Σε ένα νέο βιβλίο, σε μετάφραση της Molly Ringwald, η δημοσιογράφος Βανέσα Σνάιντερ, ξαδέλφη της πρωταγωνίστριας, θυμάται το πώς η επιτυχία της αμφιλεγόμενης ταινίας εξόντωσε την 20χρονη τότε Μαρία Σνάιντερ.
Με τρόπο ψυχρό, αλλά κάποτε εξαιρετικά τρυφερό, αποκαλύπτει όλα τα βήματα που τελικά οδήγησαν στην απαξίωση της Σνάιντερ, τη μέρα που αποφασίστηκε να γυριστεί η σκηνή σοδομισμού, χωρίς να έχει ενημερωθεί, τη χλεύη και την ταπείνωση που υπέστη μετά στην καριέρα της, αλλά και την τοξική σχέση της με τον «μεγάλο» σκηνοθέτη Μπερνάρντο Μπερτολούτσι.
Η δημοσιογράφος μιλά και για το τραύμα που η ταινία δημιούργησε στην οικογένεια της Σνάιντερ, τις πολιτικές αναταράξεις που προκάλεσε στους χώρους της Τέχνης σε διάφορες χώρες του κόσμου και στο πώς η καθυστερημένη γνώση για το τι πραγματικά συνέβη σ’ αυτή την ταινία βύθισε τη Σνάιντερ στην αυτοκαταστροφή. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο:
«Το ήξερες, Μαρία, ότι παραλίγο να μη σε επιλέξουν για την ταινία "Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι"; Δεν ήσουν η πρώτη επιλογή του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι. Ο θρύλος λέει ότι αρχικά ήθελε να κάνει μια ερωτική ιστορία μεταξύ δύο ανδρών πριν εγκαταλείψει σχετικά γρήγορα την ιδέα. Ήταν ένας τεράστιος σκηνοθέτης εκείνη την εποχή. Η ταινία του "Ο κομφορμιστής", από το 1970, στην οποία πρωταγωνιστούσαν ο Jean-Louis Trintignant και η Dominique Sanda, είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία. Με το "Τανγκό", ήθελε να δείξει τη σκοτεινή πλευρά της σεξουαλικής επανάστασης, εξερευνώντας το σεξ και την ψυχολογική βία μεταξύ δύο ανθρώπων σε ένα παρισινό διαμέρισμα: ενός ξεπεσμένου σαρανταπεντάχρονου άνδρα ονόματι Πολ, του οποίου η γυναίκα μόλις είχε αυτοκτονήσει, και μιας νεαρής γυναίκας ονόματι Ζαν.
Στην αρχή, ο Ιταλός σκηνοθέτης πήγε στο Παρίσι, ελπίζοντας να πείσει τον Trintignant και τη Sanda να πρωταγωνιστήσουν. Ο Μπερτολούτσι έλεγε ότι ο Τρεντινιάν απέρριψε τον ρόλο, λέγοντά τους: «Στην ταινία σας, κάνουν συνέχεια σεξ. Λυπάμαι, αλλά δεν μπορώ να εμφανιστώ γυμνός».
Η κυκλοφορία του "Tango" είναι μια έκρηξη της οποίας το ωστικό κύμα σε παρασύρει για εβδομάδες. Τίποτα δεν σε έχει προετοιμάσει για αυτό που έρχεται. Οι προσβολές στον δρόμο, η επιθετικότητα αρκετών ανθρώπων σε εσένα μια άγνωστη, και στη συνέχεια, αντίστροφα, ο θαυμασμός και η κολακεία.
Η Sanda ήταν έγκυος και αρνήθηκε επίσης την πρόταση. Στη συνέχεια, ο Μπερτολούτσι προσπάθησε να συναντηθεί με τους δύο μεγαλύτερους ηθοποιούς της Γαλλίας, τον Ζαν-Πολ Μπελμοντό και τον Αλέν Ντελόν. Ο Μπελμοντό, που δεν ήταν ποτέ τύπος που χάνει χρόνο, αρνήθηκε να τον δει καν. «Δεν κάνω ταινίες πορνό», είπε. Η απάντηση του Ντελόν ήταν πιο διφορούμενη, αλλά κλασική για τον Ντελόν - δεν είπε ούτε ναι ούτε όχι. Η διαδικασία του κάστινγκ του Μπερτολούτσι γκρεμίστηκε. Και τότε κάποιος πρότεινε τον Μάρλον Μπράντο. Ο μυθικός ηθοποιός του αμερικανικού κινηματογράφου ήταν μεγαλύτερος και παχύς πια, πολύ μακριά από την εικόνα της πρώτης του νιότης. Μια σειρά από εμπορικές αποτυχίες τον είχαν κατατάξει στην κατηγορία των «ξεπεσμένων» του Χόλιγουντ και χρειαζόταν μετρητά αφού είχε αγοράσει ένα πολυνησιακό νησί, το οποίο είχε μετατραπεί σε τραγανίστρα των χρημάτων του ηθοποιού. Δεν το ήξερε ακόμα, αλλά το comeback του ήταν στον ορίζοντα, και διασταυρωνόταν στις επιθυμίες δύο μεγάλων κινηματογραφιστών - του Φράνσις Φορντ Κόπολα, που τον σκέφτηκε για τον πρωταγωνιστικό ρόλο στον «Νονό», το 1971, και του Μπερτολούτσι που ήθελε να δημιουργήσει το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι».
