Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης είναι μαθηματικός και ένας από τους πιο γνωστούς Έλληνες συγγραφείς που ασχολούνται με τη μαθηματική μυθοπλασία. Γεννήθηκε στην Αθήνα από Κύπριους γονείς. Ο πατέρας του ήταν συγγραφέας και δημοσιογράφος και η μητέρα του μαθηματικός.
Στο βιογραφικό του περιλαμβάνονται αισίως 7 λογοτεχνικά βιβλία, 3 βιβλία εκλαΐκευσης της επιστήμης, 10 διδακτικά βιβλία και 48 μεταφρασμένα από τα γαλλικά και τα αγγλικά. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε οκτώ ξένες γλώσσες.
Η ταινία «Έτερος εγώ», στην οποία έκανε κι ο ίδιος μια σύντομη εμφάνιση ως ηθοποιός, βασίστηκε σε διήγημά του. Κατά καιρούς έχει αρθρογραφήσει στον Τύπο και στο διαδίκτυο. Έχει βραβευτεί από την Κυπριακή και τη Γαλλική Δημοκρατία.
Είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Θαλής + Φίλοι» και της «Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας». Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ψυχογιός το νέο του βιβλίο με τίτλο «Εικασία 3ν+1». Σε αυτό μια στρίπερ προσπαθεί να λύσει μια μαθηματική εικασία, αλλά στην πραγματικότητα έχουμε να κάνουμε με ένα αστυνομικό μυθιστόρημα.
Η συζήτησή μας διεξήχθη σε πολύ εύθυμο κλίμα, τελείως διαφορετικό όμως από αυτό που προμήνυε η συγκινησιακή φόρτιση την οποία απέκτησε στην αρχή της. Μια συνειρμική αναφορά στην τουρκοκυπριακή πια Σαλαμίνα της Κύπρου έκανε προσωρινά τη φωνή του κ. Μιχαηλίδη να σπάσει και άρχισε να δακρύζει. Ακόμα και οι πιο αίθριοι ουρανοί φαίνεται πως δεν δέχονται ως τετελεσμένες τις παλιές καταιγίδες.
Η πίστη είναι ένα δώρο που κάποιος το ‘χει ή δεν το ‘χει. Εάν το έχει, τον βοηθάει σε πάρα πολλά πράγματα. Εγώ, που δεν το έχω, ξέρω ότι το έχω στερηθεί. Γιατί στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου, ήξερα ότι είμαι μόνος. Κι αυτό είναι πάρα πολύ βαρύ.
— Δεν έχω γνωρίσει ποτέ άλλον Τεύκρο. Είχατε συνειδητοποιήσει μικρός ότι το όνομά σας είναι σπάνιο στην Ελλάδα;
Στην Ελλάδα το όνομά μου είναι εξαιρετικά σπάνιο. Στην Κύπρο δεν είναι. Τεύκρο λέγανε και τον παππού μου. Τεύκρο λέγανε τον αδερφό του Αίαντα του Τελαμώνιου. Είχε λάβει μέρος στον Τρωικό Πόλεμο, όπου είχε διακριθεί ως τοξότης. Οι Τελαμώνες ήταν από τη Σαλαμίνα. Όταν τέλειωσε ο Τρωικός Πόλεμος, ο Αίας είχε σκοτωθεί και επέστρεψε μόνος του ο Τεύκρος. Ήρθε σε ρήξη με τον μπαμπά Τελαμώνα κι αυτός τον έδιωξε από το σπίτι.
Καθώς αρμένιζε μεσοπέλαγα, τον συνάντησε ο Απόλλωνας και του έδωσε εντολή να πάει «ες γην εναλίαν Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν οικείν Απόλλων», και στην Κύπρο έφτιαξε την υπό κατοχή σήμερα Σαλαμίνα της Κύπρου. Γι’ αυτό και είναι αρκετά συνηθισμένο το όνομα, κι αυτόν τον στίχο πήρε και ο Σεφέρης για το «Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ’», «Κύπρον ου μ’ εθέσπισεν».
Ναι, το ήξερα. Είχε ένα πλεονέκτημα αυτό το όνομα. Εκείνη την εποχή οι δάσκαλοι φώναζαν τα παιδιά με το επίθετό τους. Τους φαινόταν όμως τόσο παράξενο το «Τεύκρος» και τόσο κοινότοπο το «Μιχαηλίδης» που με φώναζαν με το μικρό μου όνομα. Και ήμουνα πολύ ευτυχής.
