Η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών μας παρουσιάζει το In Mute Festival, ένα νέο διήμερο φεστιβάλ που θα πραγματοποιηθεί στις 12 και 13 Οκτωβρίου και θα προσπαθήσει να «παντρέψει» τον βωβό κινηματογράφο με τη μουσική υπό το πρίσμα μιας πιο σύγχρονης προσέγγισης. Τέσσερις καλλιτέχνες που ασχολούνται αποκλειστικά με τις βωβές ταινίες φαντάζονται τη μουσική επένδυση τεσσάρων σημαντικών για την ιστορία του κινηματογράφου φιλμ.
Σύμφωνα με τον επιμελητή του φεστιβάλ, Μιχάλη Μοσχούτη, «το In Mute βασίζεται στην ιδέα ότι η γλώσσα του βωβού κινηματογράφου έχει κατά έναν παράδοξο τρόπο αρκετά κοινά με κάποιες μορφές της σύγχρονης ηλεκτρονικής και ευρύτερα "πειραματικής" μουσικής. Τα κοινά αυτά νομίζω ότι προκύπτουν από το γεγονός ότι η σύγχρονη μουσική αποστασιοποιείται όλο και περισσότερο από τον λόγο, ενώ ιστορικά μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα, και ειδικά τον 18ο και 19ο, μουσική και λόγος κατά κάποιον τρόπο συμπορεύονταν. Έτσι νομίζω ότι οι μη ομιλούσες ταινίες προσφέρουν σ' εμάς τους μουσικούς του 21ου αιώνα ένα ιδανικό πλαίσιο για περαιτέρω ηχητικές εξερευνήσεις, όπως επίσης ελπίζω ότι τελικά οι παραστάσεις αυτές θα έχουν να προτείνουν στους σημερινούς κινηματογραφιστές νέες ιδέες για τη σχέση ήχου και κινούμενης εικόνας».
Οι ταινίες
The Wind (1928)
Είναι μία από τις τελευταίες αμερικανικές ταινίες του βωβού κινηματογράφου σε παραγωγή MGM. Ένα ρομαντικό γουέστερν που γύρισε ο γνωστός σκηνοθέτης και ηθοποιός Victor Sjöström. Η τελευταία εμφάνισή του στον κινηματογράφο ήταν ως ηθοποιού στις Άγριες Φράουλες του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν. Στο Wind σκηνοθετεί τη σταρ της εποχής Lilian Gish ως μια γυναίκα που έχει φοβία με τον δυνατό άνεμο και ανακαλύπτει τον έρωτα σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον. Είναι από τις πιο διάσημες ταινίες του και γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στην έρημο Μοχάβι. Την «ντύνει» μουσικά ο Μιχάλης Μοσχούτης. «Ομολογώ ότι ήταν μια πρόκληση, γιατί σε όλη την ταινία υπονοείται ο ήχος του ανέμου κι έτσι έπρεπε να αποφύγω το προφανές. Γι' αυτόν το λόγο, αρχικά χρησιμοποίησα ήχους από ένα παλιό pump organ που έχω στο στούντιο, αλλά έχω αφήσει το μεγαλύτερο μέρος της μουσικής να προκύψει ζωντανά κατά τη διάρκεια της προβολής, οπότε και θα διαμορφωθεί σε ένα μεγάλο βαθμό από την ακουστική της αίθουσας. Με αυτό τον τρόπο πιστεύω ότι θα αποδοθεί καλύτερα η ένταση και η τυχαιότητα του ανέμου αλλά και η ανεξέλεγκτη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η ηρωίδα της ταινίας»
Nanook of the North (1922)
Το πρώτο ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε ποτέ. Ο Robert J. Flaherty κινηματογραφεί τη σκληρή ζωή του Inuk Nanook, ενός Εσκιμώου του Αρκτικού Κύκλου. Η ταινία δέχτηκε σοβαρή κριτική στην εποχή της, επειδή ο Flaherty «έστησε» αρκετές σκηνές, αλλά αυτό δεν την κάνει λιγότερο σπουδαία. Την ηχητική επένδυση έχει αναλάβει ο Γερμανός καλλιτέχνης Thomas Köner, που ασχολείται με τον βωβό κινηματογράφο από το 1994. Έχει γράψει μουσική για περισσότερες από 25 ταινίες. «Σκοπός μου είναι να δημιουργήσω ένα ηχητικό διάστημα που να επιτρέπει στις εικόνες να αναπνεύσουν ξανά. Έχω παρατηρήσει ότι σήμερα δεν εκτιμούν τις ταινίες αυτές, επειδή δεν πληρούν κάποια πρότυπα. Γι' αυτόν το λόγο επιλέγω να μη δουλεύω επεξηγηματικά, αλλά να δημιουργώ ένα ηχητικό πλαίσιο που να διευρύνει την αντίληψη και να τις βοηθάει να απελευθερώνονται, έτσι ώστε να μπορέσουν να διατηρήσουν την αρχική διαχρονική ομορφιά τους. Έχουν μια υπέροχη ομορφιά αυτές οι ταινίες. Η κάμερα και ο φωτισμός τους προκαλούν πολύ δυνατά συναισθήματα. Τα κάδρα τους είναι τόσο κομψές συνθέσεις. Έχουν η καθεμιά τους διαφορετικό τρόπο εικονικής αφήγησης. Είναι ολοκληρωμένες σαν ένας πίνακας ζωγραφικής στον χρόνο».