Η πρώτη συνάντηση μεταξύ του Μπράντο και του Μπερτολούτσι έγινε στο Hôtel Raphael στο Παρίσι. Ο Μπερτολούτσι περιέγραψε το έργο στον Αμερικανό ηθοποιό ως την ιστορία ενός άνδρα και μιας γυναίκας που απαρνούνται την κοινωνική τους ταυτότητα και επικοινωνούν μόνο σαρκικά, μέσω του σώματός τους. Ο Μπράντο του είπε ότι ήθελε πρώτα να δει το "The Conformist", οπότε ο Μπερτολούτσι του κανόνισε μια προβολή την ίδια μέρα. Στη συνέχεια, ο Μπράντο κάλεσε τον σκηνοθέτη στο σπίτι του στο Λος Άντζελες, για να συζητήσουν λεπτομερώς την ταινία πριν από τα γυρίσματα στο Παρίσι. Ο ηθοποιός συμφώνησε να παίξει τον ρόλο του Πολ με αντάλλαγμα διακόσιες πενήντα χιλιάδες δολάρια και το 10% των εσόδων της ταινίας - ένα σημαντικό ποσό για την εποχή εκείνη.
Ο σκηνοθέτης σε είδε για πρώτη φορά σε μια φωτογραφία με την Dominique Sanda, η οποία είχε γίνει φίλη σου. Οι παριζιάνοι φίλοι του προσπάθησαν να τον μεταπείσουν για να μην σε επιλέξει.
«Όλοι έλεγαν ότι είναι απλώς ένα κορίτσι που περνάει όλη τη νύχτα χορεύοντας στου Castel», διηγιόταν χρόνια αργότερα, αναφερόμενος στο παρισινό νυχτερινό κέντρο. «Κανείς δεν είδε σε αυτή τη φωτογραφία σου αυτό που είδα εγώ, κάτι άγριο πίσω από το ανδρόγυνο σώμα με το τεράστιο στήθος», έλεγε. Κάποια στιγμή, πριν ξεκινήσετε τα γυρίσματα, σου ζήτησε να κάνεις εγχείρηση στήθους για να τα σουλουπώσεις. Εσύ αρνήθηκες και αυτή ήταν η μοναδική πράξη εξέγερσής σου στο μεγάλο σκηνοθέτη. Από τότε και μετά, τίποτα δεν θα σου το ζητούσε απλώς, μόνο θα το απαιτούσε.
Στην αρχή δίστασες να κάνεις την ταινία, όπως παραδέχθηκες αργότερα, καθώς «δεν καταλάβαινες απόλυτα το σενάριο», αν και το έβλεπες ότι ήταν τολμηρό. Ο ατζέντης σου φρόντισε να απαλείψει τις όποιες επιφυλάξεις σου. «Δεν μπορείς να αρνηθείς έναν πρωταγωνιστικό ρόλο δίπλα στον Μάρλον Μπράντο!», σου είπε.
Είσαι δεκαεννιά χρονών, ανήλικη ακόμα, έτοιμη να ξεκινήσεις μια από τις πιο σκανδαλώδεις ταινίες της δεκαετίας του '70. Η μητέρα σου έπρεπε να υπογράψει το συμβόλαιο για λογαριασμό σου, ώστε να μπορέσεις να αποδεχτείς τον ρόλο.
Οι πρώτες σκηνές που γυρίζεις είναι με τον Jean-Pierre Léaud, τον αγαπημένο ηθοποιό του Truffaut και του Godard, ο οποίος υποδύεται τον αρραβωνιαστικό σου και έναν επίδοξο σκηνοθέτη. Ο Μπερτολούτσι δεν ήθελε να σε βάλει αμέσως πρόσωπο με πρόσωπο με το είδωλο που λεγόταν Μάρλον, φοβούμενος ότι θα σε τρόμαζε.
Όταν όντως συναντάς για πρώτη φορά τον Marlon Brando, είναι στην Pont de Passy, την ώρα που πρόκειται να γυρίσεις την εναρκτήρια σεκάνς της ταινίας, όπου οι χαρακτήρες σας συναντιούνται στη γέφυρα. Βρίσκεις αστείο το γεγονός ότι φοράει παπούτσια με λίγο τακούνι και σκέφτεσαι: «Ω, δεν είναι τόσο τιτάνιος τελικά». Υπάρχει μια παιδική γλυκύτητα που αντιλαμβάνεσαι μέσα του καθώς ξεκινάει μια μικρή κουβέντα μαζί σου. Σε ρωτάει τι ζώδιo είσαι.
«Κριός», του λες.
«Κι εγώ», σου απαντά και σε ρωτά τον ωροσκόπο σου.
«Ζυγός» του λες.
«Θα τα πάμε μια χαρά και αυτό είναι καλό, γιατί πιστεύω ότι έχουμε μερικές σκηνές οικειότητας», σου λέει. Σου δίνει ένα φιλί στο μάγουλο, όπως θα φιλούσε ένας πατέρας την κόρη του.