Έτσι κι εγώ, στα 40 χρόνια που ήμουνα εκπαιδευτικός, δεν φώναξα ούτε ένα παιδί με το επίθετό του. Μάθαινα πάντα τα μικρά τους ονόματα, κάποια στιγμή μάθαινα και τα επίθετα, αλλά τα φώναζα πάντα με το μικρό τους. Γιατί ήξερα πόσο με ευχαριστούσε.
— Πότε αποφασίσατε να ασχοληθείτε με τα μαθηματικά;
Είχα μια πολύ φιλική σχέση με τα μαθηματικά από πολύ μικρός. Άλλωστε ήταν και η μητέρα μου μαθηματικός. Όταν μου πέρασαν οι μωρουδίστικοι επαγγελματικοί προσανατολισμοί −τύπου «αστροναύτης»−, εκεί γύρω στα 15 μου, αποφάσισα ότι ήθελα να γίνω μαθηματικός. Και ποτέ μου δεν το μετάνιωσα.
Το ’73 τέλειωσα το σχολείο και πήγα να σπουδάσω στη Γαλλία, που ήταν –κι εν μέρει είναι ακόμα– η πατρίδα των θεωρητικών μαθηματικών. Έμεινα εκεί 7 χρόνια. Έκανα όλη τη σειρά, βασικές σπουδές, μεταπτυχιακό και διδακτορικό. Και το 1980 επέστρεψα στην Ελλάδα και μπήκα στη Μέση Εκπαίδευση.
Διάλεξα τη Μέση Εκπαίδευση γιατί διαπίστωσα την εποχή που έκανα το διδακτορικό μου ότι δεν είναι το κύριο ενδιαφέρον μου η πρωτογενής έρευνα. Μου άρεσε πιο πολύ να παρακολουθώ την επιστημονική κίνηση, και όταν ολοκληρώνονται θεωρίες να τις παρουσιάζω στους μαθητές μου στην αρχή, και αργότερα, όταν απέκτησα κάποια φήμη ως προς αυτό, στο ευρύ κοινό.
Το μόνο που μου έλειψε είναι ότι στη Μέση Εκπαίδευση όφειλα να διδάσκω το πρόγραμμα κάποιων άλλων. Αναγκαστικά, τα παιδιά που μεγαλώνουν πρέπει να ξέρουν ένα μίνιμουμ πακέτο. Ενώ στο πανεπιστήμιο θα είχα την ευκαιρία της εναλλαγής των αντικειμένων διδασκαλίας. Αλλά ακριβώς αυτή η παράλληλη ενασχόλησή μου με την εκλαΐκευση μού έλυσε και αυτό το πρόβλημα.
— Τι πιστεύετε ότι σας οδήγησε στα μαθηματικά και τι στη λογοτεχνία;
Η σχέση με τη μητέρα μου αναμφίβολα. Το γεγονός ότι μεγάλωνα σε ένα περιβάλλον όπου δεν υπήρχε φόβος για τα μαθηματικά. Ήταν ένα περιβάλλον όπου τα μαθηματικά ήταν κατά κανόνα ένα αγαπητό αντικείμενο.
Δεν ξέρω πάλι τι ποσοστό συμμετοχής έχει αυτό το στοιχείο ή το στοιχείο της λιτότητας που έχει ο μαθηματικός λόγος και που μου ασκούσε μια γοητεία. Η ιδέα επίσης ότι αυτό που λέω μπορώ και πρέπει να το αποδείξω. Κι αν δεν μπορώ να το αποδείξω, δεν μπορώ να το λέω μετά βεβαιότητας.
Από την άλλη πλευρά, μου άρεσε πάρα πολύ η λογοτεχνία, λόγω και του πατέρα μου. Μεγάλωσα στον έκτο όροφο μιας πολυκατοικίας, πράγμα σπάνιο για εκείνη την εποχή. Δεν υπήρχε αλάνα, δεν υπήρχε δρόμος. Λίγο παραπέρα υπήρχαν κάτι παιδιά, αλλά ήμουν λίγο απομονωμένος από αυτά για να πάρω κι εγώ το καπάκι ενός τέντζερη γι’ ασπίδα, έναν χάρακα για σπαθί και να πάω να παίξω πόλεμο.