The fall of the House of Usher (1928)
Το διάσημο διήγημα του Έντγκαρ Άλαν Πόε έχει μεταφερθεί άπειρες φορές στον κινηματογράφο. Η συγκεκριμένη μεταφορά είναι γαλλικής παραγωγής, μια ταινία τρόμου σε σκηνοθεσία του Jean Epstein. Ο ίδιος έχει γράψει το σενάριο μαζί με τον Λουίς Μπουνιουέλ – η δεύτερη φορά που εμφανίζεται το όνομά του σε ταινία με ιδιότητα άλλη από αυτή του σκηνοθέτη. Τη μουσική για το The fall of the House of Usher έχουν επιμεληθεί οι Silent Move, το σχήμα τoυ Βασίλη Τζαβάρα και του Γιάννη Παξεβάνη, που γοητεύτηκαν από τη σκοτεινή και επιβλητική ατμόσφαιρα του φιλμ. «Η Πτώση του οίκου των Άσερ είναι ένα από τα πιο αινιγματικά και σύνθετα διηγήματα του Πόε και κάποια χαρακτηριστικά πλάνα της ταινίας μας εντυπωσίασαν αισθητικά αλλά και τεχνικά, όπως και η συνύπαρξη του ρομαντικού με το παράδοξο. Επομένως, επιχειρήσαμε μια προσέγγιση πιο αφαιρετική, πιο εικαστική. Αντί να κάνουμε μια μουσική που να ακολουθεί τη δράση, περιγράφουμε ηχητικά και μουσικά τον χώρο στον οποίο εκτυλίσσεται η ταινία. Άλλωστε, και ο ίδιος ο Πόε στο διήγημά του μας μεταφέρει μια αποτρόπαια και απροσδιόριστα απόκοσμη ατμόσφαιρα, η οποία περιβάλλει όλη την ιστορία».
Strike (1925)
Η πρώτη ταινία μεγάλης διάρκειας του Σεργκέι Αϊζενστάιν. Μετά από αυτήν, έκανε το Θωρηκτό Ποτέμκιν. Η ταινία αφηγείται το χρονικό μιας αποτυχημένης απεργίας σε ένα ρωσικό εργοστάσιο, το 1903, δεκατέσσερα χρόνια πριν από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Περιέχει μία από τις πιο γνωστές σεκάνς στην ιστορία του κινηματογράφου, στην οποία ο σκηνοθέτης αντιπαραθέτει τη βίαιη καταστολή της απεργίας με τη σφαγή ενός μοσχαριού. Ο Αυστραλός συνθέτης, παραγωγός και εικαστικός Lawrence English έχει ετοιμάσει ένα νέο μουσικό έργο αποκλειστικά γι' αυτήν. Νιώθει βαθύ σεβασμό για το έργο του σπουδαίου Ρώσου σκηνοθέτη: «Με έχει συνεπάρει το μοντάζ που έκανε ο Αϊζενστάιν στις ταινίες του. Ήταν πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα και με αυτήν τη δουλειά του τον κάλεσαν να δουλέψει στο Χόλιγουντ. Αν και δεν πέτυχε τίποτα εκεί, πιστεύω πως δείχνει πόσο σημαντικό τον θεωρούσαν ακόμα και τότε. Νομίζω ότι το φιλμ μιλάει για μια περίοδο που αποτέλεσε σημείο καμπής για την ιστορία. Δείχνει τις συνθήκες ζωής τον 19ο αιώνα και δίνει μια ιδέα του πού θα οδηγούσε ο 20ός αιώνας μερικές χώρες – όπως και έγινε. Είναι δύσκολο να μη σεβαστεί κάποιος τα θεμέλια που έβαλε αυτός ο καλλιτέχνης και την επιρροή που άσκησε στο σημερινό σινεμά. Όταν το κοινό πρωτοείδε το Strike, σίγουρα θα αντέδρασε αρνητικά με την τεχνική που χρησιμοποιήθηκε, αλλά πιστεύω ότι η δουλειά του Αϊζενστάιν ζει μέσα σε αρκετές από τις ταινίες που βλέπουμε σήμερα».
=====
Δείτε το πρόγραμμα του In Mute Festival εδώ.