Η πρώτη σου πραγματική σκηνή μαζί του λαμβάνει χώρα στο διαμέρισμα. Κάθε αμφιβολία για τη φύση της ταινίας εξαφανίζεται αμέσως. Για τις ερωτικές σκηνές ή οποιαδήποτε σκηνή με γυμνό, ο Μπράντο ζητά κλειστό πλατό και ο Μπερτολούτσι συμμορφώνεται, καθιστώντας το πλατό απαγορευμένο για οποιονδήποτε δεν εμπλέκεται άμεσα με την ταινία. Φωτογράφοι και άλλοι θεατές περιμένουν στο πεζοδρόμιο κάθε μέρα για να εμφανιστούν οι ηθοποιοί. Κάποιοι μάλιστα νοικιάζουν διαμερίσματα απέναντι, ελπίζοντας να τραβήξουν ένα πλάνο.
Σε όλο το Παρίσι διαδίδεται το κουτσομπολιό ότι ο Ιταλός σκηνοθέτης γυρίζει κάτι όχι απλώς τολμηρό, αλλά αληθινά ενοχλητικό.
Ο Μπράντο επιβάλλει κανόνες και όρους σε όλους όσοι συμμετέχουν στα γυρίσματα. Καταργεί τις συνήθεις ιεραρχίες της κινηματογραφικής παραγωγής. Υπάρχει πιθανότητα για χάρη του το συνεργείο να μην τρώει όσο καλά σιτίζονται οι ηθοποιοί. Βέβαια, στα διαλείμματα προσφέρει ποτά και σάντουιτς σε όλους, τα οποία πληρώνει από την τσέπη του. «Σεβόταν όλους τους ανθρώπους», θα θυμάσαι αργότερα, Μαρία. «Δεν είχε σημασία αν κάποιος ήταν νεαρός ή μεγαλύτερος. Θα τον θυμάμαι πάντα ως έναν γενναιόδωρο άνθρωπο, έναν άνθρωπο με ακεραιότητα», λες.
Ο Μπράντο επιστρέφει στο ξενοδοχείο του κάθε μέρα στις 6 μ.μ. και αρνείται να εργαστεί τα Σαββατοκύριακα. Ο Μπερτολούτσι δεν έχει αντίρρηση. Για εσένα, ωστόσο, δεν υπάρχει τέτοιος σεβασμός. Γυρίζετε τη μία λήψη μετά την άλλη μέχρι τα μεσάνυχτα και τα Σάββατα γυρίζετε σκηνές με τον Λεό. Είναι πιο σκληρό και από μαραθώνιο. Στο τέλος των τρίμηνων γυρισμάτων, είσαι εξαντλημένη, κατάκοπη, έχεις χάσει είκοσι δύο κιλά. Το συνεργείο σε βρίσκει συχνά να κλαις. Κάποιοι προσπαθούν να σε παρηγορήσουν με μια λέξη ή ένα βλέμμα- άλλοι δεν λένε τίποτα, προσποιούμενοι ότι δεν το προσέχουν. «Είναι τυχερή, αυτή η μικρή άγνωστη, που μοιράζεται την οθόνη με τον μεγάλο Μπράντο. Δεν έχει λόγο να παραπονιέται», λένε. Μια φορά τολμάς να διαμαρτυρηθείς στον σκηνοθέτη: είναι πάρα πολλά τα γυρίσματα, δεκατέσσερις ώρες την ημέρα, κάθε μέρα. Αργότερα μου λες ότι ο Μπερτολούτσι απάντησε χωρίς καν να σε κοιτάξει στα μάτια. «Δεν είσαι τίποτα. Εγώ σε ανακάλυψα. Άντε γαμήσου».
Ο Ιταλός σκηνοθέτης ξέρει ότι φτιάχνει κάτι ηφαιστειακό - τόσο σαγηνευτικό όσο και εμπρηστικό. Τα μέλη του συνεργείου έχουν υπογράψει συμφωνητικό εμπιστευτικότητας, ώστε να μη διαρρεύσει η παραμικρή λεπτομέρεια για την ταινία. Η χημεία σου με τον Μπράντο είναι υπέροχη, οπότε ο Μπερτολούτσι πανηγυρίζει.
Η κοπέλα είναι υπάκουη, νομίζει, και ο ηθοποιός βγάζει τα προσωπικά τραύματα του στον ρόλο με μια ένταση που ξεπερνά τα πιο τρελά όνειρα του σκηνοθέτη. Ο Μπράντο του δίνει συμβουλές για την τοποθέτηση της κάμερας και τις ερμηνείες των ηθοποιών. Ο Μπερτολούτσι γοητεύεται από την εμπειρία αυτού του γίγαντα του Χόλιγουντ. Παρακολουθείς τη δυναμική τους, με περιέργεια, βλέποντας τον Μπράντο να επιβάλλει την εξουσία του. Σε κάποια φάση, σας κανονίζουν γυρίσματα ξαφνικά. Σ’ αυτές τις σκηνές, ο Μπερτολούτσι δεν σου μιλάει καθόλου. Δίνει οδηγίες μόνο στον Μπράντο.
Ο σκηνοθέτης είναι προσηλωμένος στην κινηματογράφηση. Θέλει η ταινία να έχει πορτοκαλί αποχρώσεις, το χρώμα της δεκαετίας του '70 - των χίπις, του ήλιου της Καλιφόρνιας, των ινδικών μπαχαρικών. Οι πρώτες πρόχειρες λήψεις είναι καθησυχαστικές- έχουν την απόχρωση που ψάχνει, αλλά δεν είναι απόλυτα ικανοποιημένος. Στο διαμέρισμα, με τα παντζούρια κλειστά, φαίνεται ότι εξακολουθεί να αισθάνεται ότι κάτι λείπει - κάποιο κορυφαίο γεγονός που μπορεί να ωθήσει την ταινία πέρα από αυτό που θα θεωρούνταν απλώς τολμηρό.