Οπότε η μεγαλύτερή μου απόλαυση ήταν τα βιβλία που διάβαζα. Στο σπίτι μου, εκτός από τα δικά μου, υπήρχαν πάρα πολλά βιβλία που μου τα χάριζαν σε κάθε ευκαιρία. Δεν μου είπε κανείς ποτέ «διάβασε αυτό ή διάβασε εκείνο». Όποιο ήθελα, το διάβαζα. Κι έτσι αγάπησα πολύ τη λογοτεχνία. Αγαπούσα επίσης πάρα πολύ την ιστορία.
Είχα και πολύ σπουδαίους καθηγητές μαθηματικών. Και πολύ σπουδαίους ελληνιστές. Ενώ σε κάποια άλλα μαθήματα, όπως για παράδειγμα στη φυσική, δεν είχα πολύ καλούς καθηγητές. Με αποτέλεσμα να μην την αγαπήσω πολύ. Κάτι που εν μέρει το πλήρωσα. Διότι δεν μπορεί κανείς να είναι μαθηματικός χωρίς να ξέρει φυσική. Και αναγκάστηκα να μάθω φυσική στα γεράματα.
Ήταν επίσης η εποχή που εμείς του Πρακτικού έπρεπε να σνομπάρουμε το Κλασικό. Κι έτσι δεν έμαθα τόσο καλά αρχαία ελληνικά όσο θα ήθελα να τα ήξερα σήμερα. Πάλι, όταν άρχισα να ασχολούμαι με την ιστορία των μαθηματικών αναγκάστηκα να μάθω αρχαία ελληνικά.
Μην απορρίπτετε λοιπόν καμία γνώση. Οι γνώσεις έχουν το πλεονέκτημα να είναι φορητές, αβαρείς και ποτέ δεν ξέρεις πού μπορεί να σου χρειαστούν.
— Στη λογοτεχνία δεν υπάρχει απαραίτητα η λιτότητα που λέτε. Μάλιστα υπάρχει και μια αβεβαιότητα στην έκφραση. Πώς τα συνδυάσατε αυτά;
Έχω κάνει μια-δυο τέτοιες μελέτες αντιπαραβολής του αφηγηματικού και του μαθηματικού λόγου. Η καλή λογοτεχνία δεν το κάνει αυτό για πλάκα, απλά για να γεμίσει σελίδες. Εάν θέλει να σε πάει από περίτεχνους, τριγυρισμένους δρόμους στο αποτέλεσμα, είναι επειδή έχει λόγο.
Η περιέλιξη, οι ανατροπές, η περιπέτεια στη λογοτεχνία έχει νόημα και ως διαδικασία είναι ανάλογη με αυτή των μαθηματικών. Γιατί μπορεί αυτός που επιδιώκει να λύσει ένα μαθηματικό πρόβλημα να θέλει να πάει σε αυτό ευθέως, αλλά μόνο στα πολύ εύκολα προβλήματα μπορείς να πας ευθέως. Και τα πολύ εύκολα έχουν ήδη λυθεί.
Άρα όταν ασχολείσαι και παλεύεις με ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα, υφίστασαι αρκετά συχνά όλες αυτές τις ανατροπές και τις αμφισημίες που πρέπει να ξεκαθαρίσεις. Διότι κάτι μπορεί να είναι αμφίσημο, αλλά μία κύρια σημασία έχει στην πραγματικότητα.
Επομένως όχι, δεν θεωρώ ότι είναι πραγματικά αντίθετα πολιτιστικά δρώμενα τα μαθηματικά και η λογοτεχνία. Η μόνη διαφορά είναι ότι όταν γράφεις ένα μυθοπλαστικό κείμενο, κάποια στιγμή θα το τελειώσεις. Ενώ τα μαθηματικά σε προστατεύουν γιατί, αν δεν είναι σωστό αυτό που κάνεις, κατά πάσα πιθανότητα δεν θα το τελειώσεις. Κατά πάσα πιθανότητα, γιατί υπάρχουν και αντιπαραδείγματα.
Δεν υπάρχει απόλυτη ασφάλεια όταν πας να κάνεις κάτι δημιουργικό, σε όποιον τομέα και να ‘ναι. Να πω την αμαρτία μου, δεν έχω καμία αβεβαιότητα, διότι ακόμα κι αν αυτό που κάνω δεν είναι καλό, ε, δεν θα πάθει και τίποτα κανείς εκτός από μένα.
— Τι μας προσφέρει η μαθηματική λογοτεχνία;
Η μαθηματική λογοτεχνία δεν υπάρχει για να μας διδάσκει μαθηματικά. Η μαθηματική λογοτεχνία υπάρχει ως ένα είδος λογοτεχνίας. Το ευκταίο είναι αυτό το είδος λογοτεχνίας να αξιοποιείται ως εναλλακτική πύλη εισόδου στα μαθηματικά, που δεν θα υποκαθιστά φυσικά τη διδασκαλία τους.
Βοηθάει στο να ενθαρρύνει και να εμπνέει κάποιον να ψάξει και να κατανοήσει κάποια πράγματα. «Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ» του Δοξιάδη προσέφερε σημαντικά στον «εξανθρωπισμό» της μαθηματικής επιστήμης. Κι ελπίζω το ίδιο να συμβεί και με την «Εικασία 3ν+1».
— Έχετε κάποια μεθοδολογία με την οποία δουλεύετε τα βιβλία σας;
Η μεθοδολογία δεν είναι ποτέ η ίδια. Στο πρώτο μου βιβλίο, είχα μερικές ιστορίες που ήθελα να αφηγηθώ, βρήκα έναν κορμό που ήταν ένα δύσκολο μαθηματικό πρόβλημα, τις κρέμασα σαν τσαμπάκια και βγήκε.
Στην «Εικασία 3ν+1» ξεκίνησα με την επιθυμία να κάνω κάτι με αυτή την εικασία. Έπρεπε λοιπόν να βρω έναν τρόπο να φτιάξω μια ιστορία γύρω της. Αλλά αυτό συνέβη μόνο σε αυτό το βιβλίο. Δεν έγινε έτσι σε κανένα άλλο.
Το επόμενο βήμα ήταν ότι ήθελα αυτήν τη φορά να γράψω κάτι σύγχρονο. Η ιστορία να εκτυλίσσεται στην Ελλάδα του 2010 και μετά. Και κοιτάζοντας γύρω μας, δυστυχώς, βλέπουμε όλα αυτά τα πράγματα που δεν μας αρέσουν. Κι έτσι σκέφτηκα, σαν πρόκληση και στον εαυτό μου, να είναι πρωταγωνίστρια μία στρίπερ μαθηματικός, που να θέλει να λύσει την εικασία «3ν+1».
Παρεμπιπτόντως, η Όλγα Πετροπούλου, που είναι η άλλη ηρωίδα-ντετέκτιβ του μυθιστορήματος, κατά κάποιον τρόπο είναι ο άνθρωπος που με σώζει από τη φυλακή. Διότι την οργή μου γι’ αυτά που βλέπω γύρω μου τη διοχετεύω στα μυθιστορήματα και τα διηγήματα τα δικά της, αντί να βγαίνω στον δρόμο, γέρος άνθρωπος τώρα πια.
Και από εκεί και πέρα χρειάστηκε να κάνω έρευνα για το τι είναι οι ΜΚΟ, πώς στήνονται οι αγώνες ποδοσφαίρου κ.λπ. Ενώ σε άλλα βιβλία έπρεπε να κάνω περισσότερο ιστορική έρευνα. Κάθε φορά είναι κάτι διαφορετικό, αλλά πάντα υπάρχει ένα μαθηματικό μηχανάκι κρυμμένο εκεί από πίσω.
— Στην «Εικασία 3ν+1» υπενθυμίζετε ότι οι Άραβες κράτησαν μιαν εποχή τη φλόγα των μαθηματικών αναμμένη, αν δεν ήταν μάλιστα αυτοί που την αναζωπύρωσαν.
Αυτό είναι ένα θέμα που με ενδιαφέρει πάρα πολύ και επανέρχεται συχνά στη δουλειά μου. Είναι το βασικό αντικείμενο του «Σφαιρικά κάτοπτρα, επίπεδοι φόνοι», που ασχολείται με το «Κιτάπ αλ Μαναζίρ» («Εγχειρίδιο της Οπτικής») του Άραβα μαθηματικού Ιμπν αλ Χαϊτάμ, γνωστού ως Αλχαζέν (965-1040 μ.Χ.).
