοριών και μηνυμάτων από τους αρχαιολογικούς τόπους και τα ευρήματα, την ειδική γνώση.
Τα Πανεπιστημιακά ταχύρρυθμα προγράμματα επιμόρφωσης ξεναγών, για πτυχιούχους των Αρχαιολογικών Τμημάτων καταργήθηκαν και επιστρέψαμε στο παλαιό καθεστώς , δηλαδή οι πτυχιούχοι αρχαιολόγοι να πρέπει να πάρουν δίπλωμα ξεναγού από Μεταδευτεροβάθμιες Επαγγελματικές Σχολές, στις οποίες όμως μπορούν να διδάσκουν!!!.
8) Ένα μεγάλο όμως θέμα είναι η απασχόληση των νέων πτυχιούχων των Αρχαιολογικών Τμημάτων.
Το Μητρώο Εκτάκτων Αρχαιολόγων στα πλαίσια του ΥΠΠΟΑ, για τους εργαζόμενους με συμβάσεις, γενικά στις αρχαιολογικές εργασίες, οι οποίες είναι αποκλειστικής αρμοδιότητας του ΥΠΠΟΑ, και το οποίο έθετε κάποιους κανόνες και παρείχε κάποιες διασφαλίσεις για την επιλογή και απασχόλησή τους, νομοθετήθηκε το 2018, αλλά δεν υλοποιήθηκε. Γιατί;;;
9) Τέλος στο τεράστιας σημασίας πολιτιστικό έργο, της Έκθεσης και Προβολής του μνημειακού και μουσειακού πλούτου της Ελλάδας, θα μπορούν να συμβάλλουν και Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και ιδιώτες, συνεισφέροντας οικονομικά για την εκτέλεση ορισμένων έργων και εργασιών.
Η Όλγα Αποστολοπούλου-Κακαβογιάννη είναι Επίτιμη Διευθύντρια Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού
