Ίαν Κέρσοου: «Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού έχει τελειώσει» Facebook Twitter
Το μέγεθος των αλλαγών που θα ακολουθήσουν μετά το τέλος της πανδημίας δεν μπορεί ακόμη να εκτιμηθεί. Φωτ.: Lengemann/WELT via Getty Images/ Ideal Image

Ίαν Κέρσοου: «Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού έχει τελειώσει»

0

Ο βραβευμένος βρετανός ιστορικός Ιαν Κέρσοου γεννήθηκε το 1943 στο Όλνταμ του Λάνκασιρ, στην Αγγλία. Σπούδασε στο Μάντσεστερ, στο Λίβερπουλ και στην Οξφόρδη και δίδαξε αρχικά μεσαιωνική και νεότερη ιστορία.


Το 1972, σε ένα ταξίδι στη Βαυαρία, ο Κέρσοου άκουσε έναν ηλικιωμένο σε ένα καφέ του Μονάχου να του λέει: «Εσείς οι Άγγλοι ήσασταν τόσο ανόητοι. Αν είχατε πάρει το μέρος μας, μαζί θα είχαμε νικήσει τον μπολσεβικισμό και θα κυβερνούσαμε τον κόσμο!», προσθέτοντας: «Οι Εβραίοι είναι λέρες!». Έκτοτε, βάλθηκε να μάθει πώς έφτασαν οι απλοί Γερμανοί να υποστηρίζουν τη ναζιστική ιδεολογία, με αποτέλεσμα να γίνει ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς του ναζισμού και βιογράφους του Αδόλφου Χίτλερ.


Στα πολυσέλιδα βιβλία του χαρτογραφεί όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, τα κομβικά γεγονότα και τους βίαιους κραδασμούς που προκάλεσαν οι πόλεμοι, ενώ κάνει μια πανοραμική επισκόπηση της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας ιστορίας. Στην τελευταία επιστημονική του μελέτη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια και φέρει τον τίτλο Η Ευρώπη σε δίνη, 1950-2017, ο έγκριτος ιστορικός, αντλώντας παραδείγματα από την ευρωπαϊκή ήπειρο, ανιχνεύει όλες τις πτυχές της περιόδου, από την πολιτική και την οικονομία ως τον πολιτισμό, κάνοντας μια συναρπαστική εξιστόρηση όλων των σημαντικών ιστορικών σταθμών της Γηραιάς Ηπείρου. Τα σκοτεινά χρόνια του χειρότερου πολέμου στην ιστορία, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και οι κρίσεις της επιταχυνόμενης παγκοσμιοποίησης είναι μερικά από τα θέματα που απασχολούν τον σπουδαίο Βρετανό ιστορικό.

O εθνικιστικός λαϊκισμός, ικανός να εκμεταλλευτεί τις διευρυνόμενες ανισότητες πλούτου και εισοδήματος που εν μέρει προήλθαν από την παγκοσμιοποίηση, έχει καταστεί ένας σοβαρός κίνδυνος για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα σε πολλές χώρες.


Τι θα συμβεί από δω και πέρα; Ο Ίαν Κέρσοου επισημαίνει: «Η μόνη βεβαιότητα είναι η αβεβαιότητα. Η ανασφάλεια θα παραμείνει το σήμα κατατεθέν της σύγχρονης ζωής».


Στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για το αποτύπωμα της πανδημίας, την αχαρτογράφητη πορεία της Ευρώπης, το Brexit, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά και για το τι μας διδάσκει η Ιστορία.

— Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το αποτύπωμα της πανδημίας;

Το μέγεθος των αλλαγών που θα ακολουθήσουν μετά το τέλος της πανδημίας δεν μπορεί ακόμη να εκτιμηθεί. Η τεράστια ζημιά που έχει προκαλέσει στην οικονομία υποδηλώνει ότι πράγματι θα υπάρξει κάποιου είδους μετασχηματισμός. Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού, που κρατά από τη δεκαετία του 1970, έχει τελειώσει. Η ανόρθωση των οικονομιών δεν μπορεί να αφεθεί στις δυνάμεις της αγοράς.

Θα χρειαστεί, λοιπόν, κάποια κοινωνική και περιφερειακή εξισορρόπηση. Η παγκόσμια οικονομία θα πρέπει να προσαρμοστεί σε πολύ υψηλότερα επίπεδα εθνικού χρέους από αυτά που μέχρι τώρα θεωρούνταν αποδεκτά. Πιθανώς, οι διαδικτυακές αγορές θα προκαλέσουν μια μόνιμη βλάβη στον συμβατικό τρόπο αγοράς προϊόντων στα κέντρα των πόλεων.

Επίσης, τα μεγάλα γραφεία ίσως θα πρέπει να αλλάξουν τον τρόπο λειτουργίας τους, εάν η τηλεργασία συνεχιστεί. Μια πιθανή και μακροπρόθεσμη μείωση της μετακίνησης των ανθρώπων προς την εργασία τους θα έχει επιπτώσεις στα συστήματα δημόσιων μεταφορών, όπως και στη στέγαση. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι, ενώ η πανδημία μαίνεται, είμαστε ακόμα αρκετά μακριά από την πλήρη κατανόηση των μόνιμων επιπτώσεών της.


— Το βιβλίο σας αποτελεί μια εντυπωσιακή πανευρωπαϊκή επισκόπηση. Έχετε κάποια ανησυχία για το μέλλον της Ευρώπης; Βιώνει η Ε.Ε. μια υπαρξιακή κρίση;

Η πανδημία προκάλεσε κρίση σε κάθε πολιτικό σύστημα. Η Ε.Ε. έχει να αντιμετωπίσει ένα συγκεκριμένο ζήτημα, που αφορά τη συγκέντρωση και διανομή εμβολίων μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά αυτό δεν συνιστά υπαρξιακή κρίση. Και, πράγματι, διατηρεί το πλεονέκτημα ότι, παρά την αργοπορία στην παράδοση του εμβολίου, έχει υπάρξει δίκαιη προς τα κράτη-μέλη. Η ανάκαμψη θα έρθει και η Ε.Ε. θα έχει αποδειχτεί ένας ανθεκτικός θεσμός.


— Θα ενισχύσει το Brexit την Ευρωπαϊκή Ένωση ή θεωρείτε ότι θα επιφέρει τα αντίθετα αποτελέσματα;

Είναι πολύ νωρίς ακόμη για μια σαφή και καθαρή αξιολόγηση. Μέχρι στιγμής, όμως, η Ε.Ε. έχει επιδείξει αποφασιστική και επίμονη ενότητα όσον αφορά το Brexit. Πιστεύω ότι θα συνεχίσει με επιτυχία να διατηρεί την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Ωστόσο, οι δυσκολίες του Brexit είναι αποτρεπτικές για την αποχώρηση άλλων χωρών. Επομένως, η Ε.Ε. θα παραμείνει πιθανώς άθικτη στο άμεσο μέλλον. Αλλά το ότι χάνει ένα από τα σημαντικότερα κράτη-μέλη της προφανώς είναι σημάδι αδυναμίας, όχι δύναμης.


— Πώς εξηγείτε αυτό που συχνά επισημαίνεται, ότι η Ευρώπη στερείται πολιτικής ηγεσίας;

Η πολυπλοκότητα της Ε.Ε. και το υπερεθνικό περιεχόμενό της ωθούν τους εθνικούς ηγέτες στην ταχεία και συχνά βιαστική λήψη αποφάσεων κι αυτό επανειλημμένως ονομάζεται «ισχυρή πολιτική ηγεσία». Εξετάζοντας τις καταστροφικές συνέπειες που έχουν για την Ευρώπη οι αποφάσεις «ισχυρών» ηγετών όχι μόνο στο μακρινό αλλά και στο πολύ πρόσφατο παρελθόν, μπορούμε να είμαστε ευτυχείς που η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει πολύ διαφορετικές μορφές ηγεσίας.

Ίαν Κέρσοου: «Η εποχή του νεοφιλελευθερισμού έχει τελειώσει» Facebook Twitter
Η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση έχουν αποδειχτεί ήδη αιτίες απώλειας θέσεων εργασίας αλλά και εισβολής στην ιδιωτική ζωή των ατόμων. Η τάση αυτή είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Φωτ.: Getty Images/Ideal Image


— Στο βιβλίο σας αναφέρεστε στην «αυξανόμενη ανισότητα του πλούτου και του εισοδήματος» αλλά και στις συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Θα γεννήσει η παγκόσμια κρίση νέους εθνικισμούς; Πιστεύετε ότι οι νέες αιτίες αναταραχής στον πλανήτη θα μπορούσαν να είναι ο ρατσισμός και ο φανατισμός;

Φαίνεται σαφές ότι ο εθνικιστικός λαϊκισμός, ικανός να εκμεταλλευτεί τις διευρυνόμενες ανισότητες πλούτου και εισοδήματος που εν μέρει προήλθαν από την παγκοσμιοποίηση, έχει καταστεί ένας σοβαρός κίνδυνος για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα σε πολλές χώρες. Μάλιστα, η ταχύτατη διάδοση πληροφοριών μέσω των social media αποτελεί ισχυρό όχημα, εντείνοντας σημαντικά αυτή την απειλή. Οι πρόσφατες μορφές του λαϊκισμού είναι, ωστόσο, μια αντανάκλαση της αναταραχής και όχι η αιτία της.


— Είναι η νέα ηγεσία του CDU λόγος αβεβαιότητας; Ποιος θα είναι ο ρόλος της Γερμανίας μετά την εποχή Μέρκελ; Πιστεύετε ότι ο Εμανουέλ Μακρόν είναι Ευρωπαίος ιδεαλιστής;

Δεδομένου ότι η Άνγκελα Μέρκελ είναι ηγέτις της πιο ισχυρής χώρας της Ευρώπης για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα, η επικείμενη αποχώρησή της από την πολιτική σκηνή είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει αβεβαιότητα για το μέλλον της Ευρώπης, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Όμως η Γερμανία επιθυμεί σταθερότητα, όχι μια θεμελιώδη αλλαγή, και η επιλογή του Άρμιν Λάσετ ως νέου ηγέτη του CDU αποτελεί ένδειξη συνέχειας στην πολιτική της Μέρκελ. Από την άλλη, νομίζω ότι ο Μακρόν έχει συνειδητοποιήσει πως ο πραγματισμός θα μετριάσει τον ιδεαλισμό στον τρόπο λειτουργίας της Ε.Ε.


— Ζούμε σε μια εποχή ψηφιακού μετασχηματισμού. Η ψηφιοποίηση θα αποτελέσει την αιτία απώλειας θέσεων εργασίας και κίνδυνο για τη δημοκρατία ή την ιδιωτική ζωή των ατόμων;

Η ψηφιοποίηση και η αυτοματοποίηση έχουν αποδειχτεί ήδη αιτίες απώλειας θέσεων εργασίας αλλά και εισβολής στην ιδιωτική ζωή των ατόμων. Η τάση αυτή είναι σίγουρο ότι θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός θα κλιμακώσει τις νέες πιέσεις όσον αφορά τη λειτουργία της δημοκρατικής πολιτικής.


— Τι αγαπάτε στην Ιστορία και ποιο είναι το πιο σημαντικό μάθημα που μπορεί να μας διδάξει;

Σπούδασα Μεσαιωνική Ιστορία στο πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ και της Οξφόρδης και διορίστηκα στην πρώτη θέση για την οποία υπέβαλα αίτηση, ως λέκτορας Μεσαιωνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Έξι χρόνια αργότερα στράφηκα στον εικοστό αιώνα. Το ευφάνταστο άλμα σε μια άλλη νοοτροπία αποτελεί για μένα το πιο ελκυστικό κομμάτι της Ιστορίας. Πιθανόν, αυτός είναι και ο λόγος που βρίσκω τη μεσαιωνική ιστορία ιδιαίτερα συναρπαστική.

Η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή για μένα, ωστόσο, είναι η κατανόηση των προσωπικοτήτων, των δομών και των δυνάμεων, ειδικά στο πρόσφατο παρελθόν, που έχουν διαμορφώσει τον κόσμο μας. Το να βλέπουμε κριτικά το παρόν υπό το πρίσμα του παρελθόντος. Το να κατανοούμε καλύτερα από πού προερχόμαστε και, ως εκ τούτου, προς τα πού θα μπορέσουμε να κατευθυνθούμε.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Αρχαιολογία & Ιστορία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Στην αρχαία Αθήνα, ο λαγός δεν ήταν μόνο θήραμα, αλλά και σύμβολο ερωτικής επιθυμίας και γονιμότητας, ενώ χρησιμοποιούνταν επίσης ως προσφορά στους θεούς. Ο Ξενοφών έγραψε για το κυνήγι του, ενώ εμφανίζεται συχνά στην τέχνη - στα αγγεία, στις παραστάσεις συμποσίων, ακόμη και σε ταφικά μνημεία. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Κάτια Μαργαρίτη ρίχνοντας φως στο παρελθόν ενός ζώου που είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι ίσως φανταζόμαστε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γεννήθηκε σαν σήμερα  / Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Στις 15 Απριλίου 1489 γεννήθηκε ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε από τριακόσια τριάντα έργα. Ανάμεσα σε αυτά, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1550 -1557) και το Κουρσούμ Τζαμί ή Τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται στην Ελλάδα.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / «Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Πόσο μπορεί να συμβάλει ένα βιβλίο στη σεξουαλική χειραφέτηση των Ελληνίδων; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Παναγιώτα Βογιατζή για την Ντόρα Ρωζέττη και τη γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Αθήνα των αρχών του 20ού αώνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Αρχαιολογία & Ιστορία / Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Το σημαντικότερο σωζόμενο έργο της κλασικής ξαναζωντανεύει 23 αιώνες μετά με τη βοήθεια της αρχαιομετρίας, της τεχνητή νοημοσύνη και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασή του που ανοίγει νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
THE LIFO TEAM
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