Είναι αλήθεια ότι σε αυτήν την περίοδο που ο δυτικός κόσμος δεν έχει καθόλου μαθηματικά, κάποιος έπρεπε να κρατήσει τη φλόγα και μάλιστα να την εμπλουτίσει κιόλας. Κι αυτοί που το έκαναν ήταν οι Άραβες.
— Από τις εποχές που θα θέλατε να ζήσετε, ποιες είναι οι πιο αγαπημένες σας;
Εδώ είναι το θέμα και γι’ αυτό γράφω τόσα πολλά ιστορικά μυθιστορήματα. Θα ήθελα να ζήσω σε όλες τις εποχές, αλλά να μπορώ να επιστρέψω στη δική μας. Σίγουρα η Αίγυπτος των πυραμίδων μού ασκεί πολύ μεγάλη γοητεία. Η εποχή των σταυροφοριών, επίσης.
Με γοητεύει η αλητεία αυτής της εποχής. Οι σταυροφόροι ήταν κυρίως αλήτες, τους οποίους καθοδηγούσε ένας μεγαλύτερος αλήτης, που ήταν ο Πάπας. Αλλά η αλητεία έχει κάτι το ενδιαφέρον. Βεβαίως το ερώτημα είναι από ποια μεριά θα ήθελα να το ζήσω. Και γι’ αυτό είναι ασφαλές να κάνω αυτά τα ταξίδια μέσω των βιβλίων.
— Ποια είναι η σχέση σας με τη θρησκεία;
Η πίστη είναι ένα δώρο που κάποιος το ‘χει ή δεν το ‘χει. Εάν το έχει, τον βοηθάει σε πάρα πολλά πράγματα. Εγώ, που δεν το έχω, ξέρω ότι το έχω στερηθεί. Γιατί στις δύσκολες στιγμές της ζωής μου, ήξερα ότι είμαι μόνος. Κι αυτό είναι πάρα πολύ βαρύ.
Με αυτή την έννοια λοιπόν, σέβομαι πάρα πολύ όσους έχουν πίστη, παρόλο που δεν πιστεύω ότι πιστεύουν σε κάτι πραγματικό.
— Έχετε κάνει πράγματα για τα οποία έχετε μετανιώσει;
Φυσικά και έχω κάνει. Δεν είναι σημαντικά ευτυχώς, δεν είναι συγκλονιστικά, και με προστάτευσε η ζωή και η τύχη από το να έχουν τραγικές συνέπειες. Κυρίως όμως υπάρχουν πράγματα τα οποία έχω μετανιώσει που δεν τα έχω κάνει.
Κάποιες φορές θα ήθελα να είχα αντιδράσει πολύ πιο σκληρά σε επιθέσεις που δέχτηκα. Κάποιες φορές κατάπια τη γλώσσα μου. Μπορεί όμως να ήταν και καλύτερα έτσι, τι να πω. Είναι κάποια πράγματα που είναι μεν πολύ μικρά, αλλά που ώρες-ώρες έρχονται και με ταλανίζουν. Αλλά πρέπει να ζεις και με αυτά.
— Με τη μνήμη πώς τα πάτε;
Νομίζω ότι έχω πάρα πολύ καλή μνήμη. Θυμάμαι μεμονωμένα πράγματα με την τελευταία τους λεπτομέρεια. Θυμάμαι πράγματα που μου συνέβησαν πριν πάω σχολείο, με πολύ μεγάλη λεπτομέρεια. Και όχι πράγματα που τα θυμάμαι επειδή μου τα θύμισαν άλλοι καθώς μεγάλωνα.
Έχω μια δυσκολία, με την οποία έχω εκτεθεί πάρα πολύ, αλλά είναι μέσα στα βάσανα του εκπαιδευτικού που κάθε χρόνο γνωρίζει 100 με 150 καινούρια πρόσωπα. Δυσκολεύομαι πάρα πολύ να ταυτίσω πρόσωπο με όνομα. Έχω τέτοια προβλήματα μνήμης. Αλλά περιστατικά θυμάμαι πάρα πολύ καλά.
Τώρα, βέβαια, γερνάω σιγά-σιγά. Ο σκληρός δίσκος αρχίζει να φορτώνεται. Αλλά νομίζω ότι το έχω ίσως λίγο παρακάνει από πολύ μικρός με το ρούφηγμα πληροφοριών, οπότε σε αυτό το Random Access Memory υπάρχει ένα ανακάτωμα.
Τι με ρωτήσατε;
— Ποια χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου σας γοητεύουν και ποια σιχαίνεστε;
Μ’ αρέσει κυρίως το «έξω καρδιά». Αλλά θέλω να είναι πραγματικό. Σιχαίνομαι το φτιαχτό «έξω καρδιά». Με γοητεύει η συλλογικότητα, αν και σε όλη μου τη ζωή δεν κάνει άλλο παρά να με απογοητεύει. Και κάθε φορά λέω «φτάνει, όχι ξανά». Αλλά ναι, θα ήθελα να μπορούσε να υπάρχει μια άδολη συλλογικότητα στην οποία να συμμετέχω. Πολιτική, επιστημονική ή απλά παρεΐστικη.
— Η ομάδα «Θαλής + Φίλοι» σας έχει απογοητεύσει;
Δεν με έχει απογοητεύσει. Θεωρώ ότι είναι το πιο σημαντικό πράγμα που έχω κάνει στη ζωή μου. Αλλά αναρωτιέμαι κι εγώ πόσο συμμετέχω εκεί επειδή είναι συλλογικότητα ή επειδή βρίσκω χώρο να διοχετεύω τα ατομικά μου στοιχεία. Είναι αρκετά περίπλοκο.
— Τι θα θέλατε να έχει μια συλλογικότητα για να σας κρατάει εκεί;
Αν ήξερα, θα ήξερα να τη βρω κιόλας.
— Στις συλλογικότητες βλέπουμε και συμπεριφορές ανθρώπων που δεν μας ταιριάζουν, κι εκεί καλούμαστε να συνυπάρξουμε.
Όταν είπα ότι αυτό που θα ήθελα είναι μια συλλογικότητα, αναφερόμουν σε μία όπου δεν θα υπήρχε αυτό που λέτε. Πουθενά, καθόλου. Είναι μεγάλη απαίτηση.
— Οπότε θα θέλατε να ήταν μια συλλογικότητα ομοίων;
Όχι! Να ήταν μια συλλογικότητα διαφορετικών, που ο καθένας θα σεβόταν αυτό που ο άλλος φέρνει και που ξέρει ότι δεν μπορεί να το φέρει ο ίδιος και αντιστρόφως.
— Υπάρχουν άλυτα προβλήματα που θα θέλατε να δείτε να λύνονται όσο είστε εν ζωή; Όπως η εικασία «3ν+1»;
Ναι, παρόλο που αυτό που θα με γέμιζε με χαρά θα ήταν να έβγαινε ένας τύπος και να έλεγε: «Ναι! Υπάρχει ένας αριθμός, μεγαλύτερος από τα 5 πεντάκις εκατομμύρια» −γιατί μέχρι εκεί έχουμε ελέγξει και ισχύει− «για τον οποίο η εικασία δεν ισχύει». Δεν μου αρέσουν οι προκαθορισμένες πορείες. Μ’ αρέσουν οι απροσδόκητες λύσεις. Μ’ αρέσει να μην υπάρχει ένα προδιαγεγραμμένο κισμέτ.
— Οπότε για εσάς τα μαθηματικά δεν είναι κάτι που μέσα του κατοικεί μια μεγάλη αλήθεια την οποία πρέπει να ανακαλύψουμε;
Κοιτάξτε, είναι λίγο παράξενο το τι θα πει αλήθεια στα μαθηματικά. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει απόλυτη αλήθεια.
— Ούτε μες στα μαθηματικά;
Κυρίως όχι μες στα μαθηματικά. Κι αυτό ήταν κάτι που με τράβηξε πολύ προς αυτά, όταν έμαθα ότι μπορείς να φτιάξεις διαφορετικές μαθηματικές θεωρίες, που να είναι όλες τους συνεπείς, δηλαδή να μην οδηγούν σε αντίφαση, και οι οποίες να έχουν διαφορετικές προϋποθέσεις.
Αυτό έτυχε να το μάθω σε ηλικία 15 ετών, όταν μπήκε στη ζωή μου η αξιωματική γεωμετρία. Έμαθα ότι η γεωμετρία του Ευκλείδη είναι μια γεωμετρία αξιοπρεπέστατη, αλλά υπάρχουν κι άλλες εναλλακτικές γεωμετρίες. Επομένως όταν με ρωτάνε για την αλήθεια, λέω «αλήθεια σε ποιο αξιωματικό σύστημα;».
Η ευκλείδεια γεωμετρία είναι αποτέλεσμα της σωματικής μας διάπλασης. Εάν ήμασταν «λίγο» πιο ψηλοί –κι όταν λέω λίγο πιο ψηλοί, εννοώ αρκετά πιο ψηλοί, να πατάει το ένα πόδι μας στον Ισημερινό και το άλλο στον Βόρειο Πόλο– και αν είχαμε και ένα τόσο γερό μάτι που να βλέπαμε από τόσο ψηλά τα πόδια μας, δεν θα είχαμε σε καμία περίπτωση επινοήσει την ευκλείδεια γεωμετρία. Σε τέτοιου είδους μεγέθη, το προφανές είναι το καμπύλο.
Το λέει άλλωστε και ο Αριστοτέλης για την αριθμητική. Έχουμε όλοι θεοποιημένο το δεκαδικό σύστημα αρίθμησης, και καλά κάνουμε φυσικά. Λέει ο Αριστοτέλης «σκεφτήκατε ποτέ γιατί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτό το σύστημα αρίθμησης;» και η απάντηση είναι γιατί έχουμε δέκα δάχτυλα! Εάν είχαμε την τύχη να έχουμε δώδεκα δάχτυλα, θα είχαμε ένα εξαιρετικά βολικό δωδεκαδικό σύστημα αρίθμησης.
Εάν τα νοήμονα όντα ήταν οι μύγες, δεν θα είχανε κάνει ευκλείδεια γεωμετρία, θα είχανε κάνει κάτι άλλο. Γιατί αυτές και ανάποδα περπατάνε και καλύτερα βλέπουνε.
— Αν ήσασταν μυθιστορηματικός ήρωας, θα προτιμούσατε να βρισκόσασταν σε ένα στριπτιτζάδικο όπου μια νεαρή θα άρχιζε να σας μιλάει για μια μαθηματική εικασία ή να κάνατε ένα έγκλημα για να προξενήσετε το ενδιαφέρον της ντετέκτιβ Όλγας Πετροπούλου;
Έχω πάρει τα μέτρα μου γι’ αυτό! Αυτός που προκαλεί το ενδιαφέρον της ντετέκτιβ Όλγας Πετροπούλου δεν είναι κάποιος που κάνει εγκλήματα, αλλά κάποιος που μαγειρεύει καλά. Κι εγώ καλά μαγειρεύω!
Έγκλημα δεν θα ήθελα να κάνω γιατί έχω αρκετές τύψεις για πολύ ηπιότερα πράγματα που έχω κάνει στη ζωή μου. Επομένως, μακράν θα κρατήσω την πρώτη επιλογή.
Θα ήταν και για μένα πολύ ενδιαφέρον να είχα μια καθαρή, γνήσια, φιλική σχέση με ένα άτομο που προέρχεται από αυτόν τον χώρο-ταμπού. Δεν είμαι σε θέση να ξέρω μετά βεβαιότητας, διότι οι αναμνήσεις μου ανάγονται σε ηλικία προ των είκοσι ετών από «σκιρτήματά μου», αλλά πιστεύω ότι εκεί μέσα πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι πολύ καλύτεροι από αυτούς που συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Και σίγουρα πολύ καλύτεροι από αυτούς που ηγούνται της ζωής μας.
Λέει ο Μπρεχτ, και συγχωρέστε με αν κάνω λάθος, γιατί παραθέτω από μνήμης: «Όταν οδηγούν τους κακούς ανθρώπους στην κόλαση, τους περνάνε από τον ουρανό. Και τους λένε ότι αυτός εδώ είναι ο ουρανός. Είναι πολύ σημαντικό να τους επισημάνουν ότι αυτός είναι ο ουρανός. Γιατί είναι σίγουρο ότι αυτοί νόμιζαν ότι είναι πολύ πιο φωτεινός».