Ένα πρωί, ο Μπερτολούτσι παίρνει τον Μπράντο στην άκρη και του προτείνει μια σκηνή που δεν υπάρχει στο σενάριο. Οι άνδρες συμφωνούν ότι δεν πρέπει να ειπωθεί τίποτα που να σε προϊδεάζει - ότι είναι καλύτερα να σε αιφνιδιάσει εντελώς. Ένιωσες μια άλλη παράξενη ατμόσφαιρα εκείνη τη ημέρα στο πλατό. Μήπως άραγε είδες βλέμματα συνεννόησης ανάμεσα στον σκηνοθέτη, τους άλλους ηθοποιούς και τους ανθρώπους του συνεργείου;
Ή μήπως άραγε ήσουν πολύ κουρασμένη εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή για να αμφισβητήσεις το οτιδήποτε; Ποιος σκέφτηκε το βούτυρο; Ήταν ο Μπράντο, ο Μπερτολούτσι ή και οι δύο;
Κλακέτα, δράση, πάμε! Εσύ και ο Μπράντο είστε ξαπλωμένοι στο πάτωμα, ντυμένοι. Ξαφνικά, ο Μπράντο σε γυρίζει ανάποδα, κατεβάζει άγρια το τζιν σου και, πιάνοντας με το χέρι του ένα βουναλάκι βούτυρο, το σπρώχνει ανάμεσα στα πόδια σου, ενώ παράλληλα σπρώχνει τη λεκάνη του πάνω στα οπίσθιά σου. Αντιστέκεσαι, ουρλιάζεις και κλαις. Είναι αδύνατο να ξεφύγεις- το σώμα του Μπράντο σε καθηλώνει στο πάτωμα. Ο Μπερτολούτσι κρατάει την κάμερα προσηλωμένη στον θυμό και τον τρόμο σου. Υπάρχει μόνο μια λήψη. Δεν διαρκεί πολύ, αλλά για σένα είναι μια αιωνιότητα. Ο Μπράντο χαλαρώνει τη λαβή του και εσύ σηκώνεσαι, κοιτάζοντας τους δύο τους με δολοφονική οργή. Μέσα στην οργή σου, καταστρέφεις το πλατό. Μετά, πηγαίνεις στο καμαρίνι σου και παραμένεις εκεί για ώρες. Ο σκηνοθέτης δεν νοιάζεται καθόλου- πήρε αυτό που ήθελε. Δεν θα μπορούσε να ονειρευτεί κάτι καλύτερο. «Εξοργίστηκε μαζί μου, με τον Μπράντο, με όλους τους άντρες στον κόσμο», θα σχολίαζε χρόνια αργότερα, ενθυμούμενος τη συγκεκριμένη σκηνή ο Μπερτολούτσι.
Βγαίνεις από τα γυρίσματα συντετριμμένη, νιώθοντας ότι αυτή η μία σκηνή σε έχει σημαδέψει για πάντα, σαν ένα κακό τατουάζ που θα περάσεις την υπόλοιπη ζωή σου προσπαθώντας να καλύψεις. Δεν έχει σημασία ότι ο σοδομισμός ήταν χορογραφημένος - σε κάνει να αισθάνεσαι βρώμικη και βιασμένη. Δεν καταλαβαίνεις ότι θα μπορούσες να είχες αποτρέψει να εμφανιστεί αυτή η σκηνή στην ταινία, αφού δεν υπήρχε στο σενάριο που είχες συμφωνήσει. Θα μπορούσες να είχες καλέσει έναν δικηγόρο, να είχες καταθέσει μήνυση κατά των παραγωγών και να είχες αναγκάσει τον Μπερτολούτσι να την κόψει, αλλά είσαι νέα, μόνη και με εξαιρετικά κακούς συμβούλους στο πλευρό σου. Δεν γνωρίζεις ακόμη τίποτα για τους κανόνες και τους κανονισμούς του κόσμου του κινηματογράφου. Το τέλειο θύμα.
Οι φήμες δίνουν και παίρνουν πριν ακόμη κυκλοφορήσει η ταινία. Είναι το comeback του μεγάλου Μπράντο! Μια όμορφη, προκλητική πρωτοεμφανιζόμενη φωτίζει την ταινία! Ο Μπερτολούτσι το παρατράβηξε! Στη γαλλική πρεμιέρα, λίγες εβδομάδες πριν από τα Χριστούγεννα, ο κόσμος σπεύδει να βρει μια θέση. Κατά τη διάρκεια της εναρκτήριας σεκάνς, υπάρχει μια διάχυτη δυσφορία στο κοινό. Ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ βγαίνει έξω μετά από δέκα λεπτά, έξαλλος και εξοργισμένος, φωνάζοντας: «Φρίκη!». Περιμένεις έξω από το σινεμά που προβάλλεται η ταινία και δεν τον ακούς. Πιθανότατα φοράς τζιν με μπότες και ένα παλτό που είναι πολύ λεπτό για να σε κρατήσει ζεστή. Βηματίζεις νευρικά πάνω κάτω για για να μην μουδιάσουν τα πόδια σου, καπνίζοντας το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, ακούγοντας τους υπόκωφους θορύβους που έρχονται από την αίθουσα προβολής. Στο τέλος, το κοινό αποχωρεί από την αίθουσα με αμήχανη σιωπή. Περνούν χωρίς να σε κοιτάξουν καν.
Υπάρχει μόνο ένα άτομο που σε πλησιάζει: η ηθοποιός Jean Seberg. Είναι δεκατέσσερα χρόνια μεγαλύτερή σου, τόσο όμορφη όσο κι εσύ. Την έχεις δει στην «Αγία Ιωάννα» του Ότο Πρέμινγκερ, στο «Χωρίς ανάσα» του Γκοντάρ και στις ταινίες του Ρομέν Γκαρί. Δεν το ξέρεις, αλλά οι δυο σας έχετε κοινό τον Μάρλον Μπράντο. Ήταν ο θαυμασμός της για τον Μπράντο που την έκανε να αποφασίσει, σε ηλικία δώδεκα ετών, να γίνει ηθοποιός.
Η Seberg, το αμερικανικό είδωλο του γαλλικού κινηματογράφου του Νέου Κύματος, μοιάζει διαφορετική. Το πρόσωπό της έχει καταστραφεί από μια σειρά θλιβερών ερωτικών σχέσεων και μια χρόνια κατάθλιψη την οποία προσπαθεί να πνίξει στο αλκοόλ. Χώρισε από τον Ρομέν Γκαρί και δύο χρόνια πριν από την κυκλοφορία του «Τανγκό» πέθανε η μικρή της κόρη, η Νίνα. Τον Σεπτέμβριο του 1979, μετά από πολλαπλές προηγούμενες απόπειρες αυτοκτονίας, το γυμνό σώμα της θα βρεθεί τυλιγμένο σε μια κουβέρτα στο πίσω μέρος του λευκού Renault της, σε έναν δρόμο του 16ου Arrondissement.
Είναι η πρώτη φορά που τη συναντάς, αλλά εκείνη τυλίγει τα χέρια της γύρω σου και σε κρατάει σφιχτά πάνω στο στήθος της. Είναι μικροσκοπική και κοκαλιάρα σαν υποσιτισμένο παιδί, αλλά η ζεστασιά του σώματός της είναι οικεία. Βυθίζει το πρόσωπό της στις καστανές μπούκλες σου και ψιθυρίζει στο αυτί σου: «Να προσέχεις τον εαυτό σου».
Το «Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι» βγαίνει στις αίθουσες στις 15 Δεκεμβρίου 1972. Η λογοκρισία της εποχής κατατάσσει την ταινία στις «απαγορευμένες για άτομα κάτω των δεκαοκτώ ετών», γεγονός που το μόνο που καταφέρνει είναι να εξάψει την περιέργεια του κοινού. Αμέσως, γίνεται φιλμ – πέτρα του σκανδάλου για όλους.
Οι καθολικοί κινητοποιούνται και κατατίθεται καταγγελία στην Ιταλία, την οποία η άκρα αριστερά θεωρεί προσβολή της ελευθερίας της έκφρασης. Το «Τανγκό» γίνεται το τελευταίο σύμβολο σε μια αρχαία μάχη μεταξύ των φρουρών μιας ορισμένης ηθικής τάξης και των υπερασπιστών του δικαιώματος του καλλιτέχνη να δημιουργεί. Ένα ιταλικό δικαστήριο καταδικάζει τον Μπερτολούτσι, τον Μπράντο και εσένα σε ποινή φυλάκισης δύο μηνών με αναστολή. Τα αντίγραφα της ταινίας καταστρέφονται.
Για τον Μπερτολούτσι, όλη αυτή η αναταραχή είναι ένας θρίαμβος. Η ταινία του καταφέρνει να γίνει η αιτία για την παθιασμένη ανταπόκριση που επιθυμούσε. Συζητιέται σε μπαρ και εστιατόρια, συζητιέται από καλλιτέχνες, αλλά και από εκλεγμένους αξιωματούχους. Απαγορεύεται στις δικτατορίες της Σοβιετικής Ένωσης και της Ισπανίας του Φράνκο. Οι δημοκρατίες, από την άλλη πλευρά, φροντίζουν να την υπερασπιστούν ως Τέχνη που δεν μπορεί να φιμωθεί. Η ταινία κυκλοφορεί στη Νέα Υόρκη σε μία μόνο αίθουσα, όπου τα εισιτήρια εξαντλούνται εβδομάδες πριν. Είναι η πρώτη γεύση της επιτυχίας, αλλά παραμένεις σε επιφυλακή. Σου είναι δύσκολο να ξέρεις από πριν τι να σκεφτείς, τι να πεις και τι να υποθέσεις, όταν είναι τόσο πιθανό να σε γιουχάρουν όσο και το σε αποθεώσουν.. Είσαι είκοσι χρονών.
Εν τω μεταξύ, την ώρα που η καριέρα σου απογειώνεται, η Μπριζίτ Μπαρντό, μια φίλη με την οποία μένεις μαζί, ανακοινώνει ότι θα αποσυρθεί. Βαρέθηκε τις ταινίες. Στο εξής θέλει να αφιερώσει τη ζωή της στα ζώα, επιμένοντας ότι είναι πολύ καλύτερα από τους ανθρώπους. Δεν μπαίνεις στον κόπο να προσπαθήσεις να την μεταπείσεις, αφού ξέρεις ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αλλάξει γνώμη.
Συνεχίζει λέγοντας ότι θα μετακομίσει στο Σεν Τροπέ, όπου έκανε διακοπές με την οικογένειά της όταν ήταν παιδί και όπου γύρισε τη μεγάλη επιτυχία της «Και ο Θεός έπλασε τη γυναίκα». Όταν φεύγεις από το διαμέρισμά της στη λεωφόρο Paul Doumer, δεν είσαι σίγουρη πού θα πας μετά.
Η κυκλοφορία του "Tango" είναι μια έκρηξη της οποίας το ωστικό κύμα σε παρασύρει για εβδομάδες. Τίποτα δεν σε έχει προετοιμάσει για αυτό που έρχεται. Οι προσβολές στον δρόμο, η επιθετικότητα αρκετών ανθρώπων σε εσένα μια άγνωστη, και στη συνέχεια, αντίστροφα, ο θαυμασμός και η κολακεία. Οι πόρτες ξαφνικά ανοίγουν, έρχονται προτάσεις για δουλειά από σκηνοθέτες με τους οποίους όλοι πεθαίνουν να δουλέψουν. Υπάρχει ξαφνικά πάρα πολύ από όλα στη ζωή σου, πάρα πολύ επιθυμία, πάρα πολύς πειρασμός, πάρα πολύ βία και κριτική. Με την απόγνωση κάποιου που πνίγεται, καταφεύγεις σε ένα κλισέ λογοπαίγνιο για να εξηγήσεις τις υπερβολές στη συμπεριφοράς σου. "Il vaut mieux être belle et rebelle que moche et re-moche". («Είναι καλύτερα να είσαι όμορφος και επαναστάτης παρά άσχημος και βολεμένος»). Το λες με ένα σαρδόνιο χαμόγελο, σαν να το πιστεύεις μόνο κατά το ήμισυ.
Δεδομένου ότι ο Τύπος σε παρουσιάζει σαν μια άβουλη μούσα, παίζεις τον ρόλο που σου έχει ανατεθεί. Θα είσαι τόσο έξαλλη και χωρίς όρια όσο όλοι αυτοί περιμένουν να είσαι. Οι πρώτες δημόσιες δηλώσεις σου ανοίγουν την όρεξη των κουτσομπόληδων. Ένα κορίτσι που μεγάλωσε πολύ γρήγορα, που έχει ακόμα το άνθος της νιότης, που θέλει τα πάντα. Ως δημοσιογράφος πλέον, ανατριχιάζω όταν διαβάζω τις συνεντεύξεις σου.
Προχωράς σε εμπρηστικές δηλώσεις, κάτι σαν ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον πατέρα σου, τον ηθοποιό Daniel Gélin, με όλη την οργή και τη θλίψη ενός παραμελημένου παιδιού. Αυτός ο πατέρας που άργησε τόσο πολύ να σε αναγνωρίσει, που τώρα, καθώς οι κινηματογραφικοί του ρόλοι λιγοστεύουν, φαίνεται να είναι περήφανος για την επιτυχία σου.
Τον εξοντώνεις με ακρίβεια δολοφόνου: «Ένας πικρόχολος άνθρωπος που ζηλεύει την ίδια του την κόρη», δηλώνεις. Βέβαια, και ο διάσημος συμπρωταγωνιστής σου δεν γλιτώνει από τα φαρμακερά σου βέλη.
«Ο μύθος του Μπράντο; Ό,τι να 'ναι! Έχει εμμονή με τα γεράματα και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο μακιγιάζ του. Κάθε πρωί, κάποιος έπρεπε να πάει να τον πάρει- αλλιώς δεν θα ερχόταν. Είναι επίσης τεμπέλης και αργός. Ποτέ δεν ήξερε τις ατάκες του, απλώς αυτοσχεδίαζε. Μεταξύ των γυρισμάτων επέστρεφε στο καμαρίνι του, υποτίθεται για να "συγκεντρωθεί"... Ο Μάρλον είναι οξύθυμος και μπεκρής».
Μπορώ εύκολα να φανταστώ τους δημοσιογράφους να γελούν νευρικά, χωρίς να ξέρουν πώς να απαντήσουν.
Ο Τύπος δεν μπορεί να αποφασίσει τι να σε κάνει - αν θα σε αγαπήσει ή θα σε μισήσει. Οι φεμινίστριες έχουν ανοίξει πόλεμο στην ταινία. Όπως φωνάζουν τότε, είναι ένα φιλμ που το παρατραβάει απλώς με το πρόσχημα της σεξουαλικής ελευθερίας. Και λένε κι άλλα σοβαρά: επισημαίνουν το πόσο νέα είσαι, το συγχισμένο ύφος σου κατά τη διάρκεια αρκετών σκηνών, αναρωτιούνται αν αυτό που αποτυπώθηκε στο φιλμ δεν ήταν τέχνη αλλά κακοποίηση. Υπογραμμίζουν τη διαφορά ηλικίας ανάμεσα σε εσένα και του Μπράντο που φτάνει σχεδόν τα τριάντα χρόνια και σημειώνουν ότι σχεδόν σε κάθε σκηνή είσαι γυμνή, ενώ εκείνος παραμένει ντυμένος. Και μετά υπάρχει και η περιβόητη σκηνή του σοδομισμού. Κάποιες αντιλαμβάνονται γνήσια διαμαρτυρία και πόνο στις κραυγές σου.
Στο σπίτι μας, δεν μιλάμε για την ταινία. Η πρώτη φορά που ακούω κάποιον να την αναφέρει είναι στην παιδική χαρά όταν είμαι πέντε ή έξι ετών: μια ομάδα παιδιών γελάει και φωνάζει: «Δώσε μου το βούτυρο!». Στην αρχή δεν τους δίνω σημασία, αν και αυτά που λένε με μπερδεύουν. Το επαναλαμβάνουν, μέρα με τη μέρα, και δεν ξέρω γιατί. Τελικά, ρωτάω τη μητέρα μου γι' αυτό.
«Είναι εξαιτίας της ταινίας», μου λέει ενοχλημένη, και μετά γρήγορα μου λέει να μην ανησυχώ γι' αυτό.
Αυτή η σκηνή γίνεται ο σταυρός που πρέπει να σηκώσεις. Για όλη σου τη ζωή, θα πρέπει να υπομένεις ανόητα αστεία και σκληρές φάρσες. Μια φορά, σε ένα εστιατόριο, ένας σερβιτόρος σε ρωτάει, με ένα ελεεινό κλείσιμο του ματιού, αν θα ήθελες λίγο βούτυρο. Σε ένα αεροπλάνο, μια αεροσυνοδός, χαμογελάει χαιρέκακα και βάζει ένα κομμάτι βούτυρο στο πιάτο σου, ενώ δεν το έχεις ζητήσει. Στη Ρώμη, όπου γυρίζετε την ταινία του René Clément "Wanted: Babysitter", σε προσβάλλουν στο δρόμο. Περισσότερες από μία φορές πέφτεις θύμα επίθεσης. Αντιμέτωπη με φαινομενικά ατελείωτες ερωτήσεις γι' αυτή τη συγκεκριμένη σκηνή, κρύβεις τον πόνο σου πίσω από ένα βεβιασμένο γέλιο και απαντάς με ένα αστείο: «Μαγειρεύω μόνο με ελαιόλαδο», λες.
Ως παιδί, κρατάω τα πάντα για σένα σε έναν κόκκινο πλαστικό φάκελο, από αυτούς με τα δύο λαστιχάκια στις γωνίες. Μέσα υπάρχουν φωτογραφίες σου που έχω σκίσει από περιοδικά, μαζί με συνεντεύξεις και αποκόμματα του Τύπου από τις ταινίες σου. Είμαι στο δημοτικό και συλλέγω ό,τι έχει γραφτεί ποτέ για σένα με μια επιμονή που αγγίζει τα όρια της εμμονής. Παρακαλάω τη μητέρα μου να μου εμπιστευτεί τις φωτογραφίες σου από τον καιρό που ήσουν περίπου στην ηλικία μου, μαζί με τις πρώτες σου ζωγραφιές, και στολίζω το φάκελο με αυτοκόλλητα σε σχήμα αστεριού και γκλίτερ ουράνιου τόξου. Στο μπροστινό μέρος του φακέλου, κολλάω μια ασπρόμαυρη φωτογραφία σου από μια εφημερίδα. Στη φωτογραφία, τα μάγουλά σου είναι στρογγυλά, το χαμόγελό σου λαμπερό. Καλύπτω τη φωτογραφία με αυτοκόλλητη ταινία για να τη διαφυλάξω από το πέρασμα του χρόνου, μία παιδιάστικη προσπάθεια να σε προστατέψω από τη μόλυνση της ζωής.
Στις σπάνιες περιπτώσεις που ανοίγω τον κόκκινο φάκελό μου μπροστά σε φίλους, εισπράττω βλέμματα απορίας και καχυποψίας. Ποια είναι αυτή η δήθεν επιτυχημένη ηθοποιός που κανείς δεν έχει ακούσει ποτέ; Με υποπτεύονται ότι λέω ψέματα, ότι επινοώ έναν διάσημο συγγενή για να τραβήξω την προσοχή.
Με τα χρόνια, καθώς ο φάκελος μεγαλώνει, παρατηρώ με απογοήτευση ότι κάθε κομμάτι που συλλέγω έχει λιγότερη σχέση με τις ταινίες σου και περισσότερη με τις αναταράξεις της προσωπικής ζωής σου. Τα αφιερώματα και οι κριτικές αντικαθίστανται από ταμπλόιντ ιστορίες με πικάντικους τίτλους. Καθώς μεγαλώνω, ακόμη και αυτά τα άρθρα αρχίζουν να εξαφανίζονται, και σπάνια υπάρχει κάτι καινούργιο για να βάλω στον κόκκινο φάκελο. Περιστασιακά, έχεις έναν ρόλο σε ένα είδος διεθνούς ταινίας χαμηλού προϋπολογισμού που είναι βέβαιο ότι δεν θα κυκλοφορήσει ποτέ στη Γαλλία, αλλά δεν σε προορίζουν πλέον για πρωταγωνιστικούς ρόλους, και μετά από λίγο παύεις να ενδιαφέρεις ακόμα και τους δημοσιογράφους. Όπως τόσοι άλλοι της γενιάς σου, εντάσσεσαι στο στράτευμα των εκπεσόντων αστέρων, που απορρίπτονται από μια νέα εποχή που δεν έχει θέση για τους επαναστάτες.
Δεν είσαι πια η διασημότητα των παιδικών μου χρόνων, αυτή που οι ξένοι αναγνωρίζουν στο δρόμο με μια ανατριχίλα ενθουσιασμού και φθόνου, αλλά παραμένεις εκείνη η ιδιαίτερη μεγάλη εξαδέλφη, για την οποία τρέφω μια τρυφερή και νοσηρή αγάπη. Είσαι για εμένα ένα πολύτιμο, σπασμένο οικογενειακό κόσμημα, κρυμμένο σε ένα μυστικό συρτάρι.
Φυλάω τον κόκκινο φάκελο στο σπίτι της οικογένειάς μας στη γαλλική επαρχία. Το παλιό αγροτόσπιτο είναι μια αποθήκη αναμνήσεων. Σε ένα δωμάτιο που φαινομενικά είναι το γραφείο του πατέρα μου (αν και δεν τον είδα ποτέ να εργάζεται εκεί), βρίσκονται τα αρχεία μιας ακροαριστερής μαοϊκής πολιτικής οργάνωσης στην οποία κάποτε ανήκε. Υπάρχει επίσης μια συλλογή από σχέδια, κάποια σχεδιασμένα από το δικό σου χέρι, μαζί με στοίβες από τα πρώτα τεύχη της Libération, της αριστερής εφημερίδας που ιδρύθηκε το 1973 από τον Jean-Paul Sartre και τον Serge July, στην οποία θα εργαστώ αργότερα ως δημοσιογράφος. Η αγροικία σου ταιριάζει: ταπετσαρία με μεγάλα πορτοκαλί και βαθυκόκκινα λουλούδια, παλιά έπιπλα, αντικείμενα που κάποιος περιμάζεψε από τον δρόμο και τους έδωσε δεύτερη ζωή. Υπάρχει ένας εκτεταμένος, κατάφυτος κήπος, ο οποίος κατά τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας μεταμορφωνόταν τακτικά σε καταφύγιο χίπις, ένα μέρος όπου άνδρες και γυναίκες ντυμένοι με κελεμπίες και πολύχρωμα πουκάμισα μαζεύονταν γύρω από μια φωτιά και έπαιζαν κιθάρα ενώ κάπνιζαν τεράστια τσιγαριλίκια. Νομίζω ότι αυτό είναι το τέλειο μέρος για να φυλάξω τον φάκελό σου, Μαρία.
Αυτόν τον φάκελο που παρακολουθούσα και γέμιζα καθ’ όλη τη διάρκεια της εφηβείας μου, αυτόν τον κόκκινο φάκελο -μια μαρτυρία της παλιάς σου δόξας. Διαβάζω και ξαναδιαβάζω τα θραύσματα της ζωής σου. Δεν αναγνωρίζω πάντα το κορίτσι στις ιστορίες που ο Τύπος επιλέγει να διηγηθεί. Πρόκειται για μισές αλήθειες, προσεγγίσεις, φαντασιώσεις και μερικά εξόφθαλμα ψέματα. Αλλά, ακόμα κι έτσι, συνήθως υπάρχει κάποιο στοιχείο αλήθειας. Ένα νεαρό κορίτσι που καταστρέφεται από ένα εκρηκτικό δημόσιο ντεμπούτο.
Σε ένα προφίλ που σου φιλοτέχνησε το περιοδικό Elle το 1972, η δημοσιογράφος Marie-Laure Bouly, ίσως σε μια προσπάθεια να συμφιλιώσει εσένα με το κοινό, να δει τη Maria Schneider μετά το σκάνδαλο του "Tango", ξεκινά το άρθρο της, «σφάζοντας» την ταινία: την αποκαλεί «χοντροκομμένη», «χωρίς όρια» και συνεχίζει περιγράφοντας σε. Ως ένα ιδιότροπο παιδί, αλλά και μοιραία γυναίκα, ντυμένη με ένα γούνινο παλτό που αγοράστηκε από την αγορά του Κένσινγκτον στο Λονδίνο. Είσαι ελεύθερο πνεύμα - υπερβολικά ελεύθερο. Η δημοσιογράφος δεν φαίνεται να έχει βρει πολλά πράγματα για ‘σένα, οπότε πασπαλίζει το αφιέρωμά της με αποσπάσματα από δικές σου συνεντεύξεις. Αφαιρεί ολόκληρες φράσεις μακριά από την αλήθεια της δήλωσής σου και αφήνει υπονοούμενα που δεν μπαίνει στον κόπο να εξηγήσει. Το ρεπορτάζ της τελειώνει ξαφνικά με την Bouly να καταλήγει: «Η Μαρία Σνάιντερ είναι πάντα εν κινήσει-ήδη σε καλό δρόμο»...
Κάθε φορά που επισκέπτομαι το σπίτι στην εξοχή, κάνω το μικρό τελετουργικό μου, βγάζοντας τον κόκκινο φάκελο από το συρτάρι για να εξετάσω το περιεχόμενό του. Όσο περνούν τα χρόνια, η μυρωδιά της σκόνης γίνεται όλο και πιο έντονη. Οι φωτογραφίες ξεθωριάζουν και το χαρτί αρχίζει να διαβρώνεται από την υγρασία. Όταν μια μέρα, δεν καταφέρνω να τον βρω, αρρωσταίνω. Μένω πίσω συντετριμμένη»...
Mε στοιχεία σπό το The New Yorker